Δεκάξι χρόνια από την υπογραφή στην Αθήνα της συμφωνίας για τον αγωγό Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης, μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας και Ρωσίας, έπεσαν σήμερα στο Μαξίμου, παρουσία του Πρωθυπουργού, οι υπογραφές για τον ίδιο αγωγό, που επιστρέφει αλλά από την «ανάποδη».
Η ροή πετρελαίου θα είναι από το Νότο προς το Βορρά, όχι το αντίστροφο. Το πετρέλαιο δεν θα είναι ρωσικό, όπως στο αρχικό σχέδιο του 2007, αλλά από χώρες της Μέσης Ανατολής, πιθανώς και αμερικανικό. Τότε, οι Αμερικάνοι ήταν κάθετα αντίθετοι στο έργο, σήμερα το υποστηρίζουν. Η Ρωσία ήταν ενεργειακή υπερδύναμη, όταν σήμερα έχει περιθωριοποιηθεί, ενώ το 2011 ήταν οι Βούλγαροι που έκαναν πίσω, όταν σήμερα πιέζουν επιτακτικά την Ελλάδα να μπει στο παιχνίδι.
Ένα γεωπολιτικό deja vu αλλά με πλήρη αντιστροφή του τοπίου. Αιτία, η ενεργειακή κρίση, ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία, η περιθωριοποίησή της ως ενεργειακού προμηθευτή της Ευρώπης και η δραματική αύξηση των τελών διέλευσης των πετρελαιοφόρων από τα Στενά του Βοσπόρου.
Τα μόνα που παραμένουν ίδια είναι η όδευση και η ενόχληση της Τουρκίας για την υποβάθμιση των Στενών του Βοσπόρου και την περαιτέρω αναβάθμιση της Αλεξανδρούπολης, εφόσον υλοποιηθεί αυτή τη φορά το έργο.
Σε αυτό το νέο τοπίο εντάσσονται οι σημερινές ανακοινώσεις από τους Κυρ. Μητσοτάκη και τον Πρόεδρο της Βουλγαρίας Ρούμεν Ράντεφ, με τους υπουργούς Ενέργειας των δύο χωρών, Κώστα Σκρέκα και Ρόσεν Χριστόφ να υπογράφουν το Μνημόνιο Κατανόησης (MUO) για τον αγωγό.
«Ανοίγει ο δρόμος με το μνημόνιο για τη διερεύνηση της δυνατότητας κατασκευής του πετρελαιαγωγού», ήταν τα λόγια του Πρωθυπουργού, εκφράζοντας την εκτίμηση ότι το σχέδιο θα μετουσιωθεί σε πράξη και κάνοντας εκτενή αναφορά στην νέα σημασία που αποκτά η Ελλάδα ως ενεργειακό hub στη περιοχή.
Οι εκλογές στη Βουλγαρία
Το κατά πόσο φυσικά θα προχωρήσει το σημερινό MUO και θα μετουσιωθεί σε συμφωνία υλοποίησης του αγωγού θα εξαρτηθεί από τη νέα βουλγαρική κυβέρνηση, αυτήν που θα προκύψει από τις εκλογές της 2ας Απριλίου. Εδώ και καιρό η χώρα βρίσκεται σε βαθύ πολιτικό αδιέξοδο, ο νικητής των εκλογών του Οκτωβρίου, πρώην πρωθυπουργός Μπόικο Μπορίσοφ δεν έχει καταφέρει να βρει συμμάχους και να σχηματίσει κυβέρνηση, με αποτέλεσμα η Βουλγαρία να οδεύει την άνοιξη για 5η φορά σε εκλογές από το 2021.
Τα επόμενα βήματα εφόσον δεν υπάρξουν εκπλήξεις; Να τρέξουν οι μελέτες, με τις περιβαλλοντικές, να είναι έτοιμες από τη περίοδο 2007-2011 και να βρίσκονται στα χέρια του ομίλου Κοπελούζου και των ΕΛΠΕ, οι οποίοι είχαν αναλάβει τότε να τρέξουν το έργο και αναμένεται και τώρα να κάνουν το ίδιο.
Η γεωπολιτική σημασία, τα Στενά και το ρωσικό αργό
Τι είναι αυτό που καθιστά τόσο σημαντική τη γεωπολιτική διάσταση του αγωγού, ο οποίος φιλοδοξεί να μεταφέρει 10 εκατομμύρια τόνους αργού από Ελλάδα προς Βουλγαρία, με την υπηρεσιακή κυβέρνηση της Σόφιας να ξαναβάζει επιτακτικά στο τραπέζι το θέμα; Το ρωσικό πετρέλαιο που τροφοδοτεί ακόμη και σήμερα την οικονομία της και το οποίο αποτελεί ένα μεγάλο αγκάθι στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και τις Βρυξέλλες, μαζί με τα ολοένα και πιο «αλμυρά» τέλη διέλευσης που έχει επιβάλει η Τουρκία για τη διέλευση των τάνκερ από τα Στενά του Βοσπόρου.
Την ίδια στιγμή η βουλγαρική κυβέρνηση αναζητά εναλλακτικές ενεργειακές πηγές, καθώς σε μια διετία σταματά η εξαίρεση που έχει πάρει ως τα τέλη του 2024 από το ευρωπαϊκό εμπάργκο στις εξαγωγές ρωσικού αργού, θέμα για το οποίο βρίσκεται μονίμως στο μάτι της Δύσης. Με επιχείρημα ότι το διυλιστήριο της Lukoil στο Μπουργκάς, το μεγαλύτερο των Βαλκανίων, έχει κατασκευαστεί ώστε να λειτουργεί αποκλειστικά με ρωσικό πετρέλαιο, η Σόφια πίεσε και πήρε εξαίρεση από τις Βρυξέλλες, ώστε να συνεχίσει να εισάγει ρωσικό αργό. Τα πετρελαιοειδή ωστόσο που παράγονται στο διυλιστήριο απαγορεύεται να εξάγονται σε άλλες χώρες της ΕΕ, προορίζονται μόνο για εσωτερική κατανάλωση.
Η Ουάσινγκτον
Η Ουάσινγκτον πιέζει καιρό τώρα τη χώρα να απεξαρτηθεί πλήρως από τη Μόσχα, με το πρώτο βήμα να γίνεται πέρυσι, όταν η Ελλάδα, μέσω της Ρεβυθούσας του ΔΕΣΦΑ, έφτασε να καλύψει το 70% των αναγκών της γείτονος σε φυσικό αέριο. Μένει να επιλυθεί τώρα και το πιο σύνθετο πρόβλημα που λέγεται πετρέλαιο, με τη Σόφια να επιχειρεί να ισορροπήσει ανάμεσα σε Δύση και Μόσχα μέσα από αμφιλεγόμενες συμφωνίες, όπως αυτή μεταξύ της υπηρεσιακής βουλγαρικής κυβέρνησης και της θυγατρικής της ρωσικής Lukoil, να πληρώνει στο εξής όλους τους φόρους που της αναλογούν στην Βουλγαρία, και όχι, όπως συνέβαινε πριν, στην Ολλανδία.
Τίποτα σε κάθε περίπτωση δεν έχει ακόμη κλειδώσει, η οριστική απόφαση θα ληφθεί από τη νέα κυβέρνηση στη Σόφια, ενώ η Αθήνα κρατά χαμηλούς τόνους για ένα έργο, το οποίο το Μάρτιο του 2007, είχε φθάσει στο επίπεδο υπογραφών της συμφωνίας στην Αθήνα, από τους τρεις υπουργούς Ενέργειας Ελλάδος, Ρωσίας και Βουλγαρίας, παρουσία των πρωθυπουργών Κώστα Καραμανλή, Βλαδίμηρου Πούτιν και Σεργκέι Στανίσεφ.
Τέσσερα χρόνια μετά, η τότε βουλγαρική κυβέρνηση αποχώρησε μονομερώς από το έργο, επικαλούμενη λόγους περιβαλλοντικής συμφωνίας, και ενώ οι ΗΠΑ είχαν κατ' επανάληψη εκφράσει δια της τότε ΥΠΕΞ Χίλαρι Κλίντον την έντονη αντίθεσή τους στην αύξηση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία.
