Tις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τομέας των ΑΠΕ αναλύει σε συνέντευξή της στο Liberal, η Βικτώρια Αλεξανδράτου, Πρόεδρος και Διευθύνουσα Σύμβουλος της WRE Group, εξηγώντας πώς μπορεί να διαμορφωθεί ένα σωστά δομημένο ενεργειακό μείγμα, καθοριστικό για την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας.
Επιπλέον, τονίζοντας τη «δύναμη» του ανέμου εξηγεί πόσο τελικά θα μπορούσε να επηρεαστεί ο κλάδος από την «ατζέντα» του Ντόναλντ Τραμπ για τα ορυκτά καύσιμα και πόσο υψίστης σημασίας είναι η ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Ελλάδα. Υπογραμμίζοντας την αναγκαιότητα αυτή για εγχώρια ενεργειακή ανεξαρτησία, προβλέπει πώς μπορεί να επηρεάσουν το ενεργειακό κόστος οι γεωπολιτικές εξελίξεις.
Προτείνει, επίσης, την αποσύνδεση ηλεκτρικού ρεύματος που παράγεται αποκλειστικά από ανανεώσιμες πηγές, από το Χρηματιστήριο Ενέργειας, ως άμεση λύση προκειμένου να εισπράξει ο καταναλωτής το όφελος από τη λειτουργία των φθηνών ΑΠΕ.
Ακόμα, επισημαίνει τα οφέλη που μπορούν να ανακύψουν από τις τελευταίες εξελίξες στον κλάδο τόσο των υδρογονανθράκων όσο και γύρω από τα υπεράκτια αιολικά πάρκα.
Συνέντευξη στη Μαργαρίτα Ασημακοπούλου
Κυρία Αλεξανδράτου, είστε επικεφαλής μιας εκ των πρώτων εταιρειών που δραστηριοποιήθηκαν στη χώρα μας στον τομέα των ΑΠΕ. Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζει σήμερα ο κλάδος; Βλέπουμε πως το «αγκάθι» της ανισορροπίας μεταξύ φωτοβολταϊκών και αιολικών εξακολουθεί να υπάρχει. Πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη για ένα ισορροπημένο ενεργειακό μείγμα;
H εταιρεία WRE λειτουργεί από το 1997, μια από τις πρώτες πέντε εταιρείες ΑΠΕ στην Ελλάδα, με συνεχή και αδιάλειπτη λειτουργία επί 28 χρόνια. Ως εκ τούτου έχω άμεση αντίληψη της αλματώδους ανάπτυξης του κλάδου τα τελευταία χρόνια, αλλά και των προκλήσεων και παθογενειών του υπό το πρίσμα μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, η οποία συνεχώς μεταβάλλεται και στην οποία εμείς ως χώρα, έχουμε μια πολύ μικρή επιρροή. Οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τομέας των ΑΠΕ είναι, κατά τη γνώμη μου οι εξής:
- Η ρυθμιστική αστάθεια, υπό τη μορφή της ανασφάλειας δικαίου, δηλαδή του συνεχώς μεταβαλλόμενου νομοθετικού πλαισίου σε συνάρτηση με νομοτελειακές επιρροές της Ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας και της μεταβολής του νομικού πλαισίου που κατέστησε την ηλεκτρική ενέργεια στην Ελλάδα το Νοέμβριο του 2021 αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο Χρηματιστήριο Ενέργειας. Λόγω των διαρκώς μεταλλασσόμενων αναγκών και της ευρύτερης κατάστασης στον τομέα της αγοράς ηλεκτρικού ρεύματος, προκύπτει η ανάγκη για επαναρρύθμιση (περικοπές, μεταβολές τιμών κτλ. ) από το Κράτος, πράγμα που πλήττει τις ήδη δραστηριοποιούμενες επιχειρήσεις, αλλά και αποθαρρύνει νέες επενδύσεις σε νέα έργα.
- Η καθυστέρηση και οι γραφειοκρατικές διαδικασίες στην αδειοδότηση των έργων. Παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει από την πλευρά της Πολιτείας, συνεχίζουν να παρατηρούνται τεράστιες καθυστερήσεις σε συνάρτηση με αδιαφάνεια στις διαδικασίες. Η απλοποίηση του πρώτου σταδίου, της λήψης άδειας παραγωγού οδήγησε σε «συνωστισμό» για τα μετέπειτα στάδια της διαδικασίας. Εξαιτίας του ότι η αδειοδότηση είναι αδικαιολόγητα πιο εύκολη για έργα φωτοβολταϊκών σε σύγκριση με τα αιολικά, προωθήθηκε η κατασκευή των φωτοβολταϊκών κατά προτεραιότητα και η χορήγηση αδειών σύνδεσής τους με το σύστημα, σε σχέση με τα αιολικά πάρκα τα οποία πρέπει να πληρούν αυστηρότερους περιβαλλοντικούς όρους. Εξίσου σημαντικό είναι και το ζήτημα των καθυστερήσεων στην ανταπόκριση/απάντηση των δημοσίων υπηρεσιών, η οποία χρήζει άμεσης λύσης. Πολλά από τα ζητήματα που αφορούν σε έγκριση όρων εγκατάστασης και λειτουργίας των αιολικών έργων ελέγχονται από τις αρμόδιες Περιφέρειες, οι οποίες συχνά δεν τηρούν τις προθεσμίες απάντησης σε αιτήματα διεξαγωγής των ελέγχων με αποτέλεσμα να καθυστερεί ολόκληρη η διαδικασία αδειοδότησης των έργων αυτών.
- Η δυσκολία στην εξασφάλιση χρηματοδότησης για την ανάπτυξη νέων έργων. Πλέον λόγω της ρευστότητας της αγοράς ενέργειας και των σοβαρών διακυμάνσεων στις τιμές της λιανικής πώλησης ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά και λόγω των περικοπών, οι δυνατότητες χρηματοδότησης έχουν περιοριστεί σημαντικά. Οι τράπεζες πλέον απαιτούν πολύ περισσότερες διασφαλίσεις για να παραχωρήσουν κεφάλαια σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, καθώς το ρίσκο είναι πλέον πολύ μεγαλύτερο. Οι ταρίφες δεν είναι πλέον σταθερές σε κρατικό επίπεδο, μπορούν όμως να συμφωνηθούν με διμερείς συμβάσεις μεταξύ των παραγωγών και των προμηθευτών. Πλέον με τις ανεξέλεγκτες περικοπές, χωρίς οργάνωση και έγκαιρη ενημέρωση των παραγωγών, αλλά και χωρίς τη δυνατότητα πρόβλεψης εκ μέρους των παραγωγών, καθίσταται η αγορά ενέργειας των ΑΠΕ μια άκρως ριψοκίνδυνη επένδυση με αποτέλεσμα να επηρεάζονται οι τράπεζες, οι οποίες δεν είναι διατεθειμένες να αναλάβουν εύκολα το ρίσκο, με τη χρηματοδότηση έργων ΑΠΕ. Με αυτόν τον τρόπο αποκλείονται οι μικρομεσαίοι επενδυτές.
Ένα σωστά δομημένο ενεργειακό μίγμα είναι καθοριστικό για την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, η οποία πρέπει να επιδιώκει τη μέγιστη διείσδυση ΑΠΕ στο ηλεκτρικό σύστημα τόσο για λόγους κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, όσο και για την απόλυτα απαραίτητη αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Δεδομένου ότι τα φωτοβολταϊκά παράγουν ηλεκτρική ενέργεια μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας, ενώ οι ανάγκες είναι μεγαλύτερες στο υπόλοιπο μέρος του 24ώρου, είναι προφανές ότι συντρέχει άμεση ανάγκη για μεγαλύτερη ανάπτυξη των αιολικών έργων, τα οποία με τις κλιματικές συνθήκες και το αιολικό δυναμικό της Ελλάδας, μπορούν να συγκριθούν σε κάποιες περιοχές με μονάδες βάσης. Επιπλέον, η συμπερίληψη των μπαταριών στο ενεργειακό αυτό μίγμα, ένεκα της ανισορροπίας που έχει ήδη δημιουργηθεί, θα έπρεπε να ενταχθεί στα υπάρχοντα μεγάλα φωτοβολταϊκά πάρκα και να ανασταλεί προσωρινώς η έκδοση νέων αδειών φωτοβολταϊκών σταθμών. Αυτά τα μέτρα καθίστανται αναγκαία και για λόγους υγιούς ανταγωνισμού στην αγορά ενέργειας.
Πώς βλέπετε το νέο τοπίο που έχει διαμορφωθεί μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ; Πόσο τελικά πιστεύετε ότι θα επηρεάσει τους στόχους για την πράσινη μετάβαση το γνωστό του μότο «drill, baby, drill»;
Οι δηλώσεις του Προέδρου Τραμπ για επιστροφή στην εξόρυξη ορυκτών καυσίμων θα μπορούσαν πράγματι να επηρεάσουν αρνητικά την πράσινη μετάβαση. Επειδή, όμως η πράσινη μετάβαση δεν είναι απόφαση, αλλά αναγκαιότητα, και σε πολλές περιοχές του κόσμου είναι αποδεδειγμένα ο πιο φθηνός και αποτελεσματικός τρόπος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και η αποτύπωση της ανθρώπινης ευφυίας στον καμβά του πλανήτη, πιστεύω ακλόνητα ότι έστω και αν οι ΑΠΕ επηρεαστούν προσωρινώς από πολιτικές του παρελθόντος, αργά η γρήγορα θα γίνει αντιληπτό από όλους το προφανές, δηλαδή η μετουσίωση της δύναμης του ανέμου, χωρίς τέλος και περιορισμούς, χωρίς κόστος και διακοπή και χωρίς ρύπους, απλά σε ηλεκτρική ενέργεια.
Θα ήθελα να επισημάνω στο σημείο αυτό, ότι ακριβώς αυτή η δύναμη του ανέμου έκανε την ελληνική ναυτιλία παγκόσμια δύναμη και αν κανείς κοιτάξει από το Λασίθι της Κρήτης μέχρι τη Φολέγανδρο, θα δει ακόμα και σήμερα αυτούς τους ανεμόμυλους που επέτρεψαν την επιβίωση των ανθρώπων είτε αλέθοντας το σιτάρι, είτε ως καθοριστικός βοηθός στην άντληση νερού και άρδευση των αγρών.
Οι γεωπολιτικές εξελίξεις και οι διακυμάνσεις στη διεθνή αγορά φυσικού αερίου βλέπουμε να επηρεάζουν τις τιμές ενέργειας στην Ευρώπη. Ενισχύονται και τα σενάρια για το πιθανό τέλος του πολέμου στην Ουκρανία. Αναμένετε ότι θα δούμε αποκλιμάκωση του ενεργειακού κόστους μετά τον τερματισμό του;
Πράγματι, η άμεση εξάρτηση των τιμών που καλούνται να καταβάλουν οι καταναλωτές στην Ελλάδα με αποφάσεις τρίτων σε άλλες χώρες και ηπείρους, σκιαγραφείται και υπογραμμίζεται ξεκάθαρα στην προκείμενη περίπτωση του πολέμου στην Ουκρανία. Για τον λόγο αυτό, είναι υψίστης σημασίας η ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Ελλάδα σε τέτοιο βαθμό, ώστε η χώρα μας να καταστεί αυτοδύναμη και ανεξάρτητη από τέτοιες επιρροές και εξαναγκασμούς.
Δυστυχώς δεν αναμένω, ότι το τέλος του πολέμου της Ουκρανίας θα συμβάλλει ουσιαστικά στην αποκλιμάκωση του κόστους ενέργειας, διότι το κόστος αυτό καθορίζεται με αδιαφανή τρόπο στη χρηματιστηριακή αγορά, η οποία θα συνεχίζει να επηρεάζεται ευθέως και σε τεράστιο βαθμό από πολιτικές εξελίξεις και διεθνή δρώμενα, πολεμικών συγκρούσεων στην περιφέρειά μας, διαφαινόμενων εμπορικών πολέμων και της αμφισβήτησης της διεθνούς τάξης και των αξιών πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε ο μεταπολεμικός κόσμος. Με άλλα λόγια, το γεγονός ότι πιθανό τέλος του πολέμου στην Ουκρανία θα αποκλιμακώσει τις τιμές του ενεργειακού κόστους, δεν σημαίνει ότι αυτό δεν θα εκτιναχθεί στην επόμενη κρίση εν μέσω ενός ασταθούς γεωπολιτικού περιβάλλοντος.
Βλέπουμε τελευταία έντονη κινητικότητα και εξελίξεις γύρω τόσο από τα υπεράκτια αιολικά όσο και στο κομμάτι των υδρογονανθράκων. Από τη μια το νέο αναθεωρημένο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τις ΑΠΕ και από την άλλη το ενδιαφέρον αμερικανικών κολοσσών για τα εγχώρια κοιτάσματα. Είστε αισιόδοξη για την πρόοδο των έργων;
Τα υπεράκτια αιολικά πάρκα, παρά το τεράστιο κατασκευαστικό τους κόστος, κρίνονται αποτελεσματικά κάτω από ορισμένες συνθήκες, δηλαδή σε χώρες όπως η Δανία και άλλες πέριξ της Βορείου Θάλασσας που διαθέτουν μεγάλες αβαθείς παραλίες και σταθερό νομικό καθεστώς συνόρων και γειτνίασης με άλλες χώρες. Επιπλέον, διαθέτουν ανεπτυγμένες υποδομές σε ηλεκτρικά δίκτυα και δρόμους, καθώς επίσης και σε παραγωγή μεγάλων ανεμογεννητριών και εταιρειών που προμηθεύουν και διαθέτουν μεγάλη εμπειρία στην εγκατάσταση ηλεκτρικών δικτύων, ενώ η ναυτιλία τους διαθέτει τα κατάλληλα σκάφη και την εμπειρία για την ανέγερση των μηχανών εντός της θάλασσας. Καθοριστικό όμως κρίνεται από τη μεριά του επενδυτή και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που θα χρηματοδοτήσουν μια τέτοια επένδυση το λεγόμενο «take-off», ο τελικός καταναλωτής του παραγόμενου ηλεκτρικού ρεύματος. Οι βόρειες χώρες της Ευρώπης είναι άρτια συνδεδεμένες ηλεκτρικά μεταξύ τους, και η ενδυνάμωση αυτής της ηλεκτρικής διασύνδεσης είναι ασύγκριτα ευκολότερη και φθηνότερη, από ό,τι ισχύει στη χώρα μας. Η γεωπολιτική θέση της Ελλάδας ενδείκνυται υπό προϋποθέσεις για την ανάληψη του μεγάλου οικονομικού ρίσκου μίας τέτοιας επένδυσης, υπό το πρίσμα της έλλειψης επαρκούς ηλεκτρικής διασύνδεσης με την κεντρική και βόρεια Ευρώπη όπου εδρεύει η βαριά βιομηχανία και υπάρχει μεγαλύτερη κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος.
Ως προς την ύπαρξη των υδρογονανθράκων και το σχετικό ενδιαφέρον αμερικανικών κολοσσών, αποτελεί ένα «χαρτί» για την ενίσχυση της σημασίας και του γεωστρατηγικού ρόλου της χώρας μας. Ωστόσο πιστεύω ότι εάν κάποια χώρα στο πλανήτη, μπορεί να καταστεί φωτεινό παράδειγμα ως 100% ενεργειακά ανεξάρτητη βασιζόμενη σχεδόν αποκλειστικά σε ΑΠΕ, αυτή θα μπορούσε να είναι η Ελλάδα. Δεν θα πρέπει να ξεχνάει κανείς ότι το κόστος εξόρυξης σε μεγάλα θαλάσσια βάθη σε μια περιοχή σεισμογενή, όπως η Ελλάδα, με τεράστιο φυσικό θαλάσσιο πλούτο, θα πρέπει να εκτιμηθεί και να μελετηθεί με μεγάλη επιμέλεια και να συνεκτιμηθεί σε μια επιστημονική μελέτη κόστους-ωφελείας, τόσο ως προς το περιβαλλοντικό αποτύπωμα που συνεπάγονται αυτές οι ενέργειες, όσο και από το πραγματικό οικονομικό κόστος, το οποίο είναι τεράστιο. Επιπλέον, οι υποδομές για την εξόρυξη στη θάλασσα που θα δημιουργηθούν, θα τελούν διαρκώς υπό την απειλή δολιοφθορών αλλά και φυσικών φαινομένων. Ενδεικτικά αναφέρομαι και στην καταστροφή του αγωγού Nordstream 2, η οποία προκάλεσε μεγάλες αναταράξεις στο Ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα.
Έντονη συζήτηση επικρατεί τελευταία γύρω από την αποθήκευση ενέργειας και τις επενδύσεις στις μπαταρίες. Θα δώσουν τελικά την λύση στο πρόβλημα της ενεργειακής συμφόρησης και των περικοπών;
Το μείζον ζήτημα αυτή τη στιγμή στην ενεργειακή αγορά ΑΠΕ της χώρας είναι οι περικοπές. Ειδικά για τα αιολικά πάρκα, οι καθημερινές διακοπές δεν βλάπτουν τις εταιρείες που τα λειτουργούν, μόνο υπό τη μορφή της απώλειας εσόδων, αλλά καταπονούν επιπλέον και τον μηχανολογικό εξοπλισμό σε πολύ μεγάλο βαθμό, δημιουργώντας πολυδάπανες βλάβες και ζημίες.. Από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία, άλλωστε, και τους κανόνες υγιούς ανταγωνισμού ορίζεται συγκεκριμένα ο τρόπος αλλά και η απαραίτητη διαφάνεια βάσει της οποίας πρέπει να πραγματοποιούνται οι περικοπές. Η εγκατάσταση μπαταριών μπορεί να αντιμετωπίσει εν μέρει μόνο το πρόβλημα, καθώς η συνολική παραγωγή ρεύματος από ΑΠΕ στη χώρα είναι μερικές φορές μεγαλύτερη των αναγκών της.
Ένας τρόπος αντιμετώπισης του προβλήματος αυτού είναι η αύξηση της ζήτησης, μέσω: 1) της επέκτασης της χρήσης ηλεκτρισμού και στις μεταφορές, η ηλεκτροποίηση δηλαδή των μεταφορών μέσω της ευρείας χρήσης ηλεκτρικών αυτοκινήτων, λεωφορείων και λοιπών μέσων, γεγονός που απαιτεί ενίσχυση των υποδομών της χώρας για αυτόν τον σκοπό, 2) Συζητείται επιπλέον και η εγκατάσταση εξαιρετικά ενεργοβόρων data centers ανά την επικράτεια, τα οποία θα απορροφήσουν με τη σειρά τους περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια.
Περαιτέρω φρονώ ότι η ηλεκτρική διασύνδεση όλων των νησιών με την ηπειρωτική χώρα και τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες θα συμβάλλει καθοριστικά στη λύση του προβλήματος. Οι εξαγωγές στο εξωτερικό, κατά τη δική μου γνώμη, συνιστούν με τα σημερινά δεδομένα και τη μοναδική δυνατότητα ανάπτυξης θαλασσίων αιολικών πάρκων.
Συχνά ακούμε τη φράση από τους πολίτες «συνεχίζουμε να βάζουμε ΑΠΕ, αλλά δεν βλέπουμε να μειώνεται η τιμή του ρεύματος στον καταναλωτή». Τι θα τους απαντούσατε σήμερα σε αυτό;
Πράγματι, επειδή δεν είναι άμεσα ανιχνεύσιμη για τον καταναλωτή η μείωση της τιμής του ρεύματος από τη συμμετοχή των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα της χώρας, είναι απαραίτητη η εγκαθίδρυση και ύπαρξη ελεγκτικών μηχανισμών στην αγορά ενέργειας πέραν του Χρηματιστηρίου Ενέργειας το οποίο σε μεγάλο βαθμό επηρεάζει τη λειτουργία της αγοράς αυτής.
Προσωπικά πιστεύω ότι χρειάζεται ανασχεδιασμός του μοντέλου αυτού. Επικροτώ την πρόταση της κυβέρνησης για «κόφτη» δηλαδή για περιορισμό των ανώτατων τιμών διάθεσης της ηλεκτρικής ενέργειας, για την προστασία των καταναλωτών.
Επειδή η δραματική αύξηση και οι διακυμάνσεις των τιμών συνδέονται άμεσα με τη χρηματιστηριακή αγορά και σε καμία περίπτωση δεν προκαλούνται ούτε συνδέονται με το κόστος των ΑΠΕ, αλλά αντιθέτως, η συνεισφορά των ΑΠΕ στη μείωση του κόστους του ρεύματος είναι καθοριστική, καθώς χωρίς τις ΑΠΕ το κόστος του ρεύματος θα ήταν πολλαπλάσιο, είναι απαραίτητη η αναθεώρηση της αγοράς ενέργειας.
Συνεπώς, η Ελλάδα μια χώρα ευλογημένη με πληθώρα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από αέρα, ήλιο, νερό και βιομάζα, οφείλει πλέον, μετά από 31 χρόνια στιβαρού και επιτυχημένου νομικού πλαισίου για ΑΠΕ, να πραγματοποιήσει αυτό που γνωρίζει και δύναται, αξιοποιώντας μάλιστα το εξαιρετικό επιστημονικό ανθρώπινο δυναμικό που διαθέτει, πλέον των πρωτογενών πηγών ενέργειας. Θεωρώ ότι μόνο με αποσύνδεση της πράσινης ενέργειας, δηλαδή του ηλεκτρικού ρεύματος που παράγεται αποκλειστικά από ανανεώσιμες πηγές, από το Χρηματιστήριο Ενέργειας, θα μπορούσε ο καταναλωτής να εισπράξει το όφελος από τη λειτουργία των φθηνών αλλά και απόλυτα χρήσιμων για την επιβίωση της ανθρωπότητας, ΑΠΕ, άμεσα και με διαφάνεια.
