Τα στελέχη των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων βρίσκονται σήμερα αντιμέτωπα με μία διπλή πρόκληση: Από τη μία, να ξεπεράσουν τις δυσμενείς επιπτώσεις της γιγαντιαίας αύξησης των τιμών της ενέργειας, της πολιτικές αβεβαιότητες, τις διαταραχές στις αλυσίδες εφοδιασμού, την αύξηση του κόστους κεφαλαίου. Από την άλλη, αντιμετωπίζουν προκλήσεις από τα νέα νομικά πλαίσια της ΕΕ που απαιτούν πρόσθετο κόστος συμμόρφωσης.
Σε αυτές τις κρίσιμες στιγμές, πριν από λίγες μέρες ανακοινώθηκε η μεγάλη μελέτη της Themis Foresight για το επιχειρηματικό τοπίο στην Ευρώπη προς το 2045, όπου συμμετείχα μαζί με μια μεγάλη ομάδα ειδικών.
Τα πέντε σενάρια που προτείνονται στη μελέτη στοχεύουν να βοηθήσουν τα στελέχη να πλοηγηθούν στην αβεβαιότητα και αναλάβουν συγκεκριμένες πρωτοβουλίες.
Από τα πέντε σενάρια που παρουσιάζονται εδώ συνοπτικά, τα τέσσερα καθοδηγούνται από τα πολιτικά συμφέροντα και τις ιδεολογίες ενώ στο πέμπτο αντιφατικό σενάριο στο επίκεντρο βρίσκονται τα συμφέροντα των επιχειρήσεων.
Σενάριο 1 - Ευρώπη: μια μεσαία δύναμη σε άνθηση
Το 2045, η Ευρώπη έχασε το προβάδισμα στην κούρσα της ψηφιακής, κλιματικής και ενεργειακής καινοτομίας κατά τις δύο πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα. Με τις επιχειρήσεις να μεταφέρουν την τεχνολογία και τις δραστηριότητές τους σε άλλα μέρη του κόσμου και την G7 να έχει χάσει την παγκόσμια σημασία της, η Ευρώπη αναγκάστηκε να επανεξετάσει τους στόχους της.
Με επίκεντρο την επίτευξη των κλιματικών στόχων, η Ευρώπη αναστέλλει τις εμπορικές συγκρούσεις και επιδιώκει τη συνεργασία με χώρες και περιοχές που κατέχουν ηγετική θέση στην τεχνολογία. Αποδεχόμενη το ρόλο της ως "απλή" μεσαία δύναμη, η Ευρώπη ευδοκιμεί με την εστίασή της στο κλίμα.
Σενάριο 2 - Η Ευρώπη ως παγκόσμιο χωριό
Το 2045, η Ευρώπη είναι μια σε μεγάλο βαθμό αυτοτελής γεωγραφική και οικονομική οντότητα. Η οικονομική και πολιτική ΕΕ είναι πρωτοπόρος στην κυκλικότητα, στη σύγχρονη διαβίωση εντός των πλανητικών ορίων και στις εναλλακτικές λύσεις για την εξόρυξη πρώτων υλών. Υπάρχει μια πιο συγκεντρωτική και ολοκληρωμένη δομή της αγοράς, με ισχυρές κρατικές εταιρείες.
Η καινοτομία ευδοκιμεί, αποτρέποντας την οικονομική παρακμή. Οι παραγωγικοί τομείς της οικονομίας αποκτούν μεγάλο μερίδιο και είναι πλήρως ενοποιημένοι με την πληροφορική και τις ψηφιακές τεχνολογίες.
Σενάριο 3 - Η ιστορία τελειώνει ξανά
Σε αυτό το σενάριο, το 2045 η «παγκόσμια Δύση» διατηρεί τον ηγετικό της ρόλο στον κόσμο, με την Ευρώπη να είναι μικρότερης σημασίας εταίρος των ΗΠΑ. Η δυτική κυριαρχία εξασφαλίζεται μέσω της τεχνολογικής κυριαρχίας, της εφαρμοσμένης καινοτομίας και των αναδιαμορφωμένων σχέσεων με τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Οι αγορές είναι ανταγωνιστικές µε έντονη ανάπτυξη στους τομείς της καινοτομίας και της τεχνολογίας. Η κοινωνική ενοποίηση στο εσωτερικό της ΕΕ ήταν σημαντική για την κινητοποίηση των πληθυσμών. Η Ευρώπη ευημερεί στη σκιά των ΗΠΑ.
Σενάριο 4 - Η μεγάλη έξοδος
Το 2045, η ΕΕ έχει πάψει να υφίσταται ως ενιαία οικονομική και πολιτική ένωση. Το λειτουργικό κόστος είναι υψηλό εν μέσω αβεβαιότητας, οικονομικού κινδύνου και επαναδιαπραγμάτευσης των εμπορικών και άλλων σχέσεων. Η δομή της αγοράς είναι κατακερματισμένη και αποκεντρωμένη, ενώ απομακρύνεται από τους ρυθμιζόμενους τομείς.
Η Ευρώπη είναι ευάλωτη. Καθώς οι κανόνες του εμπορίου και της συνεργασίας ξαναγράφονται, μόνο οι μεγάλες και σταθερές επιχειρήσεις φαίνεται να αντέχουν την καταιγίδα.
Σενάριο 5 - Η Ευρώπη εταιρεία
Οι επιχειρήσεις καθορίζουν τις παραμέτρους για την κοινωνία σε αυτό το σενάριο. Σε αυτά τα κράτη επιχειρήσεις, ο στόχος της κοινωνίας είναι να παράγει και να πουλάει προϊόντα και υπηρεσίες.
Η κυβέρνηση παρέχει στις επιχειρήσεις κάποιες εγγυήσεις και προστασία, και σε αντάλλαγμα οι επιχειρήσεις χρηματοδοτούν και οργανώνουν την περιφερειακή ανάπτυξη και την κοινωνική ασφάλεια. Η δομή της αγοράς είναι συγκεντρωτική και ιεραρχική.
Κανένα σενάριο δεν αποτελεί πρόβλεψη και δεν πρέπει να εκλαμβάνεται ως τέτοιο.
Τα σενάρια απεικονίζουν τάσεις, σημαντικές αλλαγές, γεγονότα, αποφάσεις και τις συνέπειές τους, όπως θα μπορούσαν να εξελιχθούν στο μέλλον. Δημιουργούν εικόνες του μέλλοντος που μπορούν να μας βοηθήσουν να δράσουμε σήμερα. Τα πέντε σενάρια της παρούσας έκθεσης διερευνούν τι πρέπει να γίνει στον τομέα της επιχειρηματικής καινοτομίας, της πολιτικής μεταρρύθμισης και της εξωτερικής πολιτικής για να ευδοκιμήσει η ευρωπαϊκή οικονομία το 2045.
Στην Ευρώπη παρατηρείται ένας αυξανόμενος διαχωρισμός πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων ενώ σε μεγάλο βαθμό διαφαίνεται ότι το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα είναι συνυφασμένο µε το επίπεδο ενότητας στο εσωτερικό της. Ο τρίτος σημαντικός παράγοντας είναι η κλιματική αλλαγή και ο βαθμός κατά τον οποίο θα καταφέρουμε να περιορίσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη μέσω της απαλλαγής από τον άνθρακα. Βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, είναι απαραίτητο να αυξηθεί δραστικά το μερίδιο της ηλεκτρικής ενέργειας στην κατανάλωση ενέργειας ενώ μακροπρόθεσμα, θα χρειαστεί θεμελιώδης μετασχηματισμός των ενεργειακών πηγών.
Το κυριότερο συμπέρασμα αυτών των πέντε σεναρίων είναι ότι εφόσον οι ευρωπαϊκές οικονομίες και οι επιχειρήσεις καταφέρουν να καινοτομήσουν με επιτυχία στην αντικατάσταση των πρώτων υλών και των ορυκτών καυσίμων, θα είναι σε θέση να εξασφαλίσουν την ευημερία και την ικανότητά τους είναι ανταγωνιστικές σε παγκόσμιο επίπεδο για τις επόμενες δεκαετίες.
Διαβάστε εδώ το πλήρες κείμενο της μελέτης της Themis Foresight
* O Επαμεινώνδας Χριστοφιλόπουλος είναι κάτοχος της Έδρας UNESCO on Futures Research (ΙΤΕ) και Πρόεδρος του ΔΣ MOMus
