Σε σχετικά καλά επίπεδα παρέμεινε η ψυχική υγεία του πληθυσμού της Ελλάδας σε όλη τη διάρκεια της τελευταίας 20ετίας παρά τις εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες που αντιμετώπισε η χώρα. Ωστόσο κατά τη περίοδο της οικονομικής κρίσης παρατηρήθηκε επιδείνωση της ψυχικής υγείας με αύξηση (διπλασιασμό) των ποσοστών κατάθλιψης και στις δυο περιόδους ενώ κατά την οικονομική κρίση αυξήθηκαν και οι αυτοκτονίες κατά 33%, και παρέμειναν έκτοτε σε υψηλότερα επίπεδα. Δεν υπάρχουν αξιόπιστα δεδομένα για τις αυτοκτονίες και τις απόπειρες κατά τη διάρκεια της πανδημίας αλλά πιθανολογείται μια μείωση. Επίσης η χρήση ουσιών και αλκοόλ εμφάνισε ποικίλες διαφοροποιήσεις κατά την πανδημία ενώ η ποιότητα και ο τρόπος ζωής παρουσίασαν σαφή επιδείνωση. Τα παραπάνω ανέφερε ο καθηγητής Ψυχιατρικής στο ΑΠΘ Κωνσταντίνος Φουντουλάκης σε παρουσίαση του με θέμα:« Η Ψυχική Υγεία στην Ελλάδα 2000-2020: Από την ευμάρεια στην οικονομική κρίση και την πανδημία» .
«Η χώρα άντεξε ψυχολογικά τις θύελλες της 20ετίας αλλά εμφανίζει μια προϊούσα επιδείνωση της ψυχικής υγείας. Οι δείκτες επιδεινώθηκαν λόγω των συνθηκών αλλά φαίνεται ότι υπάρχει και ένα ρεύμα το οποίο πρέπει να το προσέξουμε γιατί ανεξάρτητα από τις δυσμενείς συνθήκες αυτό το ρεύμα οδηγεί σε μια επιδείνωση της ψυχικής υγείας. Χρειάζεται μία καλύτερη δημόσια πολιτική καταγραφής και αντιμετώπισης των προβλημάτων ψυχικής υγείας» σημείωσε ο κ. Φουντουλάκης
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο κ. Φουντουλάκης κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης στη χώρα μας οι αυτοκτονίες αυξήθηκαν κατά 33% . Συγκεκριμένα κατά την περίοδο 2008-2015 καταγράφηκαν συνολικά 425 επιπλέον θάνατοι από αυτοκτονίες. Περίπου το 1/3 από αυτές (34,8%, δηλαδή οι 148) εξηγούνται με την ανεργία, περίπου τα 2/3 εξηγούνται με τις οικονομικές συνθήκες ενώ το 1/3 της αύξησης είναι άγνωστης αιτιολογίας .
«Η πανδημία COVID‐ αναμενόταν από την αρχή να πυροδοτήσει: φόβο, ανησυχία stress και αλλαγές σε κοινωνική συμπεριφορά, εργασιακές συνθήκες, καθημερινές συνήθειες, ρουτίνα" σημείωσε ο κ. Φουντουλάκης και πρόσθεσε ότι παράγοντες οι οποίοι αναγνωρίστηκαν για την εμφάνιση της κατάθλιψης είναι : η ηλικία, το γυναικείο φύλο, το προηγούμενο ψυχιατρικό ιστορικό, η χρόνια σωματική νόσος, τα προβλήματα στην οικογένεια, τα οικονομικά προβλήματα, το lockdown και οι θεωρίες συνωμοσίας. Ως προστατευτικούς παράγοντες ανέφερε το ανδρικό φύλο, τη διατήρηση της καθημερινής ρουτίνας , τη θρησκευτικότητα/πνευματικότητα , την ικανοποίηση από την πληροφόρηση. Όσον αφορά τις διαπροσωπικές σχέσεις και ποιότητα ζωής σημείωσε ότι αναφέρονται: οι αυξημένες ενδοοικογενειακές συγκρούσεις και ενδοοικογενειακή βία, αλλά αυτό δεν είναι εύκολα δυνατόν να αποδειχθεί επιστημονικά , η σοβαρή διατάραξη της καθημερινής ζωής και όλων των δραστηριοτήτων και ποικίλες αλλαγές στη διατροφή, τη σεξουαλικότητα και τη χρήση αλκοόλ και ουσιών.
Όσον αφορά τις θεωρίες συνωμοσίας ο κ Φουντουλάκης επισήμανε ότι τα ποσοστά εκείνων που τις αποδέχονται είναι ανησυχητικά υψηλά στο πληθυσμό και ότι αυτό έχει μια αντανάκλαση και στο επίπεδο εμβολιασμού.
«Οι θεωρίες συνωμοσίας είναι μια ποικίλη ιστορία όπως και οι άνθρωποι οι οποίοι πιστεύουν σε αυτές. Είναι μια πολύ ετερογενής ομάδα. Το ποσοστό των ανθρώπων που δεν πιστεύουν σε καμία θεωρία συνωμοσίας είναι 20-25% διεθνώς. Στις πολιτικού και οικονομικού τύπου θεωρίες συνωμοσίας για λέσχες που κυβερνούν τον κόσμο κλπ αυτές είναι σαφέστατα πλειοψηφικές, δηλαδή είναι τα 2/3 του πληθυσμού σε κάποιο βαθμό. Στις πολύ παράδοξες θεωρίες όπως είναι το 5G ή η επίπεδη γη, οι μηχανές ελέγχου του νου, το ποσοστό είναι 5-10%. Υπάρχει μια διαφορετική επίδραση στον ψυχισμό του κάθε ανθρώπου με τα χαρακτηριστικά του και τις θεωρίες τις οποίες πιστεύει. Ο ανθρώπινος ψυχισμός σε μεγάλο βαθμό λειτουργεί με προκαταλήψεις οι οποίες υπερισχύουν τις ευφυίας και έτσι εξηγείται το πως άνθρωποι μορφωμένοι και ευφυείς πιστεύουν σε πράγματα που είναι εκτός πραγματικότητας» σημείωσε ο κ. Φουντουλάκης .
Ψυχιατρική, το «φτωχό παιδί της Ιατρικής»
«Φτωχό παιδί της Ιατρικής» χαρακτήρισαν την Ψυχιατρική τόσο ο καθηγητής Ψυχιατρικής ,διευθυντής της Γ΄ Ψυχιατρικής Κλινικής του ΑΧΕΠΑ ,Ιωάννης Νηματούδης, όσο και ο ψυχίατρος, βουλευτής της ΝΔ , Δημήτρης Βαρτζόπουλος, επισημαίνοντας την ανάγκη χρηματοδότησης της ψυχικής υγείας, η οποία είναι παγκοσμίως χαμηλή.
«Η Ψυχιατρική είναι το φτωχό παιδί της Ιατρικής. Χρειάζεται μια πιο οργανωμένη και καλύτερα χρηματοδοτούμενη πολιτική ψυχικής υγείας γιατί οι ανισότητες επιτάθηκαν μέσα στην πανδημία. Στο πρώτο κύμα χάσαμε τους ασθενείς γιατί κλείσανε τα εξωτερικά ιατρεία που ήταν το σημείο επαφής με τους αρρώστους . Για να μη χάσουμε τους αρρώστους κινητοποιηθήκαμε στην κατεύθυνση των τηλεφωνικών επικοινωνιών ζητήσαμε να γίνει μια γραμμή αλλά τεχνικά δεν μπορούσε να τη στηρίξει το νοσοκομείο. Στη δεύτερη φάση χάσαμε την κλινική . Εκεί όμως κατορθώσαμε , να οργανώσουμε το πρώτο στην Ελλάδα εξωτερικό ιατρείο τηλεψυχιατρικής. Οι ασθενείς κλείνανε ραντεβού και τους βλέπαμε ζωντανά μέσω μια ειδικής πλατφόρμας και αυτό βοήθησε πάρα πολύ στην αντιμετώπιση των προβλημάτων τους και στο να μη χάσουμε την επαφή» πρόσθεσε ο κ Νηματούδης.
Ο κ. Βαρτζόπουλος από την πλευρά του σημείωσε ότι η ψυχιατρική μεταρρύθμιση στη χώρα μας που ξεκίνησε στη δεκαετία του΄90 ουδέποτε ολοκληρώθηκε καθώς επιτεύχθηκε μεν η αποασυλοποίηση αλλά παραμένει η αδυναμία αντιμετώπισης νέων χρόνιων περιστατικών. Ανέφερε ακόμη ότι τα δημόσια ψυχιατρεία παρέχουν συγκεκριμένες υπηρεσίες χωρίς να μπορούν να αντιμετωπίσουν τα χρόνια περιστατικά τα οποία αντιμετωπίζουν οι ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές που έχουν πολλαπλάσιες κλίνες από εκείνες του δημοσίου. Τέλος σημείωσε ότι η εκείνο που αναμένεται από την κυβέρνηση είναι να εξευρωπαΐσει τον τομέα της ψυχικής υγείας.
Ο πρύτανης του ΑΠΘ Νίκος Παπαϊωάννου ανακοίνωσε ότι η Πρυτανεία θα στηρίξει τον θεσμό των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης (ΚΟΙΣΠΕ) ,όπως κάνουν και άλλα πανεπιστήμια της αλλοδαπής, συμβάλλοντας με την παροχή έργου στην λειτουργία αυτών των θεσμών.
