Οι σημαντικότεροι αρθρογράφοι διεθνών ΜΜΕ εκπλήττονται και διερωτώνται για τα αίτια του εξευτελισμού των αμερικανικών και άλλων δυτικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν που αναπαρήγαγαν την εικόνα της Σαϊγκόν του 1975, με τα ελικόπτερα να διασώζουν άρον-άρον τους διπλωμάτες και το προσωπικό των Πρεσβειών. Εξοργίζονται με την παταγώδη αποτυχία των υπηρεσιών πληροφοριών τους που υπολόγιζαν ότι οι Ταλιμπάν θα χρειαζόντουσαν 30-90 μέρες για να ανακαταλάβουν την Καμπούλ, ενώ τους έφτασαν μόλις…8!
Απορούν πως οι 300.000 επίσημου Αφγανικού στρατού, εκπαιδευμένες επί 20 χρόνια (και από Έλληνες εκπαιδευτές, στα πλαίσια του ΝΑΤΟ), με κόστος 83 δις δολαρίων, κατέρρευσαν ως πύργος από τραπουλόχαρτα μπροστά σε μερικές χιλιάδες φοιτητές ισλαμικής θεολογίας με Καλάσνικοφ.
Αποδίδουν την τραγική αυτή αποτυχία, με τρομερές βραχυπρόθεσμες συνέπειες για τους Αφγανούς και ιδίως τις Αφγανές και ακόμη χειρότερες μέσο-μακροπρόθεσμες για την Δύση, στην φαυλότητα των τοπικών κυβερνητικών αξιωματούχων (ποιός τους επέλεξε και ποιός τους στήριξε;), στην διαφθορά της στρατιωτικής ηγεσίας (ίδια ερώτηση) και στην γεωγραφία και Ιστορία του Αφγανιστάν που όλοι οι κατακτητές απέτυχαν να δαμάσουν (δεν τα ήξεραν 20 ολόκληρα χρόνια;).
Ομολογώ πως οι απορίες αυτές και οι εκπλήξεις, αλλά και οι κοινότοπες και άσκεπτες απόπειρες αιτιολόγησης με θλίβουν βαθύτατα, γιατί επιβεβαιώνουν την πλάνη την οποία ακόμη πλανώνται οι, σοβαροί κατά τα άλλα δυτικοί αρθρογράφοι. Είναι φανερό ότι δεν διαθέτουν το αναγκαίο εργαλείο ερμηνείας της περίπτωσης, γιατί κρίνουν εξ ιδίων με τα κριτήρια της δυτικής κοινωνίας, όπως αυτή λειτουργεί στην μεταμοντέρνα φάση της…
Πριν από 30 περίπου χρόνια (1993) ο Σάμιουελ Χάντιγκτον προσδιόρισε με το περίφημο άρθρο του στο Foreign Affairs και μετέπειτα βιβλίο του, ότι επίκειται η Σύγκρουση των Πολιτισμών. Τα κραυγαλέα λάθη που περιέχει το έργο του σε σχέση ιδιάιτερα με την Ελλάδα και την Ανατολική Ευρώπη, δεν ακυρώνουν την ουσία της διορατικής του πρόβλεψης, η οποία απλώς επιβεβαιώνεται.
Σε μια μελέτη του Pew Research Center, to 2019, to 99% των Αφγανών ήταν υπέρ της εφαρμογής της Σαρία και το 85% υπέρ του λιθοβολισμού των μοιχών γυναικών! Τα κηρύγματα των Ταλιμπάν έπεφταν σε ευήκοα ώτα. Σε μια κοινωνία υπερπαραδοσιακή, με φατρίες (tribal society), κοινωνία πατριαρχική με την γυναίκα στο σπίτι και πλήρως εξουσιαζόμενη από τους άνδρες, είκοσι χρόνια βομβαρδισμών και μια κυβέρνηση από συνεργάτες του στρατού κατοχής, τι περιμέναμε;
Το πόσο μεγάλη είναι η δύναμη ενός ζωντανού πολιτισμικού υποδείγματος, όσο απεχθές και ξένο και αν είναι για μας, φανερώνει η παράδοση άνευ μάχης, ενός στρατού 300.000 ανδρών με αμερικανικό οπλισμό, αξίας 28 δις, 600.000 όπλων, 2000 τεθωρακισμένων οχημάτων, 40 αεροσκαφών και ελικοπτέρων τύπου Black Hawk, σε λίγες χιλιάδες φοιτητές πάνω σε μηχανάκια ντελιβεράδων…Οι οποίοι πλέον θα έχουν στην διάθεσή τους αυτά τα όπλα.
Όταν ο στρατηγός Πετραίους έλεγε ότι πρέπει να κερδίσουμε την μάχη για τα μυαλά των Αφγανών, ήξερε τι έπρεπε να γίνει, έστω και αν κάτι τέτοιο απαιτεί πολύ μεγάλο βάθος χρόνου.
Η Δημοκρατία και η ελευθερία που παρέχει στο άτομο, δεν εξάγεται με τις βόμβες. Και κυρίως, η Δημοκρατία είναι αποτέλεσμα της Παιδείας και του Πολιτισμού και όχι το αντίστροφο. Απαιτείται έργο πολλών δεκαετιών με ισχυρό πολιτισμικό παράδειγμα και όχι κυβερνήσεις συνεργασίας κλεπτοκρατών.
Όσο η Δύση αποχριστιανίζεται, χάνοντας πνευματικό περιεχόμενο, όσο απομακρύνεται από τις δημοκρατικές αξίες και την βάση τους που είναι η Ελληνορωμαϊκή παράδοση, όσο η διάθεση των Δυτικών κρατών για ενσωμάτωση υποκαθίσταται με την φενάκη της πολυπολιτισμικότητας και την παράνοια της cancel culture, τόσο η έλλειψη νοήματος ζωής θα βαραίνει, ιδιαίτερα τους νέους.
Το νόημα δεν μπορεί να υποκατασταθεί από την κατανάλωση και την αποχαύνωση της οθόνης. Η αναζήτηση νοήματος οδήγησε στην ριζοσπαστικοποίηση τους μετανάστες δεύτερης, ακόμη και τρίτης γενιάς, που πρωτοστάτησαν στην τρομοκρατία στη Γαλλία, την Βρεταννία και το Βέλγιο. Στην Βρεταννία πολλοί είχαν και πανεπιστημιακή μόρφωση και υψηλό οικονομικό επίπεδο.Αναζήτησαν στην πατρογονική τους παράδοση το περιεχόμενο ζωής που δεν μπορούσαν να βρουν στην κοινωνία που τους υιοθέτησε. Δυστυχώς η εσωτερική σύγκρουση εκφράστηκε με την εξωτερική της τρομοκρατίας. Αν δεν καταλάβουμε αυτούς τους μηχανισμούς ριζοσπαστικοποίησης, τους οποίους γνωρίζουν και χρησιμοποιούν πολλαπλασιαστικά απεσταλμένοι ιμάμηδες είτε των Αδελφών Μουσουλμάνων, είτε της Diyanet του Ερντογάν (150 ιμάμηδες έστειλε μόνο στη Γαλλία), είτε δεδηλωμένοι υποστηρικτές της Αλ Κάϊντα, δεν θα μπορέσουμε να αποτρέψουμε την εξάπλωση της τρομοκρατίας στην Ευρώπη.
Πιο πρόσφατα είχαμε τρομοκρατικά χτυπήματα από μετανάστες και πρώην ασυνόδευτους ανήλικους, στην Γερμανία και την Γαλλία. Η σύγκρουση των πολιτισμών είναι εύκολη όταν οι μετανάστες έρχονται από μια πατριαρχική κοινωνία φατριών, όπου η γυναίκα καλύπτεται με μπούρκα και όπου λιθοβολείται για μοιχεία ή δέρνεται για «απτρεπή ενδυμασία», σε μια κοινωνία των καυτών σορτς και της ΛΟΑΤΚΙ περηφάνειας. Στα μάτια τους οι κοινωνία μας είναι εκφυλισμένη και το χτύπημα εναντίον της θεάρεστη πράξη στο όνομα του Αλλάχ του Παντοδύναμου. Η σύγκρουση των πολιτισμών λαμβάνει χώρα στο μυαλό και ατομικά, κι ας βρίσκεται μακριά από το πλαίσιο πολιτισμικής αναφοράς του. Το θρησκευτικό πλαίσιο αναφοράς είναι μέρος του πολιτισμικού και ενίοτε το υποκαθιστά εξ ολοκλήρου. Για να καταλάβουμε την ισχύ του, αρκεί να κοιτάξουμε στην πλευρά της Ρωσίας και να δούμε την δυναμική επάνοδο της Ορθοδοξίας μετά από 70 χρόνια επίσημης αθεΐας.
Ας γνωρίζουμε και ας κάνουμε τις επιλογές μας.
*Ο Φώτης Παπαθανασίου είναι Διευθυντής του Κέντρου Διπλωματικών και Στρατηγικών Μελετών (CEDS) στην Ελλάδα, Ιδρυτικό Μέλος και Μέλος του ΔΣ του Παρατηρητηρίου Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας.
