Του Κώστα Βενιζέλου*
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Άγκυρα έπαιξαν με σημαδεμένη τράπουλα στην σύνοδο κορυφής Ε.Ε.-Τουρκίας, της περασμένης Κυριακής στις Βρυξέλλες και κατάφεραν να διαμορφώσουν ένα πλαίσιο πολιτικής, όπως το προδιέγραψαν εξαρχής. Να χρυσωθεί η Άγκυρα, που επιστράτευσε λογικές ανατολίτικου παζαριού, ώστε να αντιμετωπισθεί η ροή προσφύγων προς την Ευρώπη.
Μετά από ένα έντονο παρασκήνιο, πολλά προσχέδια κοινών δηλώσεων, το τελικό αποτέλεσμα είναι πως η Άγκυρα εξασφάλισε σημαντικά πολιτικά, οικονομικά οφέλη και ουσιαστικά οι Ευρωπαίοι έχουν καταφέρει να βγάλουν το καθεστώς Ερντογάν από την γωνία. Τόσο αναφορικά με το πρόσφατο επεισόδιο με τη Ρωσία όσο και με τα όσα τα όσα καταλογίζονται στην Τουρκία για τις σχέσεις της με το Ισλαμικό Κράτος.
Οι Ευρωπαίοι ήθελαν διακαώς να εξασφαλίσουν τη συνεργασία της Τουρκίας για το προσφυγικό και ήταν πρόδηλο από τις πρώτες συζητήσεις ότι δεν ενδιαφερόντουσαν στην πλειοψηφία τους για τις λεπτομέρειες ή τις παράπλευρες απώλειες, που θα είχαν κράτη-μέλη, όπως η Κυπριακή Δημοκρατία. Η Τουρκία δεν αναγνωρίζει ένα κράτος-μέλος, την Κυπριακή Δημοκρατία, ωστόσο στην παρουσία της εξασφάλισε πολιτικά, οικονομικά και στρατηγικά πλεονεκτήματα με τις πλάτες των Ευρωπαίων.
Η Λευκωσία πάλεψε για να αποφύγει δυο κυρίως ζητήματα που βρίσκονταν στα προσχέδια της κοινής δήλωσης: Να μην γίνει ονομαστική αναφορά σε ενταξιακά κεφάλαια που θα ξεπαγώσουν και μην εισφέρει στην οικονομική βοήθεια προς την Τουρκία( πώς μπορεί μια ημικατεχόμενη χώρα να βοηθά οικονομικά τον κατακτητή της;). Ωστόσο, θα αναγκασθεί να συμβάλει οικονομικά στη στήριξη της Άγκυρας εμμέσως, διά του κοινοτικού προϋπολογισμού, όπως και όλα τα κράτη-μέλη.
Όντως η Λευκωσία κατάφερε να διαγράψει την ευθεία, ονομαστική αναφορά στο ξεπάγωμα πέντε κεφαλαίων, που είχε η ίδια μπλοκάρει το 2009. Όμως αυτό δεν σημαίνει πως το θέμα δεν θα ξανανοίξει και μάλιστα σύντομα. Η προοπτική διατηρείται ανοικτή, η μη ονομαστική αναφορά δεν έγινε, η Κομισιόν ωστόσο τα έχει συζητήσει με την Τουρκία και αναμένεται ότι εντός του 2016 θα αρχίσουν οι πιέσεις προς την Κυπριακή Δημοκρατία. Τα πέντε κεφάλαια που έχει παγώσει η Κυπριακή Δημοκρατία και θα επιχειρηθεί να ανοίξουν είναι: 15 Ενέργεια, 23 Θεμελιώδη Δικαιώματα, 24 Δικαιοσύνη, 26 Παιδεία-Πολιτισμός και 31 Εξωτερική Πολιτική, Άμυνα, Ασφάλεια.
Η Άγκυρα μέσα από την απόφαση- κοινή δήλωση λαμβάνει έξι δώρα από την Ε.Ε. προκειμένου να υλοποιήσει το Σχέδιο Δράσης για το προσφυγικό.
Πρώτο, στις 14 Δεκεμβρίου θα συγκληθεί Διακυβερνητική Διάσκεψη για το άνοιγμα του διαπραγματευτικού κεφαλαίου 17 για την «Οικονομική και Νομισματική Πολιτική», το οποίο είχε μπλοκάρει μονομερώς η Γαλλία, το 2007.
Δεύτερο, μετά από μακρά χρονική περίοδο ξεκινά η ενταξιακή της πορεία. Καταγράφεται δέσμευση της Κομισιόν να ολοκληρώσει, το πρώτο τρίμηνο του 2016, την προπαρασκευαστική εργασία για το άνοιγμα ενός αριθμού κεφαλαίων.
Τρίτο, δυο φορές το χρόνο θεσμοθετείται η σύγκληση συνόδων κορυφής Ε.Ε.-Τουρκίας. Η Άγκυρα εξασφαλίζει με αυτό προνομιακή θέση έναντι άλλων υποψηφίων για ένταξη χωρών.
Τέταρτο, καταγράφηκε η δέσμευση της Ένωσης για παροχή οικονομικής βοήθειας προς την Τουρκία. Αρχικά η ΕΕ έχει δεσμευθεί να παράσχει αρχικά 3 δισεκατομμύρια ευρώ επιπρόσθετων πόρων, στην Τουρκία για το Προσφυγικό. Το ζήτημα αυτό δεν έχει κλειδώσει οριστικά, πλην όμως το βέβαιο είναι πως η Τουρκία θα λάβει πλουσιοπάροχη βοήθεια.
Πέμπτο, υπό όρους αποφασίσθηκε η «άρση των απαιτήσεων για θεωρήσεις διαβατηρίων για τους Τούρκους πολίτες στη ζώνη Σένγκεν, μέχρι τον Οκτώβριο 2016, όταν τα κριτήρια του οδικού χάρτη εκπληρωθούν». Ναι μεν η Άγκυρα εξασφαλίζει ημερομηνία, αλλά πρέπει να εφαρμόσει οδικό χάρτη ενώ παράλληλα θα εφαρμόσει τη Συμφωνία Επανεισδοχής Παρανόμων Μεταναστών.
Έκτο, αρχίζουν προπαρασκευαστικά βήματα για αναβάθμιση της τελωνειακής ένωσης ΕΕ-Τουρκίας. Εκτιμάται ότι οι επίσημες διαβουλεύσεις «θα μπορούσαν να αρχίσουν» στα τέλη του 2016. Το ερώτημα σε σχέση με την αναφορά αυτή στην κοινή δήλωση είναι πώς η τελωνειακή ένωση θα αναβαθμιστεί όταν στην αρχική της μορφή δεν έχει υλοποιηθεί. Η Τουρκία δεν εφαρμόζει πλήρως την υφιστάμενη τελωνειακή της σύνδεση με την ΕΕ λόγω δυσμενών διακρίσεων κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας (κλειστοί λιμένες κ.λπ.). Αυτό ξέχασαν προφανώς να το αναφέρουν στην κοινή δήλωση.
Είναι σαφές πως η 'Άγκυρα πέρασε νικηφόρα από τις Βρυξέλλες. Η Λευκωσία δέχθηκε έντονες πιέσεις, όμως, το αποτέλεσμα δεν κρίνεται στη βάση αυτή. Ούτε και από το γεγονός ότι ο Πρόεδρος Αναστασιάδης κατάθεσε μονομερή δήλωση στα πρακτικά της Συνόδου, διά της οποίας σημειώνει: «Η Κυπριακή Δημοκρατία κρίνει απαραίτητο να διευκρινίσει ότι ενώ υποστηρίζει την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, αυτό πρέπει να εξαρτάται από την εκπλήρωση των συμβατικών της υποχρεώσεων, σύμφωνα με το διαπραγματευτικό πλαίσιο, τα σχετικά συμπεράσματα του Συμβουλίου και λαμβάνοντας υπόψη τη δήλωση της ΕΕ και των κρατών-μελών της, στις 21 Σεπτεμβρίου 2005».
Η Λευκωσία έπρεπε να ζητήσει περισσότερα σε σχέση με τις κυπρογενείς υποχρεώσεις της Τουρκίας, καθώς οι Ευρωπαίοι ήθελαν διακαώς να γίνει η σύνοδος και θα εξέταζαν τα όποια αιτήματα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και η Τουρκία, αν και γνώριζε πόσο η Ε.Ε. θέλει τη συνεργασία μαζί της, ωστόσο, είναι προφανές πως και η ίδια χρειαζόταν εκτός από τα δώρα και την ευρωπαϊκή υποδοχή.
* Ο κ. Κώστας Βενιζέλος είναι Αρχισυντάκτης της εφημερίδας «Ο Φιλελεύθερος» της Κύπρου
