Ο Μέγας Αλέξανδρος κυρίευσε εκατοντάδες πόλεις και λαούς, διέσχισε νικητής την Ασία, εκδικήθηκε τους νεκρούς των Θερμοπυλών, του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας, την καταστροφή των Αθηνών, τις ταπεινώσεις αιώνων. Διέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό μέχρι τα Ιμαλάια, ίδρυσε Αλεξάνδρειες από την Αίγυπτο μέχρι την Ινδία, έκτισε πόλεις ελληνικές στα πέρατα της οικουμένης. Πόλεις με Αγορά, Θέατρο και Ελληνες κατοίκους που διατηρούν την γλώσσα και τα έθιμα για τουλάχιστον έξι αιώνες ακόμη. Ο Αλέξανδρος μετέβαλε εντελώς την μορφή της παγκόσμιας ιστορίας, συλλαμβάνοντας την έννοια της ανθρωπότητας, διηύρυνε το κράτος του σε κράτος πολιτών του κόσμου και κατέστησε τα αγαθά του πολιτισμού όλων των χωρών, κοινό κτήμα όλων των ανθρώπων. Κι όμως, σήμερα κανείς δεν ξέρει πού είναι ο τάφος του.
«Ολοι οι αρχαίοι συγγραφείς συμφωνούν ότι το σώμα του ταριχεύθηκε και μετά από προετοιμασίες 2 χρόνων, η σωρός του μεταφέρθηκε με μία μνημειώδη αρμάμαξα και πομπή που άρμοζε στο μεγαλείο του, από τη Βαβυλώνα μέχρι την Συρία, όπου ο Πτολεμαίος, διοικητής τότε της Αιγύπτου, κινούμενος με τον στρατό του, πέτυχε να υφαρπάξει και μεταφέρει στην Αίγυπτο» είπε χθες το απόγευμα η αρχαιολόγος Πέπη Λιμναίου- Παπακώστα. Σε ομιλία της στο Μουσείο της Ακρόπολης, η κα Λιμναίου- Παπακώστα που ανασκάπτει στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, μίλησε για τις αρχαίες πηγές και τις αναφορές τους σε αυτό το θέμα.
«Γνωρίζουμε ότι ο Πτολεμαίος τον έθαψε καταρχάς στην Μέμφιδα (η Αλεξάνδρεια κτιζόταν ακόμη) και μετά από 10 χρόνια τον μετέφερε στην πόλη που ίδρυσε, την Αλεξάνδρεια, 'όπου νυν έτι κείται',όπως αναφέρει ο Στράβων (67-23 μ.Χ.) που επισκέφθηκε την Αλεξάνδρεια το 25 μ.Χ. και έμεινε εκεί τέσσερα χρόνια.» είπε η ελληνίδα ερευνήτρια.
«Ο Στράβων, περιγράφοντας την Αλεξάνδρεια, αναφέρεται στο Σήμα, δηλαδή στο βασιλικό νεκροταφείο, και το τοποθετεί στο Βασιλικό Τετράγωνο.» Εκεί τοποθετεί και ο Ζηνόβιος το μαυσωλείο που ανήγειρε ο Πτολεμαίος Δ' ο Φιλοπάτωρ και στο οποίο μετέφερε το Σώμα του Αλέξανδρου και όσους Πτολεμαίους είχαν αποβιώσει μετά από αυτόν. Τέλος, ο Αχιλλέας Τάτιος, που έζησε τον 3ο αι.μ.Χ, στο μυθιστόρημά του «Τα κατά Λευκίππην και Κλιτοφώντα» περιγράφει την πόλη και αναφέρεται στον 'επώνυμον του Αλεξάνδρου τόπον' κοντά στην διασταύρωση των 2 μεγάλων κεντρικών οδών της Αλεξάνδρειας,που ονομάζει της πόλεως το πεδίον.»
Τα ίχνη του χάθηκαν κατά τον 4ο αι.μ.Χ. «Τελικά ,όχι μόνο η ζωή του και το έργο του,αλλά και ο θάνατός του και η ταφή του πέρασαν στο χώρο του θρύλου» τόνισε η κα Παπακώστα.
Κατόπιν αναφέρθηκε στις δοξασίες ότι ο Αλέξανδρος είναι θαμμένος κάτω από το Τζαμί του Προφήτη Δανιήλ η την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, επίσης, κάτω από το τζαμί του Ατταρίν, όπου βρισκόταν μία γρανιτένια σαρκοφάγος του Φαραώ Νεκτανεβώ κ.α. Στις αρχές του 20ού αιώνα, υποστηρίχθηκε από τον μεγάλο Ιταλό αρχαιολόγο Αντριάννι, ότι ένας προθάλαμος μακεδονικού τάφου, κατασκευασμένος από μονόλιθους όγκους αλαβάστρου, που βρέθηκε τυχαία στο Λατινικό Κοιμητήριο, αποτελούσε τμήμα του χαμένου Τάφου.
To Ελληνικό Ινστιτούτο Ερευνας Αλεξανδρινού Πολιτισμού είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που το 1998 , σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Αλεξάνδρειας, διεξήγαγε ανασκαφές γύρω από τον περίφημο Τάφο του Αλαβάστρου, χωρίς όμως θετικά αποτελέσματα. Ο θάλαμος αυτός πρέπει λογικά να έχει μεταφερθεί στο σημείο που βρίσκεται τώρα, από άλλο χώρο, βέβαια, λόγω του όγκου του, από κάπου κοντά, είπε η αρχαιολόγος.
Το 2000,ξεκίνησε μία μεγάλη γεωφυσική έρευνα στο πιο απίθανο και δύσκολο σημείο της Αλεξάνδρειας, το Εβραϊκό Νεκροταφείο! Το αποτέλεσμα ήταν να εντοπισθεί στο κέντρο του χώρου, υπόγεια ανθρώπινη κατασκευή διαστάσεων 20χ50 μ, δηλ.1000μ2! Δυστυχώς για πολιτικούς λόγους, δεν επετράπη να γίνει ανασκαφή.
Το Μάρτιο του 2007 ,απέκτησε άδεια από το Ανώτατο Αρχαιολογικό Συμβούλιο της Αιγύπτου για αρχαιολογική έρευνα και ανασκαφή στους Κήπους Σαλλαλάτ της Αλεξάνδρειας, χώρο όπου η κα Παπακώστα πιστεύει πως ήταν τα Βασιλικά Τετράγωνα. Η περιοχή ήταν μεταξύ των Ανακτόρων των Πτολεμαίων ,στην παραλία και της Κανωπικής οδού, που αποτελούσε την κεντρική Λεωφόρο της Αλεξάνδρειας που χώριζε οριζοντίως την πόλη στα δύο. Σε αυτή την περιοχή τοποθετεί και ο Στράβων το Σήμα του Αλέξανδρου.
Εκεί, από πέρσι, φέρνει στο φως δημόσιο κτήριο, το στρώμα θεμελίωσης του οποίου «χρονολογείται στην πρώιμη Πτολεμαϊκή περίοδο, σύμφωνα με την κεραμεική και την τεχνοτροπία των δόμων. Κάτω από τη θεμελίωση σε βάθος 10,70μ., φτάσαμε στο φυσικό έδαφος που αποτελείται από άμμο και ψαμμίτη. Αυτό σημαίνει ότι βρήκαμε το πρώτο στρώμα θεμελίωσης της αρχαίας Αλεξάνδρειας.»
Εκεί ανακάλυψε και ένα μοναδικό άγαλμα, ίσως τον «Δορυφόρο Αλέξανδρο», ένα θρυλικό έργο του Λυσίππου, που μέχρι τώρα δεν γνωρίζαμε καν αν υπήρχε. Το άγαλμα είχε ανακαλυφθεί το 2009 στους κήπους του Σαλλαλάτ και παρέπεμπε στιλιστικά σε Αλέξανδρο. Η χαμένη δεξιά παλάμη του βρέθηκε τώρα και κρατά τμήμα από δόρυ. Το μικρό χέρι έχει ήδη παραδοθεί στο Μουσείο προκειμένου να συντηρηθεί και να προσαρμοστεί στο άγαλμα. Πρόκειται για μια μοναδική αποκάλυψη που παραπέμπει στον Λύσιππο ή τη σχολή του.
«Ηταν η 4η Μαίου 2009, η τελευταία ημέρα της ανασκαφής και η ημέρα που είχα πάρει την απόφαση να σταματήσω πλέον την έρευνα στην Αλεξάνδρεια, όταν ξαφνικά, προς το τέλος της ημέρας, το χώμα στην παρειά της τομής, στα 8μ βάθος ,υποχώρησε και ένα μικρό άσπρο κομμάτι μαρμάρου εμφανίστηκε» είπε. «Αυτή η στιγμή δεν μπορεί να περιγραφεί με λόγια, παρά μόνο με συναισθήματα... Σιγά-σιγά, βγάλαμε από τη γη της Αλεξάνδρειας στο φώς, ένα μοναδικό μαρμάρινο άγαλμα περίπου 0,80μ, ένα σπουδαίο έργο τέχνης ελληνιστικής εποχής.»
Οι όρθιες γυμνές μορφές ήταν ο πιο συνηθισμένος τύπος για βασιλικά αγάλματα των ελληνιστικών χρόνων. Το γεγονός πως το συγκεκριμένο «βρέθηκε και πιθανώς στεκόταν μέσα στο Βασιλικό τετράγωνο δείχνει πως σίγουρα δεν μπορεί να έχει δημιουργηθεί από έναν απλό γλύπτη.»
Η νέα ανασκαφική περίοδος ξεκίνησε πριν από δέκα μέρες. Τον Οκτώβριο θα γίνει γεωφυσική έρευνα σε όλο το πάρκο όπου διεξάγεται η ανασκαφή, από το Ιδρυμα Τεχνολογίας και Ερευνας του Πανεπιστημίου Κρήτης υπό τον δρα Απόστολο Σαρρή. Επίσης, τον ερχόμενο μήνα θα γυριστεί ειδικό ντοκιμαντέρ για το National Geographic, που θα είναι και ο χορηγός της έρευνας.
Το σημαντικότερο σχέδιο όμως είναι μια μεγάλη έκθεση για την Αλεξάνδρεια στο Μουσείο της Ακρόπολης, μετά από συνεννοήσεις ανάμεσα στον Δημήτρη Παντερμαλή και τον υπουργό Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου. Θα λειτουργήσει το 2019 και θα μεταφερθεί στη Θεσσαλονίκη και στην Πέλλα.
Αντιγόνη Καρατάσου
