Κυκλώπεια κτίρια, αναπτυγμένες αστικές δομές (πλακόστρωτους δρόμους και πλατείες, σύστημα υδροδότησης, κεντρικό αποχετευτικό σύστημα), πινακίδα Γραμμικής Β, τοιχογραφίες εξαιρετικής αισθητικής, κα. Με βάση όσα γνωρίζαμε μέχρι τώρα για τη μυκηναϊκή Ελλάδα τέτοια ευρήματα βρίσκονται μόνο στα μεγάλα παλάτια (πχ Μυκήνες, Τίρυνθα, Θήβα, Πύλο). Τα ευρήματα της Ίκλαινας Μεσσηνίας, μας υποχρεώνει να επανεξετάσουμε τα υπάρχοντα στοιχεία από νέα οπτική γωνία. Αυτό λέει ο επικεφαλής των ανασκαφών, Μ. Κοσμόπουλος, καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο St Louis του Μιζούρι και αυτό θα αναπτύξει στην ομιλία του στις 30 Μαΐου ώρα 7μμ στη Βρετανική Σχολή Αθηνών (Σουηδίας 52).
Αν και σε μερικά μέρη του κόσμου, όπως η Μεσοποταμία, η μελέτη για τον σχηματισμό του κράτους γίνεται μέσω πολυδιάστατων προσεγγίσεων, δεν συμβαίνει το ίδιο στο Αιγαίο, λένε οι διοργανωτές της εκδήλωσης (Αιγεύς, Εταιρεία Αιγιακής Προϊστορίας). Εχει επικρατήσει μία μονοδιάστατη εξελικτική προσέγγιση, σύμφωνα με την οποία τα μυκηναϊκά κράτη δημιουργήθηκαν από προϋπάρχουσες ανεξάρτητες ηγεμονίες ή τοπαρχίες. Η προσέγγιση αυτή είναι ελλιπής, γιατί βασίζεται κυρίως στα δεδομένα από τα λιγοστά μεγάλα ανακτορικά κέντρα και όχι σε συνδυασμό στοιχείων από ανακτορικές και μη-ανακτορικές θέσεις.
Στην διάλεξη, το θέμα της γένεσης των μυκηναϊκών κρατών θα εξεταστεί υπό το πρίσμα των νέων δεδομένων που προκύπτουν από τις συστηματικές ανασκαφές της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, στην Ίκλαινα, μία από τις περιφερειακές πρωτεύουσες του μυκηναϊκού κράτους της Πύλου. Μετά την ανασκόπηση του θεωρητικού πλαισίου και της προηγούμενης έρευνας για το θέμα, παρουσιάζονται τα ευρήματα από την Ίκλαινα και χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση του χαρακτήρα και της σχέση της θέσης αυτής με το «Ανάκτορο του Νέστορα». Τοποθετούμενα μέσα σε ένα σύνθετο θεωρητικό πλαίσιο, τα ευρήματα βοηθούν στην διαμόρφωση μίας ισορροπημένης και πολυδιάστατης εξήγησης του φαινομένου της εμφάνισης των μυκηναϊκών κρατών.
Κατά τον ανασκαφέα, η Ικλαινα είναι μία από τις πιο σημαντικές μυκηναϊκές θέσεις. Επρόκειτο για μία από τις πρωτεύουσες του μυκηναϊκού βασιλείου της Πύλου. Σύμφωνα με τη μελέτη των ανασκαφικών δεδομένων, φαίνεται πως τα πρώτα κράτη στην Πελοπόννησο ήταν αποτέλεσμα βίαιων συγκρούσεων ανάμεσα σε τοπικούς ηγεμόνες. Εδώ, φαίνεται πως οι ηγεμόνες της Ικλαινας και του Ανω Εγκλιανού (εκεί όπου έχει ανασκαφεί το λεγόμενο «ανάκτορο του Νέστορα») συγκρούσθηκαν προς τα τέλη της μυκηναϊκής εποχής και τα εδάφη της ηττημένης Ικλαινας προσαρτήθηκαν στα εδάφη του Εγκλιανού. Έτσι, φαίνεται ότι το βασίλειο της Πύλου δημιουργήθηκε από τη βίαιη προσάρτηση των εδαφών διαφόρων ηγεμονιών της Μεσσηνίας.
Όπως γίνονταν οι προσαρτήσεις αυτές, οι ηγεμονίες που προσαρτούνταν διατήρησαν κάποιο βαθμό της προηγούμενης ανεξαρτησίας τους: η κάθε μία διατήρησε την πρωτεύουσά της, είχε δικό της κυβερνήτη και αντικυβερνήτη, δικούς της αξιωματούχους, δικά της ιερά, αλλά τμήμα της οικονομικής της παραγωγής ελεγχόταν από την κεντρική πρωτεύουσα του Εγκλιανού.
Σύμφωνα με τα αρχεία της Γραμμικής Β που βρέθηκαν στον Άνω Εγκλιανό (εκεί όπου θεωρείται πως ήταν η κεντρική πρωτεύουσα του μυκηναϊκού βασιλείου της Πύλου), αν και η Ίκλαινα ήταν μία από τις δευτερεύουσες πρωτεύουσες του βασιλείου και βρισκόταν υπό την εξουσία της κεντρικής πρωτεύουσας, το ίδιο συνέβη και με την Ικλαινα. Μέχρι στιγμής έχουμε την αρχαιότερη έκφανση συστήματος διακυβέρνησης με κεντρική εξουσία και ημιανεξάρτητες περιφέρειες. Είναι ένα σύστημα που απαντάται σε ομοσπονδιακά κράτη. Ο κ. Κοσμόπουλος πιστεύει πως τα πρώτα βεβαιωμένα κράτη στο δυτικό πολιτισμό γεννιούνται στην Ελλάδα. Πρόκειται για τα μινωικά κράτη της Κρήτης (περ. 2000-1500 πΧ) και τα μυκηναϊκά κράτη της ηπειρωτικής Ελλάδας (περίπου 1600-1100 πΧ).
Μέχρι σήμερα, οι ανασκαφές στην Ίκλαινα δείχνουν πως επρόκειτο για μεγάλη και ισχυρή πόλη, πρωτεύουσα ηγεμονίας, κέντρο επεξεργασίας χαλκού, που συνέχισε να ανθεί καθ' όλη τη διάρκεια της μυκηναϊκής εποχής. Αυτό που περισσότερο έχει εντυπωσιάσει ως τώρα είναι η μνημειώδης αρχιτεκτονική της. Εχουν βρεθεί κυκλώπεια τείχη και τεράστια οικοδομήματα. Οπως ένα διώροφο κτιριακό συγκρότημα, πιθανότατα ανάκτορο του ηγεμόνα, χτισμένο πάνω σε μια γιγάντια πλατφόρμα, το λεγόμενο “Κυκλώπειο Ανδηρο”, ύψους 6 μέτρων, μήκους 25 μέτρων και πλάτους 8 μέτρων! Οι ογκόλιθοι με τους οποίους κατασκευάστηκε ζυγίζουν από 3 έως 6 τόνους ο καθένας. Επίσης έχουν αποκαλυφθεί πλακόστρωτες πλατείες και δρόμοι, υπαίθριο ιερό, καθώς και άλλα μεγάλα κτίρια και σπίτια με ανεπτυγμένο αποχετευτικό και υδρευτικό σύστημα. Και μιλάμε για 3.500 χρόνια πριν. Η τελική καταστροφή της Ικλαινας, βίαιη όπως όλα δείχνουν, έγινε γύρω στο 1.200 π.Χ.
Αγγελική Κώττη
