Photo by Reuters/Joe Penney
Αντιμέτωπη με νέα προσφυγικά κύματα θα βρεθεί η Ευρώπη, καθώς στην υποσαχάρια Αφρική πραγματοποιούνται μεγάλες δημογραφικές μεταβολές που μετασχηματίζουν την περιοχή και κατ'' επέκταση τις μεταναστευτικές τάσεις.
Όσο κι αν γίνονται προσπάθειες από τα αφρικανικά κράτη και την Ευρωπαϊκή Ένωση να κρύψουν το πρόβλημα κάτω από το χαλί, τα στοιχεία δείχνουν πως ο πληθυσμός της υποσαχάριας Αφρικής αυξάνεται και οι μεταναστευτικές ροές κινούνται ανοδικά. Τα κέντρα φιλοξενίας προσφύγων έχουν αποδείξει ότι αποτελούν μια πρόσκαιρη λύση που λειτουργεί εις βάρος της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ενώ το ...χαρτζιλίκι της ΕΕ (8 δισ. μέσα στα επόμενα 5 χρόνια) στα αφρικανικά κράτη δεν λύνει το πρόβλημα που δημιουργούν οι πολεμικές συγκρούσεις και η οικονομική ανισότητα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για τη μετανάστευση από την υποσαχάρια Αφρική, δεν υπάρχει περιθώριο για παρερμηνείες: Ο πληθυσμός της εξεταζόμενης περιοχής έχει σχεδόν διπλασιαστεί από τη δεκαετία του 1990, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη πληθυσμιακή αύξηση παγκοσμίως, από περίπου 480 εκατομμύρια το 1990 σε περίπου 900 εκατομμύρια το 2015. Έτσι και ο συνολικός αριθμός των μεταναστών έχει διπλασιαστεί. Σημειώνεται πως στους παράγοντες μιας δημογραφικής αλλαγής βρίσκονται οι γεννήσεις, οι θάνατοι και η μετανάστευση. Το 2013, περίπου 20 εκατ. Αφρικανοί από την υποσαχάρια περιοχή ζούσαν μακριά από τη χώρα προέλευσής τους. Παρότι το ποσοστό των ανθρώπων που μεταναστεύουν είναι χαμηλό σε σχέση με άλλες περιοχές (περίπου στο 2% έναντι 3%), για να κατανοήσουμε πλήρως τη μεταβαλλόμενη δυναμική, χρειάζεται να εξετάσουμε τις συνέπειες της ραγδαίας αύξησης του πληθυσμού.
Ο πληθυσμός της περιοχής, όχι μόνο θα συνεχίσει να αυξάνεται ραγδαία αγγίζοντας, σύμφωνα με εκτιμήσεις, τα 2 δισεκατομμύρια το 2050, αλλά και το μέγεθος του πληθυσμού εργάσιμης ηλικίας αναμένεται να αυξηθεί ακόμα πιο γρήγορα, από περίπου τα 480 εκατ. το 2013 στα 1,3 δισ. το 2050. Το παραπάνω στοιχείο έχει σημασία ακριβώς επειδή η αύξηση αυτού του ποσοστού του πληθυσμού αποτελεί πηγή μεταναστευτικών κυμάτων.
Οικονομική ανισότητα, πολιτική αστάθεια, πολεμικές συγκρούσεις
Πέντε χώρες πλήττονται από ένοπλες συγκρούσεις και αποτελούν τις βασικές πηγές της ενδο-αφρικανικής μετανάστευσης. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, η Σομαλία, το Σουδάν και το Νότιο Σουδάν ήταν οι χώρες με τις μεγαλύτερες προσφυγικές εκροές. Αυτή τη στιγμή, η περιοχή της υποσαχάριας Αφρικής φιλοξενεί τα μεγαλύτερα στρατόπεδα προσφύγων στον κόσμο. Γι'' αυτόν το λόγο, η Κένυα αποφάσισε να κλείσει τον καταυλισμό Dadaab ώστε οι πρόσφυγες που διέμεναν εκεί να επιστρέψουν στη Σομαλία. Στόχος της Κένυας είναι ο επαναπατρισμός των προσφύγων στη Σομαλία και γενικότερα στις χώρες καταγωγής τους.
Στον αντίποδα, όπως τονίζει η Διεθνής Αμνηστία, οι πιο εύπορες χώρες παγκοσμίως έχουν αφήσει μόνο 10 χώρες, που αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 2,5% του παγκόσμιου ΑΕΠ, να λάβουν το 56% των προσφύγων παγκοσμίως. Ουσιαστικά, οι χώρες που γειτνιάζουν με τα πεδία των συγκρούσεων αφήνονται να επωμιστούν τη συντριπτική πλειοψηφία των προσφύγων σε παγκόσμιο επίπεδο. Ανάμεσα στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής βρίσκεται και η Αιθιοπία, η οποία ταλανίζεται από εθνοτικές συγκρούσεις και τη χειρότερη ξηρασία των τελευταίων δεκαετιών.
Και τι σχέση έχει η Ευρώπη;
Για αρχή, περίπου το 85% των μεταναστών και προσφύγων από την υποσαχάρια Αφρική προς τον υπόλοιπο κόσμο κατευθύνονται σε χώρες που ανήκουν στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), με τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Γαλλία να φιλοξενούν περίπου το 50% αυτών των προσφύγων.
Όπως δείχνει ο παραπάνω πίνακας, το 65% των προσφύγων που αιτούνται για άσυλο στην Ευρώπη προέρχονται από τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, ωστόσο το ποσοστό της υποσαχάριας Αφρικής ανεβαίνει ραγδαία. Το 2014, ήταν η τρίτη μεγαλύτερη χώρα προέλευσης προσφύγων μετά τη Μέση Ανατολή και την υπόλοιπη Ευρώπη, με ποσοστό 10%. Μέσα στο 2015, έφτασαν στην Ευρώπη πάνω από 1 εκατομμύριο πρόσφυγες, εκ των οποίων το 6% προήλθε από την Ερυθραία και τη Νιγηρία. Σύμφωνα με την έκθεση του ΔΝΤ, η αναλογία των μεταναστών της υποσαχάριας Αφρικής προς τον πληθυσμό του ΟΟΣΑ θα αυξηθεί έξι φορές κατά τις επόμενες δεκαετίες, από περίπου 0,4% το 2015 σε 2,4% το 2050.
Πηγές:
Διεθνής Αμνηστία, “Επιδείνωση της προσφυγικής κρίσης ως αποτέλεσμα της ιδιοτέλειας των εύπορων κρατών”, 4 Οκτωβρίου 2016
Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, “A Sea Change: The New Migration from sub-Saharan Africa”, 2 Νοεμβρίου 2016
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, EU Emergency Trust Fund - Strategic Orientation Document, 16 Φεβρουαρίου, 2016
Επιμέλεια: Δανάη Μαραγκουδάκη
