Μετά από δύο χρόνια πανδημίας και 3 μήνες πολέμου, η κρίση στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες δεν λέει να κοπάσει. Το θέμα είναι προφανώς περίπλοκο και πολυπαραγοντικό, οι άνθρωποι όμως ψάχνουν για πάντα για απλές εξηγήσεις. Για κάποια media το Lean Supply Chain και το Just-in-Time έγιναν ο εύκολος στόχος. Η κύρια αιτία είναι ότι υπάρχει σημαντική παρανόηση για τους κύριους λόγους ύπαρξης του JIT και την αξία που προσδίδει στην επιχείρηση.
Η αρχική σύλληψη της ιδέας του JIT από την Toyota δεν ήταν η μείωση κόστους αποθέματος, αλλά η προσπάθεια για παραγωγή προϊόντων με λιγότερες αστοχίες και ελαττώματα. Η ιδέα ήταν να πηγαίνουν μόνο τα απαραίτητα ενδιάμεσα προϊόντα από το ένα στάδιο στο άλλο, και όλα τα προβληματικά να ανιχνεύονται γρήγορα, να διορθώνονται και να διαγιγνώσκεται η αιτία δημιουργίας τους όσο το δυνατόν πιο γρήγορα.
Ήταν μία διαδικασία λοιπόν που σκόπευε στην εξάλειψη των σφαλμάτων στην πηγή. Το σύστημα βοήθησε τελικά την Toyota να μειώσει και τα αποθέματα (άρα και να κερδίσει χρηματοοικονομικά) αλλά η κύρια ώθηση ήταν προς την κατεύθυνση να μειωθεί δραματικά το σκραπ, η επανεπεξεργασία και τα παράπονα των πελατών. Αυτά είναι αντικείμενα με πολύ μεγαλύτερη αξία από το κόστος των αποθεμάτων. Το JIT είναι ένα μονοπάτι που οδηγεί στην αύξηση της ποιότητας και της ικανοποίησης του πελάτη, κάτι πολύ πιο σημαντικό από το χρηματοοικονομικά οφέλη.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το JIT δημιουργεί εξ ’ορισμού ευελιξία. Η ακριβής παράδοση ακριβώς των απαιτούμενων ποσοτήτων στο σωστό χρόνο και στο σωστό σημείο, απαιτεί ένα σφιχτό κανάλι επικοινωνίας που ενώνει πελάτες, παραγωγούς, διανομή και προμηθευτές. Είναι ένα σύστημα που επιτρέπει γρήγορες προσαρμογές στις εξωτερικές συνθήκες, ακριβώς επειδή δεν έχει βραδυκίνητους μηχανισμούς και περίσσειες (χώρου, χρόνου, ποσότητας).
Είναι ένα σύστημα όπου η ροή της πληροφορίας γίνεται όσο το δυνατόν αυτόματα, άρα γρήγορα και χωρίς παρανοήσεις ή ανθρώπινη παρέμβαση που πιθανόν αλλοιώνει την πραγματική εικόνα. Είναι ένα σύστημα που κυρίως έχει σκοπό να αυξήσει την προσαρμοστικότητα των εταιριών στις εξωτερικά μεταβαλλόμενες συνθήκες. Είναι υπό αυτήν την έννοια ένα σύστημα που κάνει τον οργανισμό πιο ανθεκτικό, όχι πιο εύθραυστο.
Ακόμα και αν νομίζουμε ότι τα μεγάλα αποθέματα μπορούν να μας σώσουν σε περιόδους κρίσης, αυτό το συναίσθημα είναι παραπλανητικό. Η όποια βοήθεια είναι στην πραγματικότητα εξαιρετικά παροδική. Πόσων μηνών απόθεμα μπορούμε να τηρήσουμε; Είναι βέβαιο ότι το απόθεμα θα είναι στο σωστό υλικό που μπορεί να παράξει το σωστό τελικό προϊόν που θέλει η αγορά; Μήπως το απόθεμα των υλικών θα υποβαθμιστεί ποιοτικά με την πάροδο δυσανάλογα μεγάλου χρόνου;
Το να εγκαταλείψει μία επιχείρηση το JIT -αν υποθέσουμε ότι το εφαρμόζει ήδη, πράγμα σπάνιο στην Ελλάδα- λίγο μπορεί να βοηθήσει με τις τρέχουσες προκλήσεις. Ούτως ή άλλως οι περισσότερες επιχειρήσεις τηρούν μεγάλα αποθέματα, ακόμα και αν προσπαθούν για JIT λογικές. Τα συνήθη προβλήματα προμήθειας υλικών είναι διάρκειας περιορισμένου χρόνου, που μπορούν να αντιμετωπιστούν με εναλλακτικούς προμηθευτές, αλλαγή συνταγής κλπ. Η παρούσα πρόκληση είναι σε άλλη κατηγορία. Κατ’ αρχάς είναι παγκόσμια σε απόλυτο βαθμό. Δεν υπάρχει προμηθευτής που είτε δεν έχει φτάσει ήδη στα όριά του, είτε δεν έχει βρει ήδη μόνιμη εναλλακτική. Οι πιθανές εναλλακτικές πηγές και λύσεις έχουν σε μεγάλο βαθμό διερευνηθεί και εξαντληθεί. Επιπροσθέτως οι αλλαγές στις ανάγκες της αγοράς αλλάζουν σε μικρό χρόνο και σε δραματικό βαθμό. Σε τι θα μας χρησιμεύσει ένα τεράστιο απόθεμα σε χάρτινα τραπεζομάντηλα όταν η εστίαση έχει κλείσει, και η αγορά ζητά απεγνωσμένα χάρτινες σακούλες για delivery;
Είναι ενδιαφέρον να δούμε τι έκανε ένας από τους ηγέτες του JIT παγκοσμίως, η Amazon. Έχοντας χαρτογραφήσει εγκαίρως όλη την αλυσίδα από άκρη σ’ άκρη, εντόπισε γρήγορα ότι η δυναμικότητα των μεταφορών σε παγκόσμιο επίπεδο θα έφτανε γρήγορα στα όριά της. Και αποφάσισε να κάνει το αντίθετο από ότι συνίσταται συνήθως: ενσωμάτωσε τις μεταφορές στο σύστημά της. Αυτό αν και μοιάζει οξύμωρο δεν είναι. Το δυνατό σημείο της Amazon δεν είναι η δύναμή της στο retail, είναι η δύναμή της στα logistics.
H Amazon λοιπόν επένδυσε 61 δισ $ το 2021, σε σχέση με μόλις 38 δισ το 2020. Έφτιαξε τα δικά της container, βρήκε και μετέτρεψε καράβια που μετέφεραν ξυλεία σε πλοία μεταφοράς container. Αυτά είναι πιο μικρά άρα πιο ακριβά ανά container αλλά έχουν το πλεονέκτημα ότι μπορούν να ξεφορτώσουν σε μικρότερα λιμάνια. Χρησιμοποίησε λοιπόν δευτερεύοντα λιμάνια για να παρακάμψει τα μεγάλα, τα οποία είχαν φρακάρει από τα εκατοντάδες πλοία που έτρεξαν να αναπληρώσουν μετά το τέλος του πρώτου κύματος, κερδίζοντας δύο και τρεις εβδομάδες σε σχέση με τα συνήθη μεταφορικά.
Χρησιμοποίησε ακόμα και πανάκριβες αεροπορικές μεταφορές, όταν γρήγορα συνειδητοποιούσε ότι οι τιμές τους ορισμένες φορές ήταν συμφέρουσες σε σχέση με τις τιμές των ‘νορμάλ’ μεταφορών. Για να το κάνει αυτό είχε χτίσει την ικανότητα να παρακολουθεί κάθε κρίκο της αλυσίδας ξεχωριστά και να παίρνει αποφάσεις σε χρόνο άπιαστο για τους ανταγωνιστές. Αυτή η προσπάθεια δεν ξεκίνησε τώρα, ξεκίνησε πριν την πανδημία, από το 2016. Και το σημαντικότερο, επένδυσε στην πρόσληψη 100.000 νέων υπαλλήλων, ώστε να αντιμετωπίσει το κυριότερο σημείο όπου θα γινόταν το μεγαλύτερο bottleneck, στις τελικές αποθήκες.
To Just-in-Time δεν είναι απλά μία στρατηγική αποθεμάτων. Είναι μία φιλοσοφία που διαπερνά οριζόντια όλη την εφοδιαστική αλυσίδα μιας εταιρίας και επεκτείνεται και στους προμηθευτές της. Είναι μία φιλοσοφία που οδηγεί να στο να εξαλείφει τα λάθη και τα περιττά στάδια σε κάθε διαδικασία, μέσω κύκλων συνεχούς βελτίωσης, που κάνει την λήψη της απόφασης άμεση και υπολογισμένη. Υπό αυτή την έννοια είναι απολύτως απαραίτητη σε περιόδους μεγάλης αβεβαιότητας όπως τώρα.
