«Δεν μου αρέσει αυτό που μου κάνεις».
Αυτή είναι μια από τις πιο συνηθισμένες φράσεις που θα πρέπει να ακούτε σε ένα καλό σχολείο για πολύ μικρά παιδιά, στις ηλικίες 2 -3 ετών. Και όσο ανεβαίνει η ηλικιακή κλίμακα, θα πρέπει να ακούτε και άλλα, όπως:
«Αυτό που κάνεις δεν είναι δίκαιο».
«Δεν είσαι εσύ ο αρχηγός να αποφασίζεις για όλους».
«Δεν έχεις δικαίωμα να μου πεις πώς θα αισθάνομαι».
«Δεν θέλω να παίξω μαζί σου σήμερα γιατί αυτό που έκανες με στενοχώρησε».
Τα παιδιά φυσικά δεν λένε αυτές τις φράσεις λόγω κάποιας θείας επιφοίτησης, αλλά διότι οι παιδαγωγοί από νωρίς τους εξηγούν ότι θα πρέπει τα ίδια να βάζουν τα δικά τους όρια απέναντι στις συμπεριφορές των άλλων. Και για τον ίδιο λόγο, κάθε μικρό ή μεγάλο περιστατικό έντασης αξιοποιείται ώστε τα παιδιά να μάθουν να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα τους και να τα εκφράζουν ελεύθερα και ανοιχτά, μέσα στην ομάδα. Και αφού τα εκφράσουν, μέσα από συλλογική συζήτηση να προκύπτει μια συμφωνία που αφορά όλη την ομάδα:
«Τα χέρια μας δεν είναι για να δέρνουν».
«Η φωνή μου μένει στο στόμα μου όταν μιλάει κάποιος άλλος».
«Αν δεν θέλω να συμμετέχω, βγαίνω από την ομάδα χωρίς να ενοχλώ τους υπόλοιπους».
Και πολλά άλλα παρόμοια. Χωρίς φυσικά να κρύβεται στα παραπάνω η οποιαδήποτε υποψία διαχωρισμού των παιδιών με βάση το φύλο, τα σωματικά χαρακτηριστικά, την καταγωγή ή οποιονδήποτε άλλο παράγοντα.
Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά από πολύ νωρίς κατανοούν βιωματικά την λειτουργία της δημοκρατίας, αποκτούν αυτοπεποίθηση και αυτονομία και εξελίσσονται σε υπεύθυνους και συνειδητούς πολίτες που θα ζήσουν ελεύθερα και δημιουργικά.
Και είναι αυτές οι βάσεις που αν μπουν σε πολύ μικρή ηλικία, θα βοηθήσουν το παιδί να μάθει να διαχειρίζεται ως ενήλικας την ζωή με βάση τα δικά του θέλω και τις δικές του επιθυμίες, χωρίς να άγεται και να φέρεται από τις βουλές των τρίτων. Έχοντας μάθει να λέει ένα σθεναρό «όχι» σε ότι το ενοχλεί και έχοντας μάθει να διεκδικεί για τον εαυτό του το καλύτερο.
Κανείς δεν αμφιβάλλει πως η κοινωνία είναι ακόμη γεμάτη από χειριστικές συμπεριφορές, πατριαρχικά πρότυπα και στερεότυπα που δημιουργούν ένα τοξικό περιβάλλον ανισότητας.
Όλοι θα συμφωνήσουμε πως καθήκον μας είναι να διαπαιδαγωγήσουμε τις νέες γενιές ώστε να σέβονται το διαφορετικό, να αποδέχονται την μοναδικότητα του κάθε πλάσματος και να πορεύονται στη ζωή έξω από δόγματα και καθωσπρεπισμούς.
Τίποτε όμως δεν θα καταφέρουμε αν αυτή η προσπάθεια δεν ξεκινήσει στα πολύ πρώτα χρόνια ζωής του παιδιού, τότε που ο εγκέφαλος δημιουργεί ένα εκατομμύριο καινούριες συνάψεις το δευτερόλεπτο.
Τότε ακριβώς είναι που θα πρέπει, στο σπίτι και στο σχολείο, να βοηθήσουμε τα παιδιά να αποκτήσουν αυτοεκτίμηση & εμπιστοσύνη στις δικές τους δυνάμεις, κριτική σκέψη στις αποφάσεις τους και ανεξαρτησία στις επιλογές τους.
Αν όλα αυτά δεν τα δουλέψουμε ουσιαστικά στα πρώτα 4-5 χρόνια της ζωής, το παιχνίδι του μέλλοντος το έχουμε χάσει...
* Ο Γιάννης Γιαννούδης είναι συνιδρυτής & διευθυντής του σχολείου για πολύ μικρά παιδιά Dorothy Snot preschool & kindergarten
