«Πανωλεθρία με τα οικονομικά μας. Και δεν υπάρχει ένας Χριστιανός να του πω τα κάλαντα, μπας και μαζέψω χαρτζιλίκι» γράφει αστειευόμενος, Έλληνας φίλος που μένει σε μεγάλη τουρκική πόλη, στην οποία και έχει γεννηθεί. Το αστείο είναι μόνο ως προς το χαρτζιλίκι, διότι ως προς τα οικονομικά του μέσου ανθρώπου στην Τουρκία, η κατάσταση είναι ζόρικη. Και τότε σκέφτομαι πως στην ίδια κινδυνέψαμε να βρεθούμε έξι και κάτι χρόνια πριν, με έξοδο από την Ευρωζώνη. Και αντί να κλαίει η Μπέτυ τώρα κάθε 5η Ιουλίου, στην επέτειο του δημοψηφίσματος, να κλαίμε οι Έλληνες ολόκληρο τον χρόνο.
Δεν είμαι οικονομολόγος, δεν έχω καν μελετήσει Οικονομικά, επομένως δεν θα παραθέσω στοιχεία, παρά μόνο όσα καταλαβαίνω. Γνωρίζω εκ των προτέρων πως διαφορετική ήταν η κατάσταση με το ελληνικό δημόσιο χρέος και διαφορετική είναι με το τουρκικό. Όταν όμως, ως απόγονος Μικρασιατών προσφύγων, που έτυχε να έχω οικογένεια στην Τουρκία, βλέπω πως εκεί έχουν επισυμβεί δραματικές αλλαγές, μακαρίζω την τύχη μας που οι Έλληνες ήμασταν μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και παραμείναμε, παραμένοντας ταυτοχρόνως στη ζώνη ενός ισχυρού νομίσματος όπως το ευρώ.
Το 2007, οπότε και επισκεφθήκαμε πρώτη χρονιά την γείτονα, και συναντηθήκαμε με την άλλη μισή οικογένεια που δημιουργήθηκε μέσα στη φωτιά και το αίμα ενός πολέμου, άλλαζες την τουρκική λίρα αντί μισού ευρώ. Ένα ευρώ προς δύο νέες τουρκικές λίρες, λοιπόν. Την επόμενη χρονιά, που ξαναπήγαμε, η ισοτιμία είχε αρχίσει να αλλάζει, και η τιμή της λίρας να πέφτει, αλλά όχι ιδιαίτερα. Η ακρίβεια δεν είχε κάνει ακόμα την εμφάνισή της, ούτε η ανεργία.
Το 2017, η ισοτιμία ήταν ένα ευρώ προς τρεις λίρες, και ήδη υπήρχαν ανατιμήσεις, πληθωρισμός, ακρίβεια. Τέσσερα χρόνια μετά, ένα ευρώ ισούται με 18,5 τουρκικές λίρες. Όσο καταρρέει το νόμισμα τόσο αυξάνεται ο πληθωρισμός και οι Τούρκοι δυσκολεύονται. Το έχουν αισθανθεί στην τσέπη τους ακόμα κι εκείνοι που βρίσκονται σε καλή οικονομική κατάσταση. Χωρίς εξαιρέσεις.
Με αυτά τα εμπειρικά, διακρίνω πως η τύχη μας ήταν τεράστια. Δεν θέλω να σκεφτώ συγκεκριμένα Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά (2015 και 2016) με την Ελλάδα να έχει ήδη βγει από το ευρώ και τις οικονομίες του καθενός εξανεμισμένες. Με το δημόσιο να πληρώνει μισθούς και συντάξεις σε… κουπόνια ή ομόλογα και με την Αγορά να έχει καταρρεύσει. Ανεργία, πείνα, φτώχια και των γονέων. Και στο Νομισματοκοπείο ο σ. Λαφαζάνης να τυπώνει εκατομμύρια, στην πραγματικότητα χωρίς αντίκρισμα στα περιουσιακά στοιχεία της χώρας.
Έτσι και χειρότερα θα ήμασταν στην Ελλάδα με δραχμή, η οποία έχει μια τεράστια και υπέροχη ιστορία, αλλά και χρεωκοπίες μέσα στην διαδρομή της. Δεν περάσαμε καθόλου λίγα μένοντας στο ευρώ, τουλάχιστον πάντως δεν χρεωκοπήσαμε. Ζήσαμε τραγωδίες και δράματα, ζήσαμε καταστροφές ανθρώπων, ακόμα και αυτοκτονίες ζήσαμε, όμως τα καταφέραμε. Αν πρέπει να βγάλουμε ένα συμπέρασμα από αυτή την περιπέτεια είναι να μην εμπιστευόμαστε έτσι εύκολα τους ζουρνάδες και τα νταούλια.
Πριν από πολλά χρόνια, όταν μπορούσαμε να κάνουμε ταξίδια, σχεδιάζαμε με φίλους μια εορταστική απόδραση (και μάλιστα χωρίς διακοποδάνειο). Μου το είχαν ξεκόψει από την αρχή: θα πάμε στην Ευρώπη. Κυρίως επειδή έξω από αυτήν βρίσκει κανείς μεγαλύτερη φτώχια και δυστυχία, και αυτό δεν το άντεχαν χρονιάρες μέρες. Εμείς να διασκεδάζουμε κι οι άλλοι να πεινάνε. Και να μην μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Το σκέφτομαι τώρα, κάθε φορά που σκέφτομαι την Τουρκία.
Μακάρι να διορθωθεί η κατάσταση σύντομα και να μη φτάσει ο τουρκικός λαός σε ακραία φτώχια. Αν ανάψετε κανένα κεράκι για τους αναξιοπαθούντες όπου Γης, ανάψτε κι άλλο ένα γιατί εμάς, κάποιος μας φύλαξε. Και θέλω να ελπίζω πως κάπως βάλαμε μυαλό. Με υποσημειώσεις, έστω.
