Συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν δια ατιμωτικού τρόπου. Ηταν όλοι πολύ νέοι και μερικοί σχεδόν παιδιά. Πρόκειται για ένα έγκλημα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, που ο νους σήμερα δεν μπορεί να συλλάβει. Ωστόσο, σε εκείνους τους ταραγμένους καιρούς εμφυλίων συγκρούσεων (γνωστή και ως περίοδος κυλωνείου άγους) η εξουσία είχε μόνο ένα τρόπο να επιβάλλεται σε «στασιαστές». Και μάλιστα θεσμοθετημένο. Τον «αποτυμπανισμό» μια βάρβαρη μέθοδο, που γεννούσε φόβο.
Ετσι λοιπόν, οι σκελετοί των νέων ανθρώπων που τάφηκαν αλυσσοδεμένοι σε ομαδικό τάφο (πολυάνδριο) στο αρχαίο νεκροταφείο Φαλήρου, δεν θα είναι επισκέψιμοι για το κοινό, σύμφωνα με όσα συζήτησε χθες το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Θα στεγαστούν επιτοπίως με ένα κέλυφος που θα σχεδιάσει ο Ρέντσο Πιάνο, όπως και το ΚΠΙΣΝ, στην «Εσπλανάδα» του οποίου εντοπίσθηκαν από την αρχαιολογική σκαπάνη. Σε ένδειξη σεβασμού προς τους βιαιοθάνατους αυτούς νεαρούς, το εύρημα θα μπορούν να δουν μονάχα επιστήμονες. Ευτυχώς, το οστικό υλικό σώθηκε στο παρά πέντε, αν και όχι χωρίς απώλειες.
Το ΚΑΣ συζήτησε χθες τη μέθοδο απόσπασης-μεταφοράς και επανατοποθέτησης ολόκληρου του ευρήματος των «Δεσμωτών» και έδωσε την έγκρισή του. ΤΗ μελέτη είχε ζητήσει το συμβούλιο με την γνωμοδότησή του της 3ης Φεβρουαρίου 2020, όταν επανεξέτασε το θέμα της προσωρινής απόσπασης του ευρήματος και της επανατοποθέτησής του στην ίδια ακριβώς θέση μετά την εξυγίανση του εδάφους. Την αναπομπή του θέματος στο ΚΑΣ είχε ζητήσει η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη τον περασμένο Ιανουάριο, καθώς η απόφαση που ελήφθη το 2016, προέκρινε τη διατήρηση κατά χώρα, με ενέργειες που θα διασφάλιζαν το εύρημα. Οι ενέργειες δεν έγιναν ποτέ, με αποτέλεσμα, σημαντικό μέρος του ευρήματος να έχει χαθεί.
Το εύρημα των Δεσμωτών του Φαλήρου αφορά σε ομαδική ταφή 78 ανθρώπινων σκελετών που εντοπίστηκε τον Μάρτιο του 2016 στο πλαίσιο σωστικής ανασκαφής. Η εκτέλεση των Δεσμωτών, σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα, έγινε επί τόπου και τα άτομα ετάφησαν αλυσοδεμένα μεταξύ τους σε τρεις συστάδες. Η πρώτη σειρά αποτελείται από δύο ομάδες δεσμωτών, η μία στη συνέχεια της άλλης. Στην πρώτη ομάδα, η στάση του σώματος διαφέρει και οι σκελετοί φέρουν ακόμα τα μεταλλικά δεσμά τους, ενώ τα άτομα της δεύτερης ομάδας εναποτέθηκαν στο σημείο δεμένα πισθάγκωνα χωρίς ωστόσο να φέρουν μεταλλικά δεσμά. Χωρίς μεταλλικά δεσμά σώζονται και οι δεσμώτες της δεύτερης συστάδας, αλλά στην τρίτη συστάδα οι σκελετοί φέρουν σιδηρά δεσμά στους καρπούς των χεριών τους. Το εύρημα χρονολογείται στην ταραχώδη περίοδο του β μισού του 7ου αι. π.Χ. οπότε έριδες αριστοκρατών συντάρασσαν την Αττική.
Σύμφωνα με την υποβληθείσα και εγκριθείσα μελέτη, προκρίθηκε η μεθοδολογία προσωρινής απόσπασης του ευρήματος και μεταφοράς του σε κοντινή θέση. Θα ακολουθήσουν εργασίες εξυγίανσης του εδάφους και υγρομόνωσης, προκειμένου το εύρημα να επανέλθει και να διατηρηθεί ασφαλώς στην αρχική του θέση. Η προσωρινή απόσπαση και επανατοποθέτηση είναι η μοναδική λύση που κρίθηκε ασφαλής για την προστασία των τόσο ευαίσθητων οστών.
Προκειμένου να εξασφαλιστεί η ορθότητα της προτεινόμενης λύσης απόσπασης και μεταφοράς, και για λόγους προστασίας του ευρήματος, θα προηγηθεί πειραματική απόσπαση τμήματος παρακειμένου εδάφους. Στη συνέχεια το εύρημα θα διασφαλιστεί με μεταλλικό προκατασκευασμένο χωροδικτύωμα ακαμπτοποίησης, θα επενδυθεί περιμετρικά, με επιφάνειες από κόντρα πλακέ και θα καλυφθεί ταυτόχρονα με ελαφριά προκατασκευασμένη στέγη, μέχρι την ολοκλήρωση των απαιτούμενων εργασιών για την επανατοποθέτηση του στην αρχική του θέση.
Σύμφωνα με τη μελέτη, προβλέπεται η κατασκευή κελύφους προστασίας επί του εδάφους που πρόκειται να εξυγιανθεί. Το εν λόγω κέλυφος προορίζεται για να δεχθεί το εύρημα αμέσως μετά την επανατοποθέτησή του στην αρχική του θέση, εξασφαλίζοντας τις κατάλληλες συνθήκες διατήρησής του. Οι εργασίες κατασκευής του θα γίνουν μετά την απομάκρυνση του ευρήματος, ενώ τμήματα αυτού προβλέπεται να προκατασκευαστούν στον χώρο (οροφή, δάπεδα κλπ) προκειμένου να τοποθετηθούν άμεσα και χωρίς καμία καθυστέρηση.
Επισημαίνεται ότι η κατασκευή του κελύφους συνδέεται άρρηκτα με το κτηριολογικό πρόγραμμα που έχουν επεξεργαστεί η ΕΦΑ Πειραιώς και Νήσων και οι αρμόδιες Διευθύνσεις του ΥΠΠΟΑ. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα πρόκειται να εισαχθεί προς έγκριση στο Κ.Α.Σ. το προσεχές διάστημα, μέχρι να ολοκληρωθούν, χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση, οι εργασίες της πειραματικής απόσπασης τμήματος εδάφους και διαμόρφωσης του εργοταξίου. Στο διάστημα αυτό θα δοθούν οι τελικές κατευθύνσεις ως προς την κατασκευή του κελύφους. Για την ανάδειξη του ευρήματος και την κατασκευή του προστατευτικού κελύφους η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη έχει αιτηθεί την επαναφορά της δωρεάς του ΙΣΝ, την οποία είχε αρνηθεί η τέως υπουργός Μυρσίνη Ζορμπά.
