Δεν πρόλαβε να ξεμυτίσει η άνοιξη, η σκοτεινή μέρα που ξημέρωσε έκοψε στα δυο την ρουτίνα χιλιάδων ανθρώπων στην Ευρώπη. Η ανατροπή της καθημερινότητας, το ξάφνιασμα, όχι αυτή η μέρα δεν είναι σαν τις άλλες…Ο πόλεμος. Τι πάει να πει πόλεμος σήμερα στην Ενωμένη Ευρώπη; Τόσες γενιές τον ξέρουν μόνο από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων και τις ανταποκρίσεις στην τηλεόραση, τραγωδίες που συμβαίνουν αλλού, μακριά.
Τα σημάδια του τα είδαμε στα καταρρακωμένα πρόσωπα των προσφύγων που ξέβρασε το πέλαγός μας, στα ορφανά παιδιά που ταξίδεψαν μόνα μέσα στις βάρκες, στις γυναίκες που κουβαλούσαν μαζί με τα μωρά τους ανείπωτα τραύματα βαθιά στην ψυχή τους. Οι γυναίκες… Εκατό χρόνια από το δικό μας αλησμόνητο τραύμα του ΄22, οι εικόνες των ξεριζωμένων οικογενειών, εκείνες οι στεγνές μαντηλοφορεμένες γυναίκες της απέναντι ακτής που κρατούσαν στα χέρια ξυπόλητα παιδιά και μπόγους, ξεπηδούν από τις μαυρόασπρες φωτογραφίες, μνήμες αποτυπωμένες στα αρχεία του Ερυθρού Σταυρού. Μνήμες ζωντανές από τις αφηγήσεις των Μικρασιατών που μπόλιασαν με καινούργιους χυμούς την Ελλάδα.
Σήμερα οι σειρήνες του πολέμου βοούν στις τηλεοράσεις μας, αντικατέστησαν τα επίσημα δελτία της πανδημίας, μόλις έπεσαν οι μάσκες, στην κυριολεξία, και την Ευρώπη σαρώνει ένας πόλεμος που η καυτή του ανάσα φτάνει στο σβέρκο μας. Οι εικόνες από τα σύνορα, εκεί όπου φτάνουν εκατοντάδες γυναίκες κυρίως με τα παιδιά και τους ηλικιωμένους γονείς τους, μας γεμίζουν πόνο, κυρίως όμως τρέφουν τον φόβο μας.
Τα παιδάκια που δεν διαφέρουν σε τίποτα από τα δικά μας παιδιά, οι τρομαγμένες γυναίκες με το βαρύ οικογενειακό φορτίο στην πλάτη, τα κατοικίδια ζωάκια σε σφιχτές, τρυφερές αγκαλιές, αποδεικνύουν για ακόμα μια φορά ότι τα γυναικόπαιδα είναι τα αθώα θύματα του πολέμου και λίγες μέρες πριν από τον επίσημο εορτασμό της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου χιλιάδες γυναίκες θα βρεθούν μακριά από το σπίτι τους με τον φόβο της απώλειας και του θανάτου και την βεβαιότητα ότι τίποτα πια δεν είναι δεδομένο στις μέρες μας.
Οι πληροφορίες και οι εικόνες εξακολουθητικές, σαν συνέχειες σε σήριαλ και εμείς εθισμένοι στη βία και στα όπλα από τις χολυγουντιανές παραγωγές παρακολουθούμε την άνιση μάχη του Δαυίδ με τον Γολιάθ. Η συγκινητική αντίσταση των ουκρανών αγγίζει τις ευαίσθητες χορδές μας, η αγάπη για την πατρίδα κοινό πεδίο ανδραγαθημάτων και το ξανθό γένος από το βορρά για μια ακόμα φορά διαψεύδει τις προσδοκίες πολλών. Οι βιαιότητες που τροφοδότησαν με μίσος τις δυο εθνότητες στα ανατολικά σύνορα της Ουκρανίας παραμένουν για μας πεδία άγνωστα αφού η γνώση για αυτή τη χώρα εξαντλείται στο πέρασμα από εκεί των εθνικών ευεργετών μας και στα τραγικά αποτελέσματα του Τσερνομπίλ.
Στον πόλεμο οι λαοί μετρούν τα θύματα. Στρατιώτες που υπερασπίζονται τις εστίες τους ή επιτίθενται κάτω από τη σημαία τους, άμαχοι που πεθαίνουν στα συντρίμμια των σπιτιών τους, αλυσίδες προσφύγων που αφήνουν πίσω τη ζωή τους με την ελπίδα να γλυτώσουν από τον θάνατο. Η εγκατάλειψη του σπιτιού και ο αποχαιρετισμός στον αγαπημένο ή στον στρατιώτη γιο. Τα σύνορα της Ευρώπης είναι ανοιχτά όχι για να υποδεχτούν ταξιδιώτες σε διακοπές, αλλά για να συνδράμουν θύματα πολέμου. Ο εφησυχασμός πολλών γενεών ευρωπαίων, που έζησαν χωρίς την απειλή του πολέμου, μετριάστηκε από την οικονομική κρίση και τη σαρωτική πανδημία του covid, έληξε όμως οριστικά μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Εβδομήντα χρόνια μετά τη λήξη του Β΄ παγκοσμίου πολέμου και τριάντα χρόνια μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου η πολεμική μηχανή ξαναπήρε μπρος, όχι για να μασήσει σάρκες ισλαμιστών ή να εφοδιάσει μακρινές εμφύλιες συρράξεις, αλλά απειλητική να μας θυμίσει ότι η ειρήνη που κατακτήθηκε δύσκολα, με θυσίες και πολύ αίμα, ακόμα δυσκολότερα μπορεί να διατηρηθεί. «Τα μεγαλεία να φοβάσαι, ώ ψυχή. Και τα φιλοδοξίες σου να υπερνικήσεις…» γράφει ο Κωνσταντίνος Καβάφης, αναφερόμενος στον Καίσαρα και στην αλαζονεία της εξουσίας. Και ο Τρυγαίος, ο πρωταγωνιστής στην «Ειρήνη» του Αριστοφάνη, αφού ανέβηκε στον ουρανό για να ελευθερώσει την Ειρήνη που την κρατούσε έγκλειστη ο Πόλεμος, αναφωνεί στο τέλος «…Στους θεούς κάντε δέηση…τ’αγαθά που τα χάσαμε, πάλι εξαρχής να μαζέψουμε εμείς, και των όπλων η λάμψη να σβήσει».
* Η Ιφιγένεια Θεοδώρου είναι συγγραφέας
«Χρυσός, Λιβάνι και Σμύρνη», Ικαρος 1997
«Μελέκ θα πει Αγγελος», Ελληνικά Γράμματα 2001, Πατάκης 2015
«Γλώσσα από μάρμαρο», Ελληνικά Γράμματα 2005, Διάπλαση 2018
« Η γεύση της ερήμου», Πατάκης 2012
« Το λίγο που τελειώνει» Πατάκης 2021
