Ευλογιά των πιθήκων, ανεμοβλογιά, ηπατίτιδα C, ιλαρά, κοκκύτης, φυματίωση. Είναι μερικές μόνο από τις ξεχασμένες ασθένειες που έρχονται από το παρελθόν και μας χτυπούν ξανά την πόρτα. Μετά από δύο χρόνια μάχης με την πανδημία, η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα διαπιστώνει με ανησυχία την επανεμφάνιση κρουσμάτων ασθενειών οι οποίες είχαν εξαλειφθεί.
Οι ειδικοί αποδίδουν το φαινόμενο στην μείωση παγκοσμίως βασικών εμβολιασμών ρουτίνας. Το σύστημα υγείας επικεντρώθηκε στην καταπολέμηση της Covid, και παραμέλησε όλα τα υπόλοιπα. Αλλά και ο παγκόσμιος πληθυσμός συνολικά, επίσης παραμέλησε να πραγματοποιήσει τις αναμνηστικές δόσεις των βασικών εμβολίων.
Η ευλογιά των πιθήκων
Η πιο γνωστή διεθνώς παλιά ασθένεια που αναζωπυρώθηκε εδώ και σχεδόν δύο μήνες είναι η ευλογιά των πιθήκων, για την οποία σύμφωνα με τον ΠΟΥ υπάρχουν πλέον περισσότερα από 3.200 επιβεβαιωμένα κρούσματα και ένας θάνατος, όλα τους καταγεγραμμένα σε 48 χώρες. Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων όπως εξηγεί ο Γενικός Διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας κυκλοφορούσε στην Αφρική για δεκαετίες, όπου η ιογενής λοίμωξη είναι ενδημική και προκαλούσε μικρό αριθμό θανάτων.
Κατά καιρούς εμφανίζονταν σποραδικά κρούσματα εκτός της αφρικανικής ηπείρου τα οποία συνήθως σχετίζονταν με ταξίδι στη Νιγηρία και δεν είχαν ποτέ στο παρελθόν προκαλέσει επιδημική έξαρση εκτός των χωρών της Αφρικής.
Επιπλέον, μέσα στο 2022 περισσότερα από 1.500 ύποπτα κρούσματα του ιού της ευλογιάς των πιθήκων και περίπου 70 θάνατοι αναφέρθηκαν στην κεντρική Αφρική, πρωτίστως στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό καθώς επίσης και στη Δημοκρατία της Κεντρικής Αφρικής και στο Καμερούν.
Τα δύο στελέχη του ιού της ευλογιάς των πιθήκων τα οποία έχουν ταυτοποιηθεί στα κρούσματα της Δυτικής Αφρικής και της κεντρικής Αφρικής είναι διαφορετικά μεταξύ τους. Το στέλεχος της κεντρικής Αφρικής παρουσιάζει αυξημένη θνησιμότητα περίπου 10%, ενώ το στέλεχος της Δυτικής Αφρικής -το οποίο έχει προκαλέσει την τωρινή επιδημική έξαρση- παρουσιάζει μειωμένη θνησιμότητα περίπου 1% έως 3%, με τους επιστήμονες να υπογραμμίζουν ότι αυτά τα ποσοστά θνησιμότητας αναφέρονται σε ανεπαρκείς συνθήκες δημόσιας υγείας. Δηλαδή εκεί όπου οι ασθενείς λαμβάνουν ελάχιστη ή και καθόλου περίθαλψη. Με άλλα λόγια το στέλεχος της Δυτικής Αφρικής που ενοχοποιείται για την μεγάλη διασπορά της νόσου σε 48 χώρες μπορεί να προκαλέσει τον θάνατο σε έναν στους 100 ασθενείς -αν οι άνθρωποι αυτοί αφεθούν στη τύχη τους και δεν λάβουν την πρέπουσα θεραπεία.
Ανεμοβλογιά
Μαζί με τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων αναζωπύρωση καταγράφουν τα κρούσματα της ανεμοβλογιάς τα οποία μάλιστα προκαλούν και σύγχυση στο ευρύ κοινό, καθώς ένα από τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της νόσου είναι το εξάνθημα που μοιάζει πολύ με το εξάνθημα στην περίπτωση μόλυνσης με τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων και πρέπει να γίνει κλινική εξέταση από γιατρό και μοριακές εξετάσεις προκειμένου να διευκρινιστεί ποιος ιός οφείλεται για την κάθε συμπτωματολογία. Ταυτόχρονα εξακολουθεί να μας προβληματίζει ο ιός HIV που προκαλεί το AIDS με δεδομένο ότι στην υποσαχάρια Αφρική ελάχιστοι οροθετικοί ασθενείς λαμβάνουν την πρέπουσα θεραπεία η οποία έχει καταφέρει να μετατρέψει το κάποτε θανατηφόρο Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσοποιητικής Ανεπάρκειας σε ελέγξιμη χρόνια νόσο.
Ηπατίτιδα C
Μία παγκόσμια ύπουλη επιδημία, που ουδέποτε παρουσίασε ύφεση αφορά τον ιό της ηπατίτιδας C, με το 80% των κρουσμάτων να παραμένουν μη διαγνωσμένα και πολλούς ασθενείς να παρουσιάζουν συνοσηρότητες όπως λοίμωξη με τον ιό HIV. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει εκπονήσει σχέδια εθνικό σχέδιο δράσης για την εξάλειψη της ηπατίτιδας C, καθώς πλέον υπάρχουν πολύ αποτελεσματικές θεραπείες οι οποίες δρουν και στον πολύ δύσκολα αντιμετωπίσιμο γονότυπο 1 και επιπλέον δεν έχουν τις επιπλοκές που παρουσίαζαν οι παλαιότερες θεραπείες σαν τις ιντερφερόνες. Με τα νέα θεραπευτικά σχήματα εντός 3μηνου εκριζώνεται ο ιός HVC και «καθαρίζει» ο οργανισμός από μια χρόνια λοίμωξη που μπορεί να οδηγήσει σε ηπατικό καρκίνο, κίρρωση του ήπατος και θάνατο.
Ιλαρά
Λίγα χρόνια πριν να μας χτυπήσει το πανδημικό κύμα του κορονοϊού είχαμε δει σε πολλές χώρες- και στην πατρίδα μας- εξάρσεις της ιλαράς, άλλης μίας λοιμώδους νόσου η οποία μπορούσε να προκαλέσει και θανάτους ενήλικων ασθενών, ενώ στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια είχε καταγραφεί και ο θάνατος ενός παιδιού από διφθερίτιδα. Στα ξεχασμένα λοιμώδη νοσήματα συμπεριλαμβάνεται και η γονόρροια, που εμφανίστηκε με ένα νέο γονότυπο, τον οποίο οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι ότι μπορούν να τον καταπολεμήσουν με τις υπάρχουσες θεραπείες. Παράλληλα, τεράστια πύλη για τις αναπτυσσόμενες περιοχές του πλανήτη εξακολουθεί να αποτελεί η ελονοσία η οποία θεωρείται διεθνώς και η βασικότερη ασθένεια-δολοφόνος μικρών παιδιών.
Κοκκύτης
Στο μεταξύ ο ομότιμος καθηγητής παιδιατρικής ΕΚΠΑ, Ανδρέας Κωνσταντόπουλος που έχει διατελέσει στο παρελθόν πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών επί σειρά ετών προειδοποιεί ότι στους ιογενείς μελλοντικούς κινδύνους περιλαμβάνονται ο κοκκύτης και η παρωτίτιδα που οι περισσότεροι την ξέρουμε σαν «μαγουλάδες». Αιτία για την επανεμφάνισή τους είναι η μείωση της εμβολιαστικής κάλυψης και το παράδειγμα της Συρίας με την επανεμφάνιση του ιού της πολιομυελίτιδας αποτελεί την πιο τρανή απόδειξη ότι όταν μειώνεται η εμβολιαστική κάλυψη δημιουργούνται ρωγμές στο τείχος προστασίας και καταφέρνουν να διασπαρθούν ξανά ξεχασμένα παθογόνα. Κατά την εποχή του πολέμου στην Συρία, ο εμβολιασμός έναντι της πολιομυελίτιδας μειώθηκε από το 89% στο 40% και επανεμφανίστηκαν κρούσματα. Αντίστοιχες ανησυχίες υπάρχουν σήμερα για τον πόλεμο στην Ουκρανία, που δεν φαίνεται ότι θα τελειώσει γρήγορα κι έχει καταστρέψει ένα μεγάλο μέρος από τις Δομές Υγείας της χώρες, έχει προκαλέσει κύματα εκατομμύριων μεταναστών στην Ευρώπη κι έχει αφήσει χωρίς πρόσβαση σε θεραπεία ένα μεγάλο μέρος των χρονίως πασχόντων του Ουκρανικού λαού.
Φυματίωση
Από τα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη κατά καιρούς έχουμε λάβει προειδοποιήσεις και για αυξημένα περιστατικά πολυανθεκτικής φυματίωσης που επίσης συνιστά έναν ύπουλο εχθρό για τη Δημόσια Υγεία καθώς είναι εξαιρετικά μεταδοτική κι επιπλέον απαιτεί πολύπλοκα κοκτέιλ φαρμάκων και μακροχρόνια χορήγησή των θεραπειών, προκειμένου να γιατρευτούν οι ασθενείς.
Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και των κυμάτων της μετανάστευσης είναι αδύνατον να περιορίσουμε μία υγειονομική απειλή σε ένα μέρος και είναι εξαιρετικά εύκολο για τους ιούς να ταξιδέψουν και να διασπαρθούν, ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε με πολύ μεταδοτικά στελέχη όπως έδειξε και η εμπειρία από την Κίνα, όπου τα σκληρά έως απάνθρωπα μέτρα που λήφθησαν στο πλαίσιο μιας zero covid πολιτικής κατάφεραν να κάνουν μόνο μία τρύπα στο νερό! Το μόνο σίγουρο είναι πως το περιβάλλον που ζούμε είναι αβέβαιο, πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και υγειονομικά με τη νέα κανονικότητα όπως διαμορφώθηκε μετά την πανδημία να συνοψίζεται στη φράση «τίποτα πια δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένο». Σύμμαχοί μας για τη διατήρηση της όποιας ασφάλειας είναι η διατήρηση των προγραμμάτων πρόληψης και εθνικών εμβολιασμών, η ψυχραιμία, η κοινή λογική και η πεποίθηση πως όποιος κι αν είναι ο εχθρός, η επιστήμη θα νικήσει.
