Ο καλλιτέχνης στο εργαστήριό του το 1898 © Paul Francois Arnold Cardon
Του Martin Bailey
Η αγάπη του Rodin για τα γλυπτά του Παρθενώνα πρόκειται να αποτελέσει το αντικείμενο μιας μεγάλης έκθεσης στο Βρετανικό Μουσείο τον Απρίλιο. Η The Art Newspaper αποκαλύπτει ότι η έκθεση θα συγκεντρώσει περίπου 100 έργα του γάλλου καλλιτέχνη, τα οποία θα παρουσιαστούν μαζί με δώδεκα γλυπτά του Παρθενώνα από τη συλλογή του μουσείου.
Ο επικεφαλής επιμελητής Ian Jenkins θέλει οι επισκέπτες να «δουν τα γλυπτά του Παρθενώνα μέσα από τα μάτια του Rodin». Ο Rodin, ο μεγαλύτερος γλύπτης του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, ταξίδεψε στο Λονδίνο 15 φορές, πιθανότατα για να επισκεφθεί το Βρετανικό Μουσείο κάθε φορά, να σχεδιάσει και να εμπνευστεί.
Ο νεαρός Rodin, όπως οι περισσότεροι μαθητές τέχνης της εποχής του, σχεδίαζε από εκμαγεία και αντέγραφε αντίγραφα των γλυπτών του Παρθενώνα στο Παρίσι τη δεκαετία του 1860, στα είκοσί του. Μερικά από αυτά τα σχέδια θα παρουσιαστούν στην έκθεση του επόμενου έτους. Ο Rodin απέκτησε, επίσης, αρκετά εκμαγεία του Παρθενώνα σε μικρότερο μέγεθος.
Η πρώτη επίσκεψη του Rodin στο Λονδίνο έγινε το 1881, οπότε και η ανακάλυψη της συλλογής του Βρετανικού Μουσείου αποδείχθηκε μια αποκάλυψη. Το 1902, είπε ότι «απλά στοιχειώνω το Βρετανικό Μουσείο». Ο Rodin συνέχισε να επισκέπτεται το μουσείο μέχρι λίγο πριν το θάνατό του το 1917.
Η έκθεση του μουσείου θα γίνει στην Αίθουσα Sainsbury Exhibitions και περίπου δώδεκα από τα γλυπτά του Παρθενώνα (438-432 π.Χ.) θα μεταφερθούν εκεί από τη συνηθισμένη τους κατοικία στην Αίθουσα Duveen. Αυτό έχει συμβεί μόνο σε δύο προηγούμενες περιπτώσεις: η φιγούρα του Ιλισού από το Δυτικό Αέτωμα δανείστηκε στο Κρατικό Μουσείο Ερμιτάζ στην Αγία Πετρούπολη το 2014 και έξι γλυπτά παρουσιάστηκαν στην έκθεση του Βρετανικού Μουσείου «Defining Beauty: the Body in Ancient Greek Art» το 2015.
Ο ακριβής αριθμός των γλυπτών του Παρθενώνα που θα μπουν στην έκθεση για τον Rodin θα οριστικοποιηθεί στις αρχές του επόμενου έτους, ανάλογα με το ποια έργα του Rodin θα επιβεβαιωθούν προς έκθεση. Οι επισκέπτες θα έχουν μια ασυνήθιστη ευκαιρία να επικεντρωθούν στα γλυπτά ως μεμονωμένα έργα παρά ως μέρος ενός συνόλου. Η έκθεση θα παράσχει απτές ενδείξεις για τον αντίκτυπο που είχαν στην σύγχρονη ευρωπαϊκή τέχνη.
Μέρος των Γλυπτών του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο © Marie-Lan Nguyen
Ο κατάλογος των δανείων δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί, αλλά το Βρετανικό Μουσείο ελπίζει να συμπεριλάβει και τα 13 σωζόμενα σκίτσα που έκανε ο Rodin από τα γλυπτά. Αυτά είναι τώρα όλα στο Musee Rodin στο Παρίσι. Πολλά είναι γρήγορα σκίτσα, όπως αυτά που έγιναν στο χαρτί σημειώσεων του ξενοδοχείου του καλλιτέχνη, το Thackeray στην οδό Great Russell, απέναντι από το Βρετανικό Μουσείο.
Μαζί με τα σκίτσα, θα υπάρχουν περίπου 80 γλυπτά του Rodin, συμπεριλαμβανομένων πολλών εκδόσεων από τα σημαντικότερα έργα του. Τα περισσότερα δάνεια θα προέρχονται από το Musee Rodin, αλλά εκθέματα θα προέρχονται και από άλλες συλλογές.
Ο Rodin ποτέ δε δημιούργησε γλυπτά αντίγραφα των μορφών του Παρθενώνα, αλλά αντ' αυτού έψαχνε έμπνευση από αυτές. Το διάσημο έργο του που απεικονίζει ένα ζευγάρι που αγκαλιάζεται, το The Kiss (1882), για παράδειγμα, επηρεάστηκε από ένα ζευγάρι ερωτικών θηλυκών θεοτήτων από το Ανατολικό Αέτωμα του Παρθενώνα. Ο Rodin είχε μια φωτογραφία του 1880 με αυτό το ζευγάρι. Το Βρετανικό Μουσείο ελπίζει να δανειστεί μια γύψινη έκδοση του The Kiss από το Musee Rodin.
Auguste Rodin, The Kiss © Tate
Ο Jenkins επισημαίνει ότι τόσο οι θεές του Παρθενώνα όσο και το μαρμάρινο The Kiss του Rodin είναι «σκαλισμένα σε ένα ενιαίο κομμάτι πέτρας», με τη μια φιγούρα να λιώνει μέσα στην άλλη. Και τα δύο είναι αισθησιακά, αν και με διαφορετικό τρόπο: «Το Kiss μεταδίδει περίφημα ένα ερωτικό φορτίο, ενώ οι φιγούρες του Παρθενώνα έχουν διάφανες πτυχές που καλύπτουν με ένα λεπτό στρώμα το σώμα τους και προσκολλώνται στις φόρμες τους, δίνοντας έμφαση στις ερωτογενείς ζώνες τους», λέει.
Η Celeste Farge, η επιμελήτρια της έκθεσης, λέει ότι ο Rodin γοητεύτηκε από τα κατεστραμμένα ακέφαλα και ακρωτηριασμένα σώματα των γλυπτών του Παρθενώνα. «Έφεραν μια εκφραστική δύναμη που προσπάθησε να μιμηθεί στο έργο του».
Το Βρετανικό Μουσείο ελπίζει επίσης να δανειστεί το The Burghers of Calais (1908) από τους Κήπους Victoria Tower στο Westminster, τους οποίους επιβλέπει η Royal Parks. Θα εκτίθεται με την πομπή των βοοειδών από τη Νότια Ζωφόρο του Παρθενώνα. Και τα δύο γλυπτά τονίζουν το αναπόφευκτο του θανάτου.
Ο Rodin δεν επισκέφθηκε ποτέ την Ελλάδα, οπότε έχασε την ευκαιρία να δει τα γλυπτά που παρέμειναν στην Αθήνα και εκείνη την εποχή ήταν ακόμη πάνω στον Παρθενώνα (τα γλυπτά αφαιρέθηκαν για λόγους συντήρησης τον 20ό αιώνα). Αλλά γιατί ο Rodin, που είχε τέτοια εμμονή με την κλασσική τέχνη, δεν επισκέφτηκε ποτέ την Αθήνα; Ο Jenkins πιστεύει ότι ο Rodin είχε το δικό του όραμα και έμπνευση από την αρχαία Ελλάδα και «προτιμούσε αυτά τα όνειρα από την πραγματικότητα».
• Rodin and the British Museum (προσωρινός τίτλος), 26 Απριλίου - 29 Ιουλίου 2018
Σκίτσο του Delacroix αλόγου από το Ανατολικό Αέτωμα του Παρθενώνα © The Metropolitan Museum of Art
Καλλιτεχνικό Ραντεβού
Ο Rodin ήταν μόνο ένας από τους γάλλους καλλιτέχνες που εμπνεύστηκαν από τα γλυπτά του Παρθενώνα (είτε στη συλλογή του Βρετανικού Μουσείου είτε, συχνότερα, με τη μορφή εκμαγείων). Ο Eugene Delacroix σκιτσάρησε ένα άλογο από το Ανατολικό Αέτωμα (γύρω στο 1825, Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη). Ο Edgar Degas σχεδίασε το άλογο από τη Βόρεια Ζωφόρο (περίπου το 1854, Μουσείο Τέχνης του Χάρβαρντ). Το άλογο από το Ανατολικό Αέτωμα εμφανίζεται επίσης σε ένα πίνακα ζωγραφικής που αποδίδεται στον Paul Gauguin (γύρω στο 1886, Μουσείο Τέχνης Bridgestone, Τόκυο).
Το 1902, ο Rodin περιέγραψε το Βρετανικό Μουσείο ως «ραντεβού όλων των καλλιτεχνών». Δεν ήταν μόνο τα γλυπτά του Παρθενώνα που τους προσέλκυαν, αλλά και τα αιγυπτιακά γλυπτά, τα ασσυριακά ανάγλυφα και τα ρωμαϊκά αγάλματα. Στα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα, οι καλλιτέχνες της πρωτοπορίας άρχισαν να εξερευνούν τις μη ευρωπαϊκές συλλογές του Βρετανικού Μουσείου, όπως η αφρικανική τέχνη και η τέχνη της Ωκεανίας.
