© Wikiarchitects, CC BY-SA 4.0
Από τον Πιέρο Πιερή
Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι η Αρχιτεκτονική Σχολή Architectural Association, γνωστή και ως AA, είναι δικαιωματικά η μεγάλη κυρία της Αρχιτεκτονικής. Και αυτό διότι αποτελεί την παλαιότερη ιδιωτική Σχολή στο Ηνωμένο Βασίλειο και μία από τις καλύτερες Αεχιτεκτονικές Σχολές στον κόσμο, με ένα ευρύ καινοτόμο πρόγραμμα εκπαίδευσης αλλά και εκθέσεων, διαλέξεων, συμποσίων και δημοσιεύσεων, οι οποίες της έχουν δώσει κεντρική θέση στη σύγχρονη αρχιτεκτονική σκηνή. Η ΑΑ ιδρύθηκε το 1847, ως αντίδραση στον τότε τρόπο διδασκαλίας της αρχιτεκτονικής και στις κρατικές σχολές της Ευρώπης, όπως για παράδειγμα της L'' Ecole des Beaux Arts στο Παρίσι.
Στεγασμένη σε διατηρητέα κτίρια γύρω από την πλατεία Bedford, λίγα μέτρα μακριά από την Oxford Street, τη μεγαλύτερη έκταση στη σχολή καταλαμβάνουν τα studios, στα οποία εργάζονται πυρετωδώς οι φοιτητές. Σημείο συνάντησης το καφέ-μπαρ, το οποίο λειτουργεί και ως εκθεσιακός χώρος, καθώς στους τοίχους και το ταβάνι είναι σχεδόν πάντοτε αναρτημένα εντυπωσιακά σχέδια και μακέτες. Το φαινομενικά ταπεινό βιβλιοπωλείο, το οποίο μέχρι πρότεινος ήταν στριμωγμένο στο υπόγειο της σχολής, περιλαμβάνει μια από τις πιο ολοκληρωμένες σειρές αρχιτεκτονικών βιβλίων και χρησιμοποιείται ως πλατφόρμα για τις εκδόσεις της ΑΑ, οι οποίες έχουν μια μακρά παράδοση δημοσίευσης διάσημων αρχιτεκτόνων, καλλιτεχνών και θεωρητικών στα πρώτα βήματα της καριέρας τους.
Η ετήσια έκθεση των φοιτητών στα τέλη του Ιουνίου συγκεντρώνει μεγάλο ενδιαφέρον, με πολλούς επαγγελματίες να συρρέουν να δουν τις νέες τάσεις, αλλά και τα ανερχόμενα ταλέντα. Τα κτίρια της ΑΑ μετατρέπονται σε μια μεγάλη γκαλερί, με σχέδια, μοντέλα, 1:1 μακέτες και εγκαταστάσεις, οι οποίες θυμίζουν περισσότερο έκθεση καλών τεχνών ή ρομποτικής. Την ημέρα των εγκαινίων, η πλατεία Bedford ανοίγει τις πύλες της στο κοινό, με τις φράουλες με κρέμα και τις σαμπάνιες να ρέουν άφθονα. Οι συγκρίσεις μεταξύ των στούντιο, την περσινή έκθεση αλλά και την αντίστοιχη έκθεση που λαμβάνει χώρα λίγα μέτρα πιο κάτω στη Σχολή Αρχιτεκτονικής Bartlett, έχουν την τιμητική τους.
Οι απόφοιτοι της ΑΑ έχουν μια δυναμική παρουσία και η λίστα με τα ονόματα των διάσημων αποφοίτων είναι πρωτοφανής. Οι Charles Jencks, Elia Zenghelis, Peter Cook, Daniel Libeskind, Rem Koolhaas, Zaha Hadid, Bernard Tschumi, Nigel Coates, Cedric Price, Nicholas Grimshaw είναι μερικοί από τους πολλούς διάσημους αποφοίτους της, ενώ αρκετοί από αυτούς έχουν κερδίσει τα διακεκριμένα βραβεία Pritzer και Stirling. Πολλοί αριστούχοι φοιτητές έγιναν μέλη του διδακτικού προσωπικού, ανάμεσά τους ο Ηλίας Ζεγγέλης και λίγο αργότερα, ο μαθητευόμενός του Rem Koolhaas άρχισε να διδάσκει. Με τη σειρά της, η φοιτήτρια Zaha Hadid, μαθητευόμενη του Koolhaas, άρχισε τη διδασκαλία στην ΑΑ το 1978. Παράλληλα, το 1975, οι Koolhaas και Ζεγγέλης ανοίγουν με τις συζύγους τους το περίφημο ΟΜΑ. Αργότερα, η Hadid συμμετέχει στογ ραφείο, πρωτού ξεκινήσει τη δική της καριέρα.
© Ronaldccwong (talk), Public Domain
Η Zaha Hadid δεν ήταν, όμως, πάντα η δυναμική γυναίκα που όλοι γνωρίζουμε. Ξεκίνησε τις σπουδές της το 1972 και οι ικανότητές της γρήγορα προσέλκυσαν το ενδιαφέρον των καθηγητών. Όμως, η Hadid θα χρειαζόταν μεγάλη ενθάρρυνση για να πατήσει στα πόδια της. Η Madeline Vriesendrop, η οποία εργαζόταν στην ΑΑ εκείνη την εποχή, θυμάται ότι "ήταν πολύ ντροπαλή, με καθόλου αυτοπεποίθηση. Θα παρουσίαζε τα εκπληκτικά της σχέδια μισοτσακισμένα και διάσπαρτα στο πάτωμα. Για κάποιο λόγο, προτιμούσε να τα καίει... ντρεπόταν. Αν δείξεις τη δουλειά σου, είναι σα να γδύνεσαι μπροστά σε κοινό. Όσο περισσότερο πιστεύεις σε κάτι, τόσο περισσότερο ντρέπεσαι." Η Hadid, μέχρι και το θάνατό της, κρατούσε πολύ στενές σχέσεις με την ΑΑ. Το μεταπτυχιακό πρόγραμμα DRL διηύθυναν για αρκετά χρόνια η ίδια αλλά και ο τότε συνεργάτης και διευθυντής πλέον του γραφείου, Patrick Schumacher, καθώς αποτελεί μέχρι και σήμερα το βασικό κορμό στελέχωσης του γραφείου από ταλαντούχους νέους αρχιτέκτονες.
Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί και η πορεία του Peter Cook, ο οποίος από φοιτητής και καθηγητής στην ΑΑ στη δεκαετία του ''60, ίδρυσε τους Archigram, μια φουτουριστική ομάδα με μεγάλη επιρροή. Για τη συμβολή του στην αρχιτεκτονική και την εκπαίδευση, τιμήθηκε από τη Βασίλισσα με τον τίτλο "Sir". Το 1990 ανέλαβε πρύτανης της Σχολής Αρχιτεκτονικής της Bartlett, του Πανεπιστημιακού Κολλεγίου του Λονδίνου, μιας συντηρητικής σχολής χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον και διακρίσεις. Ο Peter Cook, μέσα σε 9 μόνο μήνες, έχοντας ως πρότυπο την ΑΑ, αναδιάρθρωσε πλήρως τη Σχολή, προσλαμβάνοντας 20 νέα μέλη, πολλά από τα οποία ανήκαν μέχρι τότε στο εκπαιδευτικό και διοικητικό προσωπικό της ΑΑ. Μέσα σε λίγα μόλις χρόνια, κατάφερε να δημιουργήσει μια πρωτοποριακή σχολή με τη δική της ταυτότητα, η οποία τα τελευταία 25 χρόνια, μαζί με το ΜΙΤ, συγκαταλέγεται στις 2 καλύτερες αρχιτεκτονικές σχολές του κόσμου.
Πέρα, όμως, από τα παραπάνω παραδείγματα, υπάρχουν άπειρες μικρές και μεγάλες ιστορίες για τη Σχολή και τους αποφοίτους της. Η ΑΑ μπορεί να μη μεσουρανεί όπως στις δεκαετίες του ''60, ''70 και ''80, καθώς αρκετές σχολές όπως το UCL, το ΜΙΤ, το Cooper Union, το Columbia και η SCI_Arc έχουν αποκτήσει εξίσου δυνατά προγράμματα σπουδών, σε καμία περίπτωση, όμως, δεν έχει χάσει την παλιά της αίγλη. Εξάλλου, αν ανατρέξει κανείς στα πλούσια βιογραφικά του διδακτικού προσωπικού σε όλες αυτές τις σχολές, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα ανακαλύψει ότι πολλοί από αυτούς κουβαλάνε μαζί τους ένα κομμάτι της ΑΑ.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο τεύχος Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2017 των Νέων της Τέχνης.
