Της Αγγελικής Κώττη
Σαν τους δέκα μικρούς νέγρους της Αγκάθα Κρίστι οι ιστάμενες αρχαιότητες στο χώρο της επένδυσης στο Ελληνικό, εξαφανίζονται μία-μία μόλις πας να τις δεις. Όχι για μυστηριώδεις λόγους. Δεν εμφανίζονται επειδή δεν υπάρχουν, όπως διαπιστώσαμε το Σάββατο, οπότε το Liberal.gr επισκέφθηκε το ακίνητο και φωτογράφισε ό,τι υπάρχει, αλλά και ό,τι… δεν υπάρχει. Ακόμα και με την πρώτη ματιά, μπορεί να διαπιστώσει ο επισκέπτης του χώρου πως στη συντριπτική τους πλειονότητα τα αρχαία που αναφέρονται στα διάφορα υπομνήματα του υπουργείου Πολιτισμού είναι αόρατα. Επειδή είναι ανύπαρκτα!
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο καλείται, λοιπόν, αύριο Τρίτη σε κλίμα πόλωσης να συζητήσει την κήρυξη ή μη τμήματος του ακινήτου του Ελληνικού καθώς και μέρους των πυκνοκτισμένων γύρω περιοχών σε αρχαιολογικούς χώρους. Με βάση ποιες ακριβώς αρχαιότητες θα γίνει η κήρυξη του μισού ακινήτου της επένδυσης; Με βάση δύο ταφικούς περιβόλους, μίας λάρνακας σε σύγχρονη χρήση και αρχαίων μπάζων λατομείου. Αριθμητικά, 4 (τεσσάρων). Οι λοιπές από τις 21 θέσεις που στον χάρτη εμφαίνονται με τις ενδείξεις ΕΛΛ ή έχουν καταχωσθεί, ή έχουν καταστραφεί ή δεν είχαν ποτέ ακίνητες αρχαιότητες.
Όσο για τις ενδείξεις ΑΛ του χάρτη, με βάση τις οποίες θα κηρυχθούν όμορες περιοχές, αυτές αφορούν σε αρχαιότητες που διατηρούνται σε ισόγεια και αυλές σπιτιών, πολυκατοικιών και βιομηχανικών κτηρίων. Επίσης, στους λόφους Πανί και Αγίας Αννας.
Χωρίς αυτοψία
Η ψυχραιμία και η νηφαλιότητα πρέπει να είναι ίδιον των επιστημόνων. Γι' αυτές διακρίνονται, συνήθως, και οι υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Στην προκειμένη περίπτωση έξωθεν φωνές, πιέσεις και απειλές, έχουν φέρει τεχνηέντως το θέμα σε φάση χωρίς διέξοδο. Μια (αυτονόητη) αυτοψία στον χώρο που πρόκειται να κηρυχθεί, με τόση πόλωση φαντάζει αδύνατη. Ποιος θα τολμήσει να το προτείνει, με τις ασυγκράτητες πιέσεις να τελειώσει αύριο το θέμα να σοβούν; Γιατί η γενική γραμματέας, που είναι τόσο υπέρ των αυτοψιών (θυμίζουμε και την περίπτωση του σταθμού Βενιζέλου στο μετρό Θεσσαλονίκης) δεν το πρότεινε εξαρχής;
Έτσι, το ΚΑΣ θα κληθεί να ψηφίσει για αρχαιότητες που δεν υπάρχουν, αλλά και δεν έχει δει αν υπάρχουν ή όχι. Θα κληθεί να γνωμοδοτήσει χωρίς να έχει διαπιστώσει το μέγεθος του ακινήτου, το μέγεθος και τη σημασία των αρχαιοτήτων που βρίσκονται εκεί. Χωρίς αυτό το εργαλείο, που τόσες φορές έχει λύσει κάθε πρόβλημα. Αν έτσι σύρονται επιστήμονες να εκφέρουν την άποψή τους, δεν φοβάται κανείς τον ευτελισμό ενός συμβουλίου και ενός κλάδου (των αρχαιολόγων);
Στην αυλή του τραμ
Ας δούμε αναλυτικά μία προς μία τις 21 θέσεις με τα μόλις 4 ιστάμενα εντός του ακινήτου αρχαία όπως παρουσιάζονται στον χάρτη μας.
ΕΛΛ 1 + ΕΛΛ2 Σταθμός Μετρό Ελληνικού. Ευρήματα που τα μεν (1) διατηρήθηκαν εντός σταθμού τα δε (2) αποξηλώθηκαν. Τα δεύτερα ήταν πηγάδια, λαξεύματα. Επίσης, εντοπίσθηκαν κινητά ευρήματα. Είναι εκτός του οικοπέδου της επένδυσης, άρα δεν μετρούν στις 21 θέσεις.
ΕΛΛ 3 Αμαξοστάσιο τραμ 130 τάφοι διατηρήθηκαν σε κατάχωση και από πάνω ανεγέρθηκε κτήριο. Αυτά έγιναν το 2004 με άδεια της αρχαιολογικής υπηρεσίας. Επομένως, δεν υπάρχουν ορατά αρχαία, ούτε και περίπτωση να έρθουν τα καταχωσμένα και πάλι στην επιφάνεια, διότι οι τάφοι δεν διατηρούνται στο ύπαιθρο και το αμαξοστάσιο του τραμ θα μείνει.
ΕΛΛ 4 Αρχαίος ταφικός περίβολος διατηρήθηκε στην αυλή του αμαξοστασίου του τραμ. Εκεί βρίσκονται κάποιες σαρκοφάγοι, που διατηρούνται εν υπαίθρω. Ένα ιστάμενο αρχαίο, λοιπόν, μέσα στην επένδυση.
Ο ξυρισμένος λόφος Χασάνι
ΕΛΛ 5 Λόφος Χασάνι. Πολλαπλές διαμορφώσεις- ταπεινώσεις του εδάφους από την πολεμική αεροπορία, ορατές με γυμνό μάτι, έχουν «σαρώσει» ό,τι υπήρχε στην επιφάνεια. Εχουν διαμορφωθεί διάφορα πλατώματα, τα οποία δεν κρύβουν αρχαιότητες, καθώς αυτές είναι κοντά στην επιφάνεια, διότι δεν υπάρχει φυσική μεταφορά χώματος από άλλες περιοχές (φερτό υλικό). Ως εύρημα ανασκαφών αναφέρεται μόνο αρχαίος αναλημματικός τοίχος που σήμερα αγνοείται. Πολυβολείο έχει καταστρέψει μυκηναϊκό τάφο.
ΕΛΛ 6 Σύγχρονο ναϊδριο Αγίας Παρασκευής, χωρίς αρχαιολογική αξία. Στον περίβολο υπάρχει αρχαία σαρκοφάγος σε σύγχρονη χρήση και αρχαία επίστεψη (τμήμα με μίμηση κιονοκράνου) σε ταυτόχρονη χρήση με σύγχρονη επιτύμβια στήλη. Δεύτερο ορατό αρχαίο που φωτογραφίσαμε.
Ρέμα με τσιμεντένια κοίτη
ΕΛΛ 7+ 8+ 9 ρέμα Τραχώνων, στα όρια εκτός της ιδιοκτησίας. Διαμόρφωση κοίτης με τσιμέντο, κάτι που δεν έπρεπε να έχει επιτραπεί. Λόγω αυτής της διαμόρφωσης, ό,τι υπήρχε από αρχαίες διαμορφώσεις έχει καταστραφεί. Υπήρχε αρχαίο τοιχίο που αποδομήθηκε. Πηγάδι που αποδομήθηκε. Στον δρόμο πλάι στο ρέμα βρέθηκαν τρεις καμαροσκεπείς τάφοι χωρίς σκελετούς και κτερίσματα. Κι αυτοί αποδομήθηκαν. Δεν μένει τίποτα από αρχαιότητες.
Τα αρχαία μπάζα
ΕΛΛ 10+ 11 Λατομείο στους Τράχωνες. Ορατά μόνο αρχαία μπάζα επάνω και από κάτω το φυσικό επίπεδο της λατομικής δραστηριότητας. Περίβολος διατηρείται σε κατάχωση από την αρχαιολογία. Ευρήματα: όστρακα αγγείων, θησαυρός νομισμάτων, όλα κινητά. Στο ΕΛΛ 11 συσσώρευση οστράκων αμφορέων από τον αποθέτη του λατομείου.
Στην πραγματικότητα, ο χώρος έχει κατακλυσθεί από βλάστηση και δεν διακρίνεται τίποτα. Εξω ακριβώς σταματά ο αεροδιάδρομος, που είχε επιστρωθεί με τσιμέντο. Κατά την κατασκευή του, το έδαφος ξηλώθηκε σε βάθος τουλάχιστον ενός μέτρου. Αν υπήρχαν αρχαιότητες θα είχαν φανεί. Επομένως, αυτό είναι το τρίτο σημείο με (ελάχιστες) αρχαιότητες που υπάρχει.
Ο περίβολος που μετακινήθηκε
ΕΛΛ 12 Η πιθανή θέση όπου εντοπίσθηκε ο ταφικός περίβολος ο λεγόμενος «του Πετράκου» που μεταφέρθηκε για να γίνει ο αεροδιάδρομος του ανατολικού αεροδρομίου. Δεν υπάρχουν άλλα ευρήματα πλην εκείνου που μεταφέρθηκε το 1965 και βρίσκεται κοντά στο κτήριο του Σααρίνεν. Το τέταρτο σημείο με αρχαιότητες, είναι επομένως σε μικρή απόσταση από το κτήριο του παλιού ανατολικού αεροδρομίου. Μιλάμε για έναν ταφικό περίβολο.
Διαλυμένα από το 1911
ΕΛΛ 13 + 14 Λεωφόρος Ποσειδώνος. Κατά τις ανασκαφές του 1911 για διάνοιξη του δρόμου, εντοπίστηκε αρχαίος τοίχος που κατεδαφίστηκε και λόφος με αρχαιότητες. Ο λόφος σήμερα δεν υπάρχει, καθώς καταστράφηκε από τότε. Είχαν εντοπισθεί ιερό του Διονύσου και επιγραφή του αρχαίου δήμου Αλιμουσίων που σήμερα βρίσκεται στο Επιγραφικό Μουσείο. Το ιερό ξηλώθηκε με τον λόφο μετά από έρευνες της Αγγλικής Αρχαιολογικής Σχολής. Μηδέν αρχαία.
ΕΛΛ 15 - 18 Θέσεις όπου εντοπίσθηκαν μόνο κινητά ευρήματα. Στο 15 θραύσμα επιτύμβιας στήλης σε μπάζα (τώρα στο Επιγραφικό Μουσείο. Στο 16 κεραμεική γεωμετρικών και κλασικών χρόνων, ανασκαφές εφορείας αρχαιοτήτων για κανόε- καγιάκ. Στο 17 και 18 τμήματα αλαβάστρινων αγγείων, επιγραφών κλπ. Μηδέν αρχαία in situ. Φαίνεται και από τη φωτογραφία του εγκαταλελειμμένου κανόε- καγιάκ, το οποίο σκουριάζει παρατημένο. Αρχαιότητες πουθενά.
Στον Αγιο Κοσμά
Αρχαιότητες υπάρχουν όντως στις θέσεις ΕΛΛ 19- 21. Είναι στον ήδη κηρυγμένο αρχαιολογικό χώρο του Αγίου Κοσμά. Εχουν ανασκαφεί πρωτοελλαδικός- μεσοελλαδικός οικισμός που τώρα είναι σε κατάχωση και νεκροταφείο, από το οποίο έχει αναδειχθεί ταφικός περίβολος. Υπάρχει σχέδιο με την υπογειοποίηση και της Ποσειδώνος να έρθουν και πάλι στο φως. Κάτι που μάλλον θα δεχθεί και ο επενδυτής. Επομένως, οι θέσεις για κήρυξη μειώνονται κατά τρεις. Συν δύο που είναι στον σταθμό του μετρό, φτάνουμε στις 5.
Η προσωρινή οριοθέτηση
Επειδή η συζήτηση του Σχεδίου Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης είναι χωρική ρύθμιση, διαρκώς ακούγεται πως πρέπει να γίνει προσωρινή οριοθέτηση αρχαιολογικών χώρων εντός της περιοχής. Ως εδώ σωστά. Όμως, προστίθεται πως σύμφωνα με το άρθρο 12 παρ 2 του αρχαιολογικού νόμου 3028, πρέπει εντός έξι μηνών να γίνει κανονική κήρυξη. Και ότι η προσωρινή οριοθέτηση πρέπει να περάσει από το ΚΑΣ.
Το άρθρο δεν λέει καθόλου αυτά. Λέει πως η προσωρινή οριοθέτηση «εγκρίνεται από τον Υπουργό Πολιτισμού με απόφασή του που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως». Και καταλήγει: «Η σχετική πράξη με το σχεδιάγραμμα περιέρχεται στην οικεία αρχή μέσα σε έξι (6) μήνες από την περιέλευση στην Υπηρεσία του σχετικού ερωτήματος και ισχύει μέχρις ότου εκδοθεί η απόφαση της παραγράφου 1.» Τα υπόλοιπα φαίνεται πως κάποιοι τα φαντάζονται. Πάντως η παράγραφος 1 δεν έχει κανένα απολύτως χρονικό όριο για κήρυξη.
Και τώρα;
Το θέμα με την κήρυξη ή μη του χώρου έχει φτάσει σε αδιέξοδο. Από τη μία, όπως μαρτυρούν τα ιστάμενα αρχαία, με τίποτα δε δικαιολογείται κήρυξη 3,5 χιλιάδων στρεμμάτων με μόλις τέσσερις αρχαιότητες και αυτές σημειακά. Ο σπασμωδικός τρόπος με τον οποίο σύρθηκε το ΚΑΣ σε αδιέξοδο, μόνο καλό τέλος της υπόθεσης δεν προμηνύει. Εάν και εφόσον οι αρχαιότητες δικαιολογούσαν την κήρυξη, προφανώς δεν θα είχε αντιρρήσεις ο επενδυτής, εφόσον η αξία του ακινήτου του θα ανέβαινε. Αυτό όμως δεν συμβαίνει. Ετσι, μπροστά μας υπάρχουν τα παρακάτω σενάρια:
-Η κυβέρνηση, που έχει ξελαρυγγιαστεί να λέει σε όλους τους τόνους πως το ΚΑΣ είναι γνωμοδοτικό, φαντάζεται, κακώς, πως η υπουργός η οποία θα πρέπει να υπογράψει τη γνωμοδότηση κάνοντάς την απόφαση, ίσως δεν δεχτεί την κήρυξη. Ακόμα και αυτό να συμβεί, θα πρέπει να θεωρείται βέβαιη η προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατά της απόφασης. Το σενάριο να προσφύγει η κυβέρνηση στηριγμένη στην μειοψηφούσα- κατά της κήρυξης άποψη- είναι μάλλον εκτός πραγματικότητας. Πρώτον ίσως η απόφαση να είναι ομόφωνα υπέρ ή με ισχνή μειοψηφία. Δεύτερον πού ακούστηκε κυβέρνηση να προσφεύγει κατά απόφασης υπουργού της;
-Πιθανώς η κυβέρνηση να φέρει στη Βουλή ως νόμο το μνημόνιο συναντίληψης και συνεργασίας που έχει υπογράψει η Ελληνικό Α.Ε. με την Λυδία Κονιόρδου. Αντίθετα με ό,τι λέγεται κατ' επανάληψη εντός και εκτός ΚΑΣ, το μνημόνιο είναι σύννομο και ενδεχομένως η κύρωσή του ως νόμου να έλυνε προβλήματα. Αν και αναμένεται να υπάρξουν προσφυγές κατά του νόμου.
-Η πίεση απ' έξω για τη συγκεκριμένη ιδωτικοποίηση είναι μεγάλη. Δεδομένης της υστέρησης εσόδων στο οκτάμηνο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί η τρύπα των 300 εκατ. ευρώ που δεν θα εισπραχθούν ως πρώτη δόση, ως μοχλός πίεσης προς την κυβέρνηση, προκειμένου να ενεργοποιηθούν άλλες λύσεις. Κι αν με τόσες καθυστερήσεις, ο επενδυτής να ζητήσει απομείωση του τιμήματος; Το ελληνικό δημόσιο θα βγει περαιτέρω χαμένο. Με πολύ συγκεκριμένες ευθύνες κάποιων.
