© Emilio Labrador Santiago de Chile, Flickr, CC BY 2.0
Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο όρισε ότι ο εξτρεμιστής Ahmad al-Faqi al-Mahdito από το Μάλι οφείλει να υποβάλλει στην κοινότητα του Τιμπουκτού αποζημίωση ύψους 2,7 εκατομμυρίων ευρώ για το ρόλο που διαδραμάτισε στην καταστροφή του Μνημείου Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNSECO στην περιοχή το 2012.
Αυτή είναι η πρώτη φορά που το δικαστήριο ζητά αποζημιώσεις για την καταστροφή πολιτιστικών αγαθών. Η απόφαση αποτελεί ουσιαστικά, δηλαδή, ένα ηχηρό μήνυμα προς όσους καταστρέφουν μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς ότι θα κληθούν κάποια στιγμή να απολογηθούν για τις πράξεις τους.
Ο Al Mahdi ήταν ένας από τους ηγέτες της εξτρεμιστικής ισλαμικής ομάδας Ansar Dine, η οποία επιτέθηκε στο Τιμπουκτού το 2012 και κατέλαβε την περιοχή.
Αρχικά, η Ansar Dine απαγόρευσε στους κατοίκους της περιοχής να επισκέπτονται τα μαυσωλεία των προγόνων και των αγίων τους, καθώς θεωρούσε ότι αποτελούσε πρακτική συνδεδεμένη με προκαταλήψεις και ειδωλολατρεία. Όταν ανακάλυψε ότι οι κάτοικοι συνέχισαν να τα επισκέπτονται, η ομάδα αποφάσισε να καταστρέψει τα μαυσωλεία. Στόχος τους ήταν εν μέρει να σταματήσουν την πρακτική λατρείας, αλλά και να αψηφήσουν τη διεθνή οδηγία προστασίας του Τιμπουκτού ως μνημείου παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Συνολικά 14 μαυσωλεία καταστράφηκαν, μαζί με τάφους κατοίκων. Οι εξτρεμιστές έσπασαν και την πόρτα του Τζαμιού Sidi Yahya, η οποία σύμφωνα με το μύθο έπρεπε να ανοίξει μόνο στο τέλος του κόσμου.
Το Σεπτέμβριο του 2015, ο Al Mahdi συνελήφθη στο Νίγηρα και μεταφέρθηκε στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο στην Ολλανδία. Τον Αύγουστο του 2016 δήλωσε ένοχος για τις κατηγορίες καταστροφής πολιτιστικών αγαθών ως έγκλημα πολέμου, με αντάλλαγμα ποινή κάθειρξης εννέα ετών. Ο Al Mahdi απολογήθηκε για το ρόλο του στην καταστροφή του μνημείου παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς στο Τιμπουκτού, αλλά το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο απαιτεί από τους καταδίκους να υποβάλλουν αποζημιώσεις στα θύματα που επηρεάστηκαν από τα εγκλήματά τους -εξ ου και το βαρύ πρόστιμο.
Ψυχολογικές βλάβες
Με τη βοήθεια σημαντικής διεθνούς χρηματοδότησης, το Τιμπουκτού έχει ξαναχτιστεί από το 2012 που έγινε η καταστροφή σε μεγάλο βαθμό -μαζί και η πόρτα του Τζαμιού Sidi Yahya. Οπότε, η απόφαση για τις αποζημιώσεις εστιάζει κυρίως στον αντίκτυπο που είχε η καταστροφή στους ανθρώπους της κοινότητας του Τιμπουκτού.
Πολλοί κάτοικοι της περιοχής είναι στενά συνδεδεμένοι σε πνευματικό επίπεδο με τα μαυσωλεία και το τζαμί. Η επίθεση της Ansar Dine δεν τους αφαίρεσε μόνο τη δυνατότητα να λατρέψουν τους αγίους και τους προγόνους τους, αλλά τους προκάλεσε και ψυχολογική βλάβη. Περίπου 139 θύματα έκαναν έκκληση για αποζημιώσεις στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Μίλησαν για το σοκ και την αίσθηση απώλειας που ένιωσαν κατά την καταστροφή.
Η απώλεια του μνημείου παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς στο Τιμπουκτού και η συνεχιζόμενη διαμάχη στο Μάλι σήμαινε, επίσης, ότι τουρίστες και προσκυνητές έπαψαν να επισκέπτονται την περιοχή και αυτό οδήγησε σε απώλεια εισοδήματος για τους ντόπιους, οι οποίοι λειτουργούσαν ως προστάτες των τοπικών μνημείων.
Παρόλο που το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο αναγνώρισε ότι η διεθνής κοινότητα (όπως εκπροσωπήθηκε από την UNESCO και το Μάλι) είχε υποστεί βλάβες, χορήγησε στους εκπροσώπους το συμβολικό ποσό του ενός ευρώ στον καθένα. Αντίθετα, εστίασε στις αποζημιώσεις προς την κοινότητα του Τιμπουκτού. Το δικαστήριο χορήγησε ατομικές αποζημιώσεις στα θύματα που επηρεάστηκαν περισσότερο από την καταστροφή. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονταν οι φύλακες των μνημείων, οι οποίοι υπέφεραν από απώλεια εισοδήματος μετά την καταστροφή, και οι απόγονοι αυτών των οποίων τα μαυσωλεία καταστράφηκαν, οι οποίοι υπέφεραν από πνευματική βλάβη.
Ο Al Mahdi κατά τη διάρκεια της δίκης του το 2016 © EPA/Patrick Post
Το δικαστήριο διέταξε, επίσης, συλλογικά μέτρα που θα ενισχύσουν την κοινότητα του Τιμπουκτού. Αυτά συμπεριλαμβάνουν εκπαιδευτικά προγράμματα για την κοινότητα και προγράμματα για τον επαναπατρισμό όσων εκδιώχθηκαν από την περιοχή, καθώς και μικρές επιχορηγήσεις.
Υπάρχουν, βέβαια, κι άλλες δυσκολίες. Το Μάλι εξακολουθεί να μην είναι ένα ασφαλές μέρος -κάτι το οποίο θα κάνει δύσκολη την εκταμίευση και εφαρμογή αυτών των αποζημιώσεων. Μέσα σε μια εβδομάδα, επτά άνθρωποι, ανάμεσα σε αυτούς και ειρηνευτές, σκοτώθηκαν πρόσφατα στο Τιμπουκτού. Αυτή η αστάθεια δυσκολεύει πρακτικά την τοποθέτηση αυτού του ποσού στην περιοχή.
Επιπλέον, ο Al Mahdi δεν έχει λεφτά. Πράγμα το οποίο σημαίνει ότι οι αποζημιώσεις θα δοθούν μέσα από το καταπίστευμα για θύματα του δικαστηρίου, το οποίο συντηρούν δωρητές.
Χτυπάει η καμπάνα και για τη Συρία;
Τα τελευταία χρόνια, πολλά πολιτιστικά μνημεία έχει καταστραφεί κατά τη διάρκεια πολεμικών συρράξεων, ειδικά στη Συρία. Το Ισλαμικό Κράτος κατέστρεψε το μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO στην Παλμύρα, ενώ έχουν καταστραφεί δεκάδες άλλα πολιτιστικά μνημεία εξαιτίας των συνεχών συγκρούσεων. Η υπόθεση του Al Mahdi δίνει κάποια ελπίδα ότι όσοι ευθύνονται για αυτήν την καταστροφή θα βρεθούν υπόλογοι για τις πράξεις τους. Παρόλα αυτά, δεδομένου ότι οι συγκρούσεις στη Συρία συνεχίζονται, μια τέτοια αποκατάσταση της βλάβης φαντάζει ακόμη πολύ μακρινή...
Η πολιτιστική ιδιοκτησία προστατεύεται ιδιαίτερα στο διεθνές δίκαιο για να εξασφαλίσει την ποικιλομορφία των κοινοτήτων, η οποία εμπλουτίζει την ανθρωπότητα ως σύνολο. Επιθέσεις εναντίον πολιτιστικών αγαθών απαγορεύεται ρητά κατά τη διάρκεια πολέμου. Η υπόθεση του Al Mahdi τονίζει ότι εκτός από την επανοικοδόμηση μνημείων όπως το Τιμπουκτού, πρέπει να αποζημιώνονται και οι ψυχολογικές και πνευματικές βλάβες που υφίστανται οι κοινότητες που συνδέονται με τον εκάστοτε πολιτισμό.
Πηγή: theconversation.com
