Της Αγγελικής Κώττη
Τα Ελευσίνια Μυστήρια ήταν σπουδαία και φημισμένα κατά την αρχαιότητα. Στη λατρεία των θεοτήτων τους «προσηλυτιζόταν πολύς κόσμος από την αρχαιότητα μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια, από ολόκληρη την τότε γνωστή οικουμένη», λέει στο Liberal.gr o Δημήτρης Παντερμαλής, πρόεδρος του Μουσείου Ακροπόλεως. «Μύστες τους ήταν και αυτοκράτορες, όπως ο Αδριανός και ο Μάρκος Αυρήλιος».
Τις μυστηριακές λατρείες που τελούνταν στην Ελευσίνα, δίδυμες με λατρείες στο Ελευσίνιο των Αθηνών, θα παρουσιάσει η έκθεση «Ιερά Οδός και Ελευσίνα» που θα εγκαινιαστεί στις 15 Δεκεμβρίου στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του Μουσείου Ακροπόλεως, σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων. Το θέμα των δανεισμών αντικειμένων, συζήτησε προχθές το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, που κατέληξε ομόφωνα στο να υπάρξουν τα περισσότερα δάνεια εκθεμάτων που είχε ζητήσει το Μουσείο της Ακρόπολης.
Η Αθήνα, το πρώτο πανελλήνιο ιερό, είχε σχέση με το επίσης πανελλήνιο ιερό της Ελευσίνας ήδη από «τα τέλη του 7ου αι. π.Χ.», λέει ο κ. Παντερμαλής. «Ιδρύεται το Ελευσίνιο, ένα ιερό στην αρχαία Αγορά, κάτω από τη βόρεια πλευρά του Παρθενώνα, δια του οποίου η Ελευσίνα μοιράζεται τις τελετές με την Αθήνα. Δεν είναι τυχαίο που μόνο δύο ιερείς εισέρχονταν στο ανάκτορο του Τελεστηρίου, ο Ιεροφάντης και ο Ιεροκήρυκας κατάγονταν αντιστοίχως από το αθηναϊκό βασιλικό γένος των Ευμολπιδών και από το ελευσινιακό γένος των Κυρίκων». Στην Αθήνα γίνονταν οι εκδηλώσεις κατά τις τέσσερις πρώτες μέρες πριν μεταφερθούν στην Ελευσίνα, με πομπή στην Ιερά Οδό.
Η έκθεση θα στηθεί «ώστε να μοιάζει με το Τελεστήριο, τον χώρο στον οποίο εισέρχονταν οι μυημένοι», αναφέρει ο πρόεδρος του Μουσείου Ακροπόλεως. «Θα εκμεταλλευθούμε τον διάδρομο που οδηγεί προς την αίθουσα περιοδικών εκθέσεων, για να παρουσιάσουμε με φωτογραφίες την Ιερά Οδό, από την οποία περνούσε η πορεία των προσκυνητών, που κατέληγε στην Ελευσίνα».
Δύο θα είναι οι βασικές της ενότητες: «Ιερά Οδός» με το Ελευσίνιο της Αθήνας, ιερά προς την Ελευσίνα, τις λίμνες των Ρειτών και τις γέφυρες στον αθηναϊκό και τον ελευσινιακό Κηφισό. Και «Ελευσίνα» με αναφορές στο Ανάκτορο του Τελεστηρίου, τον ιεροφάντη, τους θεούς και τους ήρωες στην Ελευσίνα κ.α.
Το Μουσείο της Ακρόπολης ζήτησε δανεισμό 69 αρχαίων έργων, από τα οποία όμως δεν θα λάβει επτά. Ανάμεσά τους ένα άγαλμα του Αντίνοου, μικρότερα αγάλματα και ένα αρχιτεκτονικό μέλος. Αλλά θα λάβει, τελικά, τον ερυθρόμορφο πίνακα της Νιννίου, στον οποίο απεικονίζεται η Νίννιον με τη Δήμητρα, την Περσεφόνη και άλλους θεούς.
Η έκθεση αποτελεί έναν καλό προάγγελο του 2021, έτους κατά το οποίο η Ελευσίνα θα είναι Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. Η αρμόδια εφορεία αρχαιοτήτων, δια της Καλλιόπης Παπαγγελή, θα ετοιμάσει ειδικά προγράμματα. Κατά την πορεία προς αυτό τον εορτασμό, το υπουργείο Πολιτισμού θα κάνει έργα στο Τελεστήριο καθώς και στην περιοχή των τειχών. Οι μελέτες παρουσιάστηκαν στην ίδια συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και εγκρίθηκαν ομόφωνα.
Κατά την αρχαιότητα, το Τελεστήριο ήταν το πιο σημαντικό μνημείο της Ελευσίνας. Σήμερα όμως είναι, περίπου, αόρατο. Ένα μονοπάτι που οδηγεί σε άλλα σημεία του αρχαιολογικού χώρου και στο μουσείο, έχει χαραχθεί από τα βήματα των επισκεπτών, ενώ τριγύρω βρίσκονται και ορύγματα από παλιές ανασκαφές.
Σύμφωνα με την εξαιρετική μελέτη που συνέταξε η αρχιτέκτων Ελένη- Αννα Χλέπα, αυτό θα αλλάξει. Το Τελεστήριο θα φαίνεται πως ήταν περίκλειστο μεγάλο και λαμπρό. Στην ιερά αυλή του θα φιλοξενηθεί υπαίθρια έκθεση που θα δείχνει φάσεις της ιστορίας του, από τα μυκηναϊκά χρόνια, οπότε ξεκίνησε, στο σολώνειο, το πεισιστράτειο, το περίκλειο, το λυκούργειο και αυτό των ρωμαϊκών χρόνων. Σε κάθε φάση το Τελεστήριο μεγάλωνε και γινόταν ολοένα και πιο μεγαλοπρεπές. Η φάση που θα βλέπει στο μέλλον ο επισκέπτης θα είναι η ρωμαϊκή, όταν ήταν στο απόγειο της δόξας αλλά και της φήμης του. Το έργο έχει προοπτικές να ενταχθεί στο ΕΣΠΑ. Θα αλλάξει την εικόνα του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας δραστικά. Από το Τελεστήριο σώζονται κάποιες βάσεις κιόνων, ο στερεοβάτης, οκτώ σειρές καθισμάτων λαξευμένες σε βράχο κ.α.
Η άλλη μελέτη, που συντάχθηκε από την Ελένη Τουμπακάρη και παρουσιάστηκε από την ίδια και τον διευθυντή αναστήλωσης αρχαίων μνημείων Δημοσθένη Σβολόπουλο, προβλέπει συντήρηση και ανάδειξη των τειχών. Επειδή το υλικό τους ήταν ωμοί πλίνθοι, πρέπει να συντηρηθούν με μεγάλη προσοχή, καθώς με τον χρόνο και τα καιρικά φαινόμενα ολοένα χάνεται. Όπως παραδέχτηκε η έφορος αρχαιοτήτων Αθηνών Ελένη Μπάνου, «τα τείχη σήμερα είναι δυσανάγνωστα, γιατί έχουν αλλεπάλληλες φάσεις, πρέπει όμως να επιλέξουμε κάποια, συντηρώντας και τα στοιχεία των υπολοίπων». Όλα δείχνουν πως θα επιλεγεί η πεισιστράτεια φάση.
