Του Γκάρεθ Χάρις
Ο Ιταλός συγγραφέας, φιλόσοφος και σημειολόγος, Ουμπέρτο Έκο, ο οποίος πέθανε στις 19 Φεβρουαρίου, είναι γνωστός για τα έξυπνα και σκοτεινά ιστορικά του θρίλερ όπως «Το Όνομα του Ρόδου» (1980) και «Το εκκρεμές του Φουκώ» (1988).
Αλλά κατά την διάρκεια της θητείας του ως καθηγητής σημειολογίας στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, ο Έκο έγραψε επίσης σημαντικά δοκίμια που ασχολούνταν με το νόημα και την μορφή της ομορφιάς. Σε αυτά περιλαμβάνεται και το «OnBeauty: aHistoryofaWesternIdea» (Πάνω στην Ομορφιά: η Ιστορία μιας Δυτικής Ιδέας) μια διατριβή επάνω στην ιστορία της αισθητικής στην Ευρωπαϊκή κουλτούρα από την αρχαιότητα έως και σήμερα.
Το ποικίλο και προσβάσιμο φάσμα αναφορών του, που εκτείνονται σεανεπτυγμένους καιμη πολιτισμούς, είχε ιδιαίτερα θετική ανταπόκριση. Η έκδοση ήταν πλούσια σε εικόνες με πίνακες και φωτογραφίες, αντιπροσωπεύοντας ένα μεγάλο φάσμα διαπολιτισμικών εικόνων, ή ενδείξεων και συμβόλων προς αποκρυπτογράφηση, από τον Ντέιβιντ Μπέκαμ και την Λαίδη Νταϊάνα έως τον Μποτιτσέλι και τον Μιχαήλ Άγγελο.
Σύμφωνα με τον Μάικλ Κέλι, καθηγητή φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Καρολίνας, ο Έκο έκανε έναν προκλητικό ισχυρισμό. «Πολλοί άνθρωποι που επικρίνουν την ιδέα μιαςκαθολικής έννοιαςτης ομορφιάς και πιστεύουν ότι την αλήθεια αυτή την ανακάλυψαν οι μοντέρνοι. Ο Έκο υποστηρίζει ότι την ομορφιά εξ' αρχής ο περισσότερος κόσμος δεν την αντιλαμβανόταν σαν κάτι το απόλυτο. Ανκάτι τέτοιο εγείρειτο ερώτημα του αν η ομορφιά είναι σχετική, η απάντηση του Έκο είναι καταφατική.»
Ο τρόπος με τον οποίο ο Έκο έβλεπε τα πράγματα, έχει ακόμα απήχηση, προσθέτει ο Κέλι. «Το πρόβλημα πάνω στην ουσία της ομορφιάς είναι ένα τρέχον πρόβλημα και μάλλον θα παραμείνει έτσι, ειδικά τώρα με την επικράτηση του νέου τομέα της νευροαισθητικής, σύμφωνα με τον οποίο κάποιοι άνθρωποι υποστηρίζουν ότι η αντίληψη μας πάνω στην ομορφιά είναι όντως έμφυτη, ακόμα κι αν εκδηλώνεταιμε σχετικάδιαφορετικούς τρόπους κατά την διάρκεια της ιστορίας,» λέει.
Το 2007, κυκλοφόρησε μια συνοδευτική έκδοση με τον τίτλο «Για την Ασχήμια». Εκείνη την περίοδο, ο Έκο είπε στην Financial Times: «Πρέπει να βγει και ένα τρίτο βιβλίο: το «Στην Γοητεία». Η γοητεία είναι κάτι διαφορετικό, μπορεί να επηρεαστεί από ένα γρήγορο βλέμμα, από τον τρόπο που κουνάει κάποιος ένα δάκτυλο. Οπότε η Μπάρμπαρα Στρέιζαντ έχει μια απαίσια μύτη, αλλά έχει και κάτι άλλο. Υπάρχουν και άλλες αξίες: η γοητεία και η σεξουαλικότητα».
Άλλη μια έκδοσή του πάνω στην ιστορία τέχνης έχει τίτλο «Τέχνη και Ομορφιά στον Μεσαίωνα», η οποία δημοσιεύτηκε αρχικά στον Αγγλόφωνο κόσμο, στον οποίο ήταν γνωστός και είχε πολλούς θαυμαστές ως συγγραφέας μυθοπλασίας.
Το 2009, ο Έκο πήρε ρόλο του επίτιμου επιμελητή στο Λούβρο. Το θέμα των δραστηριοτήτων που οργάνωσε με τον τίτλο «Το Άπειρο των Καταλόγων» (The Infinity of Lists), ήταν μια μελέτη πάνω στην τέχνη, τη λογοτεχνία και τη μουσική και ήταν υποκινούμενο από την γοητεία που είχε ο Έκο για τους αριθμούς. «Το θέμα των καταλόγων είναι ένα θέμα που έχει απασχολήσει πολλούς συγγραφείς, από τον Όμηρο μέχρι σήμερα,» είχε πει ο συγγραφέας. «Η πρόκλησή μου ήταν να μεταφέρω αυτό το θέμα στην ζωγραφική και την μουσική και να δω αν μπορώ να βρω κάτι ανάλογο στο Λούβρο.» Η επιλογή που έκανε περιελάμβανε έργα του Ιταλού ζωγράφου του 18ου αιώνα Τζιοβάνι Πάολο Πανίνι και την «Στέψη του Ναπολέοντα» του Ζακ Λουί Νταβίντ (1807)
Ο Έκο γεννήθηκε στις 5 Ιανουαρίου του 1932 στην Αλεσάντρια το βορειότερο σημείο της ιταλικής περιοχής του Πεδεμόντιο. Αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Τορίνο το 1954 στο οποίο σπούδασε μεσαιωνική φιλοσοφία και λογοτεχνία, και έπειτα άρχισε να δουλεύει στο Μιλάνο ως πολιτιστικός συντάκτης για το δημόσιο ιταλικό τηλεοπτικό δίκτυο RAI. Το 1966, έγινε καθηγητής σημειολογίας στο Πολυτεχνείο του Μιλάνο και του δόθηκε ο ίδιος ρόλος στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια το 1971.
Σε μια δήλωση αναρτημένη από το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια μπορεί κάποιος να διαβάσει: «Ολόκληρος ο κόσμος θρηνεί για τον χαμό ενός ανθρωπιστή που έφερε μια επανάσταση στον τομέα του πολιτισμού, ένας ακούραστοςερευνητής των μηνυμάτων των συμβόλων, του κόσμου και της ζωής. Αυτός μας έμαθε ότι για να ανατρέψουμε τη γλώσσα και την έκφραση, πρέπει πρώτα αναγκαστικά να τις κατανοήσουμε.»
Απόδοση: Χρόνης Μούγιος
