Η ΕΚΤ έχει στη διάθεσή της μια σειρά από μέτρα πέραν των επιτοκίων για να φρενάρει τις πληθωριστικές πιέσεις με μέτρα απόσυρσης ρευστότητας από την αγορά. Μέτρα σύσφιξης που ξεκινούν από την μείωση ή κατάργηση των αγορών ομολόγων που έκανε για να τονώσει τις οικονομίες ή ακόμα και την πώλησή τους στην αγορά των ομολόγων που αγόρασε.
Η ΕΚΤ έχει για παράδειγμα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου αξίας 38,26 δισ. ευρώ στο χαρτοφυλάκιό της μέσω του προγράμματος PEPP με τις τελευταίες επαναγορές της αξίας 281 εκατ. ευρώ, τον Αύγουστο έως το Σεπτέμβριο φέτος.
Φυσικά τα ομόλογα που έχει είναι πολύ λιγότερα τώρα περίπου 4 δισ. ευρώ. Τα ελληνικά ομόλογα που διαθέτει έχουν μέση διάρκεια 8,46 χρόνια και προκύπτουν μόνο από το έκτακτο πρόγραμμα. Τώρα πια η ελληνική οικονομία δεν έχει τον περιορισμό του επίσημου προγράμματος, ωστόσο το επίσημο πρόγραμμα είναι το πρώτο που περιόρισε η ΕΚΤ και το περιόρισε περισσότερο από το έκτακτο πανδημικό, με το οποίο αγόρασε ελληνικά ομόλογα.
Τα ομόλογα που έχει συνολικά από όλες τις χώρες στην κατοχή της η ΕΚΤ φθάνουν τα 1,615 τρισεκατομμύρια ευρώ. Τα εταιρικά ομόλογα που έχει φθάνουν τα 46 δισ. ευρώ και τα καλυμμένα τα 6 δισ. ευρώ όλα από διάφορες άλλες πράξεις και προγράμματα.
Η ΕΚΤ έχει ομόλογα αξίας 393 δισ. ευρώ της Γερμανίας, 298 δισ. ευρώ της Γαλλίας και 292 δισ. ευρώ της Ιταλίας. Έχει επίσης ομόλογα 193 δισ. ευρώ της Ισπανίας και 80,5 δισ. ευρώ της Ολλανδίας. Η Ελλάδα δεν έχει μεγάλη ανάγκη την βοήθεια, έχει τα λιγότερα ομόλογα τόσο στην ΕΚΤ όσο και στην αγορά και συνεπώς οι αγοραστές ομολόγων θα πρέπει να ψάξουν για να βρουν ελληνικά ομόλογα όταν σύντομα θα αρχίσουν να μπαίνουν σε δείκτες ομολόγων, καθώς η οικονομία επανήλθε σε επενδυτική βαθμίδα.
Οι υποχρεωτικές καταθέσεις
Το μέτρο σύσφιξης που έχει πάρει μεγάλη δημοσιότητα είναι αυτό των υποχρεωτικών καταθέσεων των τραπεζών. Είναι μέτρο σύσφιξης με περιορισμένη διάρκεια και απήχηση και επί της ουσίας σε αυτή τη φάση, προορίζεται μόνον να βοηθήσει τις Κεντρικές Τράπεζες να ισορροπήσουν λίγο τους ισολογισμούς τους, γιατί οι αγορές ομολόγων τις έχουν εξαντλήσει κυριολεκτικά.
Το μέτρο δεν εφαρμόζεται για όλη τη διάρκεια μίας χρονιάς, αλλά για μικρές περιόδους. Συνεπώς για τις ελληνικές τράπεζες για παράδειγμα, ο αντίκτυπος των 70-80 εκατ. ευρώ έχει υπολογιστεί σε ετήσια βάση, ενώ το μέτρο εφαρμόζεται από μία δύο φορές το έτος και διαρκεί 6 εβδομάδες. Έχει να εφαρμοσθεί πάρα πολύ καιρό και δεν έχει ποτέ χρησιμοποιηθεί για παράδειγμα 4 φορές το χρόνο, οπότε θα είχε συνολική διάρκεια μισού έτους…
Αν και οποιοδήποτε μέτρο σύσφιξης της ΕΚΤ έχει αντίκτυπο στην ανάπτυξη, τα διεθνή μέσα μοιάζει να έχουν δώσει πολύ μεγαλύτερη σημασία στις υποχρεωτικές καταθέσεις των τραπεζών στην ΕΚΤ, γύρω από τις οποίες έχει φουντώσει η συζήτηση για την περίπτωση να αυξηθούν. Να πάνε δηλαδή, από το 1% των καταθέσεων που επιβλήθηκε πρόσφατα στο 2% ή ακόμα και στο 4% οι υποχρεωτικές δεσμεύσεις καταθέσεων των ευρωπαϊκών τραπεζών στις οικείες Κεντρικές Τράπεζες.
Η Goldman Sachs πριν μερικές εβδομάδες με ειδικό σχετικό σημείωμα για το θέμα έθεσε τη σχετική σημασία του ζητήματος για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα αναφέροντας δύο παρατηρήσεις:
- Οι ελληνικές τράπεζες θα επηρεαστούν λιγότερο από τις ευρωπαϊκές και τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, όσον αφορά την απόδοση κεφαλαίων, τα προ φόρων κέρδη και τα καθαρά έσοδα από τόκους, από την εφαρμογή αυξημένων συντελεστών.
- Η μέχρι στιγμής διόρθωση των τιμών στις τραπεζικές μετοχές οφείλεται περισσότερο στη διαφαινόμενη κορύφωση των αυξήσεων επιτοκίων της ΕΚΤ, στη διόρθωση των διεθνών αγορών και στις καταστροφικές πλημμύρες.
Αλλά το θέμα δεν είναι αυτό, καθώς φαίνεται ότι διεθνή μέσα δεν αναφέρουν σημαντικές λεπτομέρειες για το πώς λειτουργεί το συγκεκριμένο εργαλείο της ΕΚΤ, οι αλλαγές στο οποίο σηματοδοτούν μία περίοδο σύσφιξης (tightening) της ρευστότητας με συγκεκριμένη κατεύθυνση, αλλά έχουν παράλληλα κι άλλο στόχο, στη δημιουργία αποθέματος ασφαλείας των τραπεζών και ίσως και στη βελτίωση των ισολογισμών τους, αφού με εξαίρεση τη δική μας ΤτΕ δεν τα έχουν πάει καλά στο μέτωπο αυτό έως τώρα.
Πώς λειτουργούν οι υποχρεωτικές καταθέσεις στην ΕΚΤ
Από την πρώτη στιγμή που ήρθε το μέτρο το Liberal.gr είχε αναφέρει ότι η επίπτωση των άτοκων καταθέσεων για το 1% του συνολικού αποθέματος των τραπεζών, υπολογίζεται σε 70-80 εκατ. ευρώ σε ετήσια βάση. Επίσηςανέφερε ότι οι περίοδοι άτοκης δέσμευσης αυτών των αποθεματικών διαρκούν 6-7 εβδομάδες.
Είναι πράγματι 6 εβδομάδες μόνο, άρα οι χαμένοι τόκοι, δεν μπορούν να είναι 80 εκατ. ευρώ ή 82 εκατ. ευρώ που αναφέρει το σημείωμα της Goldman Sachs. Βεβαίως η δέσμευση δεν είναι ετήσια και μόνιμη, αλλά διατηρείται για περίοδο έξι- επτά εβδομάδων, άρα το κόστος δεν θα είναι 70 εκατ. ευρώ, αλλά αρκετά μικρότερο. Από την άλλη, αυτοί οι περίοδοι «τήρησης» ανανεώνονται.
Να σημειωθεί ότι σχετικά με την περίοδο δέσμευσης αναφέρει και η ΕΚΤ στο site της ότι είναι 6 εβδομάδων.
Αν και ο οίκος έχει απόλυτο δίκιο ότι η κίνηση έχει μικρή (ή πολύ μικρότερη) επίπτωση αλλά πάντως είναι μέτρο αντίθετο στην ανάπτυξη και την κερδοφορία του κλάδου, παραθέτουμε το εξής απόσπασμα από επεξηγηματικό κείμενο ειδικών του συνδεδεμένου με ΕΚΤ έγκυρου Ινστιτούτου Bruegel που έκανε «φροντιστήριο» για το σχετικό θέμα σε ευρωβουλευτές, σχετικά με την υπερβάλλουσα ρευστότητα και το μέτρο υποχρεωτικής τήρησης των καταθέσεων:
«Βanks must deposit sufficient funds in their current account at the ECB to meet the minimum reserve requirements (MRR); the MRR should not be met each day, but on average over six weeks during the so-called maintenance period (MP)»
Με άλλα λόγια, οι τράπεζες πρέπει να καταθέσουν επαρκή κεφάλαια στον τρεχούμενο λογαριασμό τους στην ΕΚΤ για να ανταποκριθούν στα ελάχιστα υποχρεωτικά αποθεματικά (MRR). Το MRR δεν θα πρέπει να τηρείται κάθε μέρα, αλλά κατά μέσο όρο σε διάστημα έξι εβδομάδων κατά τη λεγόμενη περίοδο διατήρησης (MP).
Σύμφωνα με την ΕΚΤ οι υποχρεωτικές άτοκες καταθέσεις εφαρμόζονται από το Μάρτιο του 2004 κάθε φορά που η ΕΚΤ έχει ημέρα διευθέτησης των βασικών πράξεων χρηματοδότησης MRO. Τo MRO τα τρία τελευταία χρόνια λειτούργησε για πρώτη φορά φέτος τον Σεπτέμβριο.
Κανείς δεν απαγορεύει στην ΕΚΤ, να το εφαρμόζει συχνότερα αλλά και 4 φορές το χρόνο, αν αποφασίσει να το λειτουργήσει πάλι η περίοδος συντήρησης υποχρεωτικών καταθέσεων θα είναι 6 εβδομάδες. Εκτός αν αποφασίσει η ΕΚΤ να τα αλλάξει όλα αυτά προς το δυσμενέστερο.
Ωστόσο το μέτρο των MRR, είναι στοχευμένο και η ΕΚΤ δεν έχει εφαρμόσει ακόμα ούτε ένα κανονικό πρόγραμμα αποστείρωσης με πώληση των ομολόγων που έχει αγοράσει, το οποίο θα ήταν ισχυρότερο μέτρο σύσφιξης της ρευστότητας. Αλλά θα είχε ασφαλώς σημαντική επίπτωση στις αγορές προκαλώντας προβλήματα. Οι υποχρεωτικές καταθέσεις είναι μέτρο που συνοδεύει τον κύριο δανεισμό κεφαλαίων της ΕΚΤ στις τράπεζες MRO, και ουσιαστικά χρεώνει τις τράπεζες για να τις υποχρεώσει να έχουν ρευστότητα σε συγκεκριμένα διαστήματα.
Επίσης το μέτρο δεν εφαρμόζεται στο σύνολο των ισοδυνάμων ρευστότητας εξαιρώντας όλους τους τίτλους διαρκείας δύο ετών και άνω και τις διετείς ή περισσότερο, προθεσμιακές καταθέσεις.
Τι αναφέρει η Goldman Sachs
«Εκτιμούμε στην κάλυψη των ελληνικών τραπεζών, μια αύξηση κατά 1 ποσοστιαία μονάδα του MRR (διπλασιασμός έναντι των τρεχόντων επιπέδων) θα είχε ως αποτέλεσμα:
- Πτώση 1,1% στις εκτιμήσεις μας για τα καθαρά έσοδα από τόκους NII έναντι 1,3% των τραπεζών στην Ευρώπη το 2024,
- Πτώση περίπου 1,7% στα προ φόρων κέρδη έναντι 2,2% των τραπεζών στην Ευρώπη και
- Μείωση κατά 20 μονάδες βάσης (0,20%) ετησίως κατά μέσο όρο, στην απόδοση κεφαλαίων ROTE, έναντι 27 μονάδων βάση στις τράπεζες στην Ευρώπη.
- Τα κέρδη προ φόρων θα επηρεασθούν κατά 1,6%/1,7%/1,7%/2,0% αντίστοιχα για τις τράπεζες ΕΤΕ/Alpha/Eurobank/Πειραιώς.
