Στα πλαίσια της Διεθνούς Ημέρας Μνήμης του Ολοκαυτώματος, σήμερα 27 Ιανουαρίου, που σηματοδοτεί την 76η επέτειο της απελευθέρωσης του Άουσβιτς-Μπίρκεναου, θα ήθελα να επικεντρωθώ στην ιστορία ενός θύματος του Ολοκαυτώματος που εξοντώθηκε σε αυτό το Ναζιστικό στρατόπεδο θανάτου.
Πριν μερικούς μήνες βρήκα σε ένα παλαιοπωλείο της Θεσσαλονίκης κάποια παλιά, προπολεμικά γαλλικά βιβλία με σχολικά θέματα, όπως γραμματική και αριθμητική. Όταν γύρισα στην πρώτη σελίδα από ένα από αυτά, είδα γραμμένο το όνομα «Laure Pitchon», που σήμαινε ότι το βιβλίο άνηκε αρχικά σε αυτήν την εβραία κοπέλα.
Για να βρω περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή της, απευθύνθηκα στην Αλίκη Αρούχ, υπεύθυνη του Ιστορικού Αρχείου της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης. Η κ. Αρούχ έχει συλλέξει μια εκτενή λίστα από ονόματα μελών της εβραϊκής κοινότητας προπολεμικά, οι περισσότεροι θύματα του Ολοκαυτώματος, εμβαθύνοντας σε μια προηγουμένη λίστα-ορόσημο του Χάιντς Κούνιο, ο ίδιος επιζώντας του Ολοκαυτώματος. Έχει επίσης δημιουργήσει μια πολύ χρήσιμη σειρά από εργαλεία μεταδεδομένων, τεκμηριώνοντας και παρουσιάζοντας λεπτομερώς χιλιάδες ονόματα επιζώντων και θυμάτων, επικυρώνοντας έτσι και υποβοηθώντας σε μεγάλο βαθμό την ιστορική μελέτη και έρευνα. Από τους περίπου 50.000 Εβραίους της Θεσσαλονίκης προπολεμικά, πάνω από το 90% της κοινότητας εξοντώθηκε στα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου.
Η κ. Αρούχ βρήκε τρεις Λώρες Πιτσόν στη λίστα της, όλες θύματα του Ολοκαυτώματος. Η πρώτη, κόρη του Ισαάκ και της Ρασέλ, άγνωστης ηλικίας, ζούσε στο συνοικισμό Χιρς, μια φτωχογειτονιά απέναντι από τον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό, γεγονός του το έκανε μάλλον απίθανο να είναι η ιδιοκτήτης του βιβλίου.
Η δεύτερη Λωρα, κόρη του Σαμπετάι και της Σοχούλας, είχε γεννηθεί μόλις το 1942, που σημαίνει ότι ήταν περίπου ενός έτους όταν εκτοπίστηκε και θανατώθηκε στο Άουσβιτς. Ήταν μία από τα 1,5 εκατομμύριο εβραιόπουλα θύματα του Ολοκαυτώματος.
Η τρίτη Λώρα, καταγεγραμμένη με το υποκοριστικό Λωρέττα, κόρη του Ισαάκ και της Μενόρας, πρέπει να είναι η αρχική κάτοχος του βιβλίου. Γεννήθηκε το 1922, που σημαίνει ότι εκτοπίστηκε και δολοφονήθηκε στην ηλικία των 21 ετών. Το βιβλίο, που εκδόθηκε το 1929, πρέπει να ήταν ένα από τα βιβλία που χρησιμοποίησε στο δημοτικό για να μάθει γαλλική γραμματική. Εκείνη την περίοδο, για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, τα γαλλικά ήταν η lingua franca.
Για τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης, η γαλλική γλώσσα ήταν ένα σημαντικό μέρος της εκπαίδευσής τους, μέσω του δικτύου των σχολείων της Alliance Israélite Universelle, η οποία προσπάθησε να εισαγάγει τα δυτικοευρωπαϊκά εκπαιδευτικά πρότυπα στους Εβραίους της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της ευρύτερης περιοχής. Το πρώτο σχολείο κοριτσιών στη Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε τον Σεπτέμβριο του 1874. Σύμφωνα με τον ιστορικό Eyal Ginio, τα γαλλικά «αντιπροσώπευαν … τη φωτισμένη και απελευθερωτική κουλτούρα της Δύσης». Συνεπώς, τα γαλλικά ήταν η κύρια γλώσσα εκμάθησης στα σχολεία καθώς και η γλώσσα του εμπορίου και της αλληλογραφίας.
Η Λώρα (Λωρέττα) Πιτσόν καταγράφηκε ως θύμα μαζί με τις τρεις άλλες της αδελφές, από τον αδελφό της Λέων, το μόνο μέλος της οικογένειας που επιβίωσε του Ολοκαυτώματος. Ο Λέων επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη μετά τον πόλεμο, παντρεύτηκε, και τη δεκαετία του 50 μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το βιβλίο αυτό παραμένει σαν μάρτυρας μιας νέας κοπέλας που πήγαινε σχολείο, ήθελε να μάθει και να εξερευνήσει τον κόσμο, είχε όνειρα και μια ολόκληρη ζωή να ζήσει μπροστά της, η οποία κόπηκε δραματικά εξαιτίας του μίσους, του φανατισμού και του αντισημιτισμού. Το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε για τη μνήμη των θυμάτων είναι να δουλέψουμε σκληρά για έναν κόσμο που όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι, έναν κόσμο χωρίς μαζικά εγκλήματα και γενοκτονίες.
#WeRemember #EveryNameCounts #ObjectsHiddenStories #Pragmatology
*Ο Λεόν Σαλτιέλ είναι διδάκτωρ σύγχρονης ελληνικής ιστορίας του Πανεπιστήμιου Μακεδονίας. Το βιβλίο που επιμελήθηκε «’Μη με ξεχάσετε’: Τρεις Εβραίες μητέρες γράφουν στους γιους τους από το γκέτο της Θεσσαλονίκης» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
