Με τις κυβερνήσεις και αξιωματούχους να εκφράζουν ελπίδες ότι τα εμβόλια κατά του COVID-19 μπορούν να οδηγήσουν σε «ανοσία αγέλης», η ιδέα αυτή συνοδεύεται από προειδοποιήσεις και μεγάλες απαιτήσεις για το τι μπορεί να είναι ικανά να αποτρέψουν τα εμβόλια. Ορισμένοι ειδικοί λένε πως τέτοιες προσδοκίες είναι λανθασμένες.
Κατ΄αρχάς, το τι χρειάζεται προκειμένου να επιτευχθεί ανοσία αγέλης με εμβόλια κατά της COVID-19, περιλαμβάνει ένα εύρος παραγόντων, πολλοί από τους οποίους είναι άγνωστοι.
Ποιος είναι ο ρυθμός εξάπλωσης της COVID-19 που προκαλεί ο ιός; Θα είναι ικανά τα πρώτα εμβόλια που αναπτύσσονται να σταματήσουν τη μετάδοση του ιού ή απλώς θα βοηθήσουν ώστε οι άνθρωποι να σταματήσουν να αρρωσταίνουν; Πόσοι άνθρωποι σε έναν πληθυσμό θα δεχθούν ένα εμβόλιο; Τα εμβόλια θα προσφέρουν την ίδια προστασία σε όλους;
Στα ερωτήματα αυτά απαντά ανάλυση του πρακτορείου Reuters.
«Η ανοσία αγέλης γίνεται μερικές φορές λανθασμένα κατανοητή ως ατομική προστασία», δήλωσε ο Γιόσεπ Γιάνσα, ειδικός στην ετοιμότητα και απόκριση σε έκτακτες καταστάσεις υγείας στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (European Center for Disease and Control -- ECDC) με έδρα τη Στοκχόλμη.
«Δεν είναι σωστό να σκεπτόμαστε 'δεν θα επηρεαστώ ο ίδιος επειδή υπάρχει ανοσία αγέλης'. Η ανοσία αγέλης αναφέρεται στην προστασία της κοινότητας, όχι στο πώς ένα άτομο προστατεύεται».
Το ECDC χρησιμοποιεί ένα εκτιμώμενο κατώτερο όριο ανοσίας αγέλης στο 67% για τα μοντέλα του, ενώ η καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ δήλωσε αυτόν τον μήνα πως οι περιορισμοί λόγω της COVID-19 μπορούν να αρθούν μόνο αν το 60% έως 70% του πληθυσμού αποκτήσει ανοσία, είτε μέσω ενός εμβολίου κατά της COVID-19 είτε μέσω μόλυνσης.
Ειδικοί του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ανέφεραν επίσης ότι ένα ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης 65%-70% είναι ένας τρόπος να επιτευχθεί η ανοσία του πληθυσμού μέσω εμβολιασμού.
«Η ιδέα της ανοσίας αγέλης είναι να προστατευθούν οι ευάλωτες ομάδες», δήλωσε η Έλινορ Ράιλι, καθηγήτρια ανοσολογίας και μολυσματικών ασθενειών στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. «Και η ιδέα πίσω από αυτό είναι ότι αν, ας πούμε, το 98% του πληθυσμού έχει εμβολιαστεί, θα υπάρχει τόσο μικρή ποσότητα ιού στην κοινότητα που το 2% θα έχει προστασία. Αυτό είναι το νόημα».
Ο ρυθμός αναπαραγωγής είναι κρίσιμος παράγοντας
Κεντρική θέση στους υπολογισμούς δημόσιας υγείας για αυτή την ιδέα για την COVID-19 έχει ο ρυθμός αναπαραγωγής, ή τιμή R, του ιού που την προκαλεί. Είναι ένα μέτρο του σε πόσους άλλους ανθρώπους κατά μέσο όρο ένας άνθρωπος που έχει μολυνθεί θα μεταδώσει ένα παθογόνο σε «κανονικές», δηλ. χωρίς περιορισμούς, συνθήκες.
Για παράδειγμα, η ανοσία αγέλης από την πολύ μεταδοτική ιλαρά, με μια εκτιμώμενη τιμή R στο 12 ή και υψηλότερα, θα επιτευχθεί μόνο αν το 92% ή περισσότερο μέσα σε μια ομάδα έχει ανοσία. Για το στέλεχος της εποχικής γρίπης που μπορεί να έχει μια τιμή R 1,3, το όριο θα είναι μόλις 23%.
«Το πρόβλημα είναι ότι για την ώρα δεν γνωρίζουμε ακριβώς πόσο γρήγορα διαδίδεται ο ιός χωρίς προφυλάξεις και με τα κανονικά επίπεδα ταξιδιών και κοινωνικών δραστηριοτήτων που είχαμε πριν από έναν χρόνο», δήλωσε ο Βίνφριντ Πικλ, καθηγητής ανοσολογίας στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο της Βιέννης.
Με τόσες πολλές χώρες να εξακολουθούν να λειτουργούν σε συνθήκες που απέχουν πολύ από τις κανονικές, η υπόθεση θα πρέπει να είναι πως η τιμή R για την COVID-19 θα είναι «πιο κοντά στο 4 παρά στο 2», είπε, καθώς ακόμη και με μέτρα μερικού ή ολικού lockdown η τιμή του R είναι γύρω στο 1,5.
Επιπλέον, οποιαδήποτε αποτελεσματικότητα του εμβολίου κάτω από το 100% --όπως 90% ή περίπου τόσο που φαίνεται από πρώιμα στοιχεία εμβολίων της Pfizer-BioNtech και της Moderna κατά της COVID-19-- θα απαιτεί μια αντίστοιχη αύξηση του ποσοστού κάλυψης προκειμένου να επιτευχθεί το όριο της ανοσίας αγέλης.
Ο Άμες Αντάλτζια, ακαδημαϊκός στο Κέντρο για την Υγειονομική Ασφάλεια του Πανεπιστήμιου Τζονς Χόπκινς, δήλωσε πως ένας καλός στόχος για ανοσία στις Ηνωμένες Πολιτείες θα ήταν ο εμβολιασμός άνω του 70% του πληθυσμού, πρόσθεσε όμως πως το ποσοστό θα μπορούσε να αυξηθεί αν τα εμβόλια είναι λιγότερο αποτελεσματικά.
Σταματάει η μετάδοση στην «αγέλη»;
Ειδικοί λένε πως άλλος ένας σημαντικός παράγοντας είναι κατά πόσον τα εμβόλια κατά του κορονοϊού που επιλέγει μια κυβέρνηση να αναπτύξει μπορούν να σταματήσουν τη μετάδοση του ιού.
Τα στοιχεία μέχρι τώρα δείχνουν πως τα πρώτα εμβόλια κατά της COVID-19 που θα κυκλοφορήσουν στην αγορά, τουλάχιστον θα σταματήσουν την ανάπτυξη της ασθένειας στους ανθρώπους. Όμως δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο οι άνθρωποι να εξακολουθούν να κολλούν τον ιό SARS-CoV-2 και να τον μεταδίδουν σε άλλους χωρίς να το καταλαβαίνουν.
«Ενώ η προστασία απέναντι σε μια αρρώστια έχει μια αξία για το άτομο, δεν θα εμποδίσει την κυκλοφορία του ιού και τον κίνδυνο να αρρωστήσουν μη εμβολιασμένοι», δήλωσε η Πένι Ουόρντ, επισκέπτρια καθηγήτρια φαρμακευτικής ιατρικής στο King's College του Λονδίνου.
Ο Μπόντο Πλάχτερ, καθηγητής και αναπληρωτής διευθυντής του Ινστιτούτου Ιολογίας στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Μάιντς, στη Γερμανία, δήλωσε πως οι αναπνευστικές λοιμώξεις ιδιαίτερα μπορεί να είναι δύσκολο να αποτραπούν πλήρως με εμβόλια -- αν και τα εμβόλια θα καταφέρουν με κάποιο τρόπο να μειώσουν την ποσότητα του κυκλοφορούντος ιού.
«Μπορεί οι εμβολιασμένοι να αποβάλλουν λιγότερους ιούς», είπε. «Αλλά θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε ότι μόνο ο εμβολιασμός μπορεί να καταστείλει μια πανδημία».
Επικέντρωση στην προστασία των ευάλωτων;
Η Ράιλι από το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου δήλωσε πως αυτό σημαίνει πως για την ώρα η επιδίωξη μιας κάποιας ανοσίας αγέλης μέσω εμβολιασμού κατά της COVID-19 δεν θα έχει αποτέλεσμα.
Μια καλύτερη προσέγγιση, είπε, θα μπορούσε να είναι να χρησιμοποιήσουμε τις πρώτες περιορισμένες δόσεις του εμβολίου για να προστατεύσουμε εκείνους που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη, χωρίς να ανησυχούμε για τα πιο ρωμαλέα μέλη της «αγέλης» που μπορούν σχετικά να συμβιώνουν με τον ιό.
«Ας ξεχάσουμε την προστασία των μαζών για να προστατεύσουμε τους ευάλωτους», είπε. «Ας προστατεύσουμε απευθείας τους ευάλωτους».
