Το επιτόκιο αναφοράς Libor (London Interbank Offered Rate) που στις αρχές του 2021 ήταν συνδεδεμένο με την τιμολόγηση περίπου $265 τρισ. δανείων και παραγώγων παγκοσμίως παύει από σήμερα να χρησιμοποιείται στις νέες δανειακές συμβάσεις και παράγωγα. Τραπεζίτες και επόπτες παρακολουθούν στις οθόνες τους την παραμονή της Πρωτοχρονιάς για να βεβαιωθούν ότι ο πιο σημαντικός αριθμός του κόσμου θα περάσει ήσυχα στην ιστορία.
Η παύση της χρήσης του Libor στις νέες συναλλαγές συγκρίνεται με το Y2K, την αλλαγή κωδικοποίησης στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές στις πρώτες ώρες της νέας χιλιετίας που πολλοί ανησυχούσαν ότι θα επέφερε χαοτική κατάσταση στα συστήματα πληροφορικής παγκοσμίως την 1η Ιανουαρίου του 2000. Άλλοι το συγκρίνουν με την εισαγωγή του ευρώ το 1999.
Το Libor είναι επιτόκιο που διαμορφώνεται από τις τιμές που δίνουν οι τράπεζες για το πόσο κοστίζει ο δανεισμός βραχυπρόθεσμης ρευστότητας από τη μία στην άλλη. Πρωτοεμφανίστηκε το 1969 αλλά το επίσημο λανσάρισμα του έγινε το 1986 και έκτοτε αποτέλεσε επιτόκιο αναφοράς για μεγάλο εύρος χρηματοοικονομικών προϊόντων – στεγαστικά δάνεια, πιστωτικές κάρτες, επιχειρηματικά δάνεια αλλά και παράγωγα.
Άρχισε τη ζωή του σε μια γωνιά στην αγορά κοινοπρακτικών δανείων του Λονδίνου το 1969 με σκοπό να διευκολύνει την τιμολόγηση κοινοπρακτικού δανείου $80 εκατ. για τον Σάχη του Ιράν. Η πτώση του ήλθε αρκετά χρόνια αργότερα όταν οι εποπτικές αρχές αντέδρασαν στη χειραγώγηση του από αριθμό τραπεζών με σκοπό να αποκομίζουν κέρδη. Στις τράπεζες επιβλήθηκαν πρόστιμα δισεκατομμυρίων δολαρίων. Με την αξιοπιστία του να έχει πληγεί μετά τη χρηματοοικονομική κρίση του 2008, εντάθηκαν οι πιέσεις για την αντικατάσταση του.
Το Libor θα αντικατασταθεί με νέα επιτόκια αναφοράς που έχουν σχεδιάσει κεντρικές τράπεζες όπως η Federal Reserve των ΗΠΑ, η Τράπεζα της Αγγλίας και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το επιτόκιο αναφοράς της Fed που θα πάρει τη θέση του Libor είναι το SΟFR που θα χρησιμοποιείται σε ημερήσιες συναλλαγές γύρω στο $1 τρις, που σημαίνει ότι θα είναι πολύ δύσκολο να χειραγωγηθεί.
Σύμφωνα με τον πρόεδρο της επιτροπής εναλλακτικών επιτοκίων αναφοράς (ΑRRC), η πολυπλοκότητα του τέλους του Libor είναι ανάλογη με το Y2K. To Libor έχει 35 παραλλαγές μέσω πέντε νομισμάτων – δολάριο ΗΠΑ, στερλίνα, ευρώ, ελβετικό φράγκο και ιαπωνικό γεν - πράγμα που σημαίνει ότι η παύση του θα είναι μεγάλη επιχείρηση για τις τράπεζες, τις επιχειρήσεις και τις εποπτικές αρχές παγκοσμίως. Οι 25 από τις 35 θα εξαφανιστούν πλήρως στις 31 Δεκεμβρίου, με τις υπόλοιπες να συνεχίζουν αλλά μόνο για υφιστάμενες συμβάσεις και όχι για νέες.
Οι εποπτικές αρχές αποφάσισαν ότι μετά τη 31η Δεκεμβρίου το Libor δεν μπορεί να χρησιμοποιείται σε νέες συμβάσεις. Μερικές από τις διάρκειες του Libor – το διάστημα που απομένει μέχρι τη λήξη συμβάσεων σε δολάρια ΗΠΑ – θα συνεχίσουν να το χρησιμοποιούν μέχρι το τέλος Ιουνίου του 2023, επιτρέποντας έτσι στις περισσότερες υφιστάμενες συμβάσεις να λήξουν. Το Libor θα αντικατασταθεί με επιτόκια αναφοράς που βασίζονται σε πραγματικές συναλλαγές και θα είναι δυσκολότερο να χειραγωγηθούν.
Η πλειοψηφία των επιτοκίων Libor θα παύσουν να δημοσιεύονται από σήμερα.
Μεγάλο μέρος της αγοράς παραγώγων σε δολάρια έχει ήδη υιοθετήσει το επιτόκιο SOFR. Ωστόσο, παραμένουν σημαντικές θέσεις που βασίζονται στο Libor, όπως για παράδειγμα στην αγορά των futures στο ευρωδολάριο, τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης που χρησιμοποιούνται για κερδοσκοπία η κάλυψη στις κινήσεις των επιτοκίων. Η αλλαγή θα αναγκάσει τους παίκτες στην αγορά αυτή να προσαρμοστούν σε εναλλακτικές λύσεις όταν ποντάρουν σε μελλοντικές κινήσεις των επιτοκίων.
Η μετάβαση στο SOFR από το Libor θα είναι πρόκληση για τους δανειολήπτες και τους εκδότες δανείων καθώς προτιμούν έκθεση σε επιτόκια αναφοράς που προσαρμόζονται στις μεταβολές των συνθηκών της αγοράς.
Το SOFR βασίζεται στην αγορά των ρέπος των ΗΠΑ στην οποία δεν υπάρχει πιστωτικός κίνδυνος. Μπορεί να υποχωρήσει σε περιόδους στρες σε αντίθεση με το Libor που μετρούσε το δανειακό κόστος των τραπεζών, το οποίο κατά κανόνα αυξάνεται σε περιόδους στρες στην αγορά. Κατά συνέπεια οι τράπεζες προσαρμόζονται, τιμολογώντας τα νέα δάνεια με βάση ένα spread πάνω στο SOFR. Ωστόσο, υπάρχει το ρίσκο το spread αυτό να μην τιμολογεί σωστά σε περιόδους πιστωτικού κινδύνου.
Τα νέα παγκόσμια επιτόκια αναφοράς που θα αντικαταστήσουν το Libor και θεωρούνται από τις κεντρικές τράπεζες πιο διαφανή εργαλεία:
1. SOFR (Secured Overnight Financing Rate) – Μετρά το κόστος δανεισμού overnight ρευστότητας με ενέχυρο κρατικά ομόλογα ΗΠΑ. Σχεδιάστηκε από την Fed της Νέας Υόρκης και τη διεύθυνση έρευνας του υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ που το λανσάρισαν στα μέσα του 2018.
2. SONIA (Sterling Overnight Index Average) – Εμφανίστηκε τον Απρίλιο του 2018 και βασίζεται στο μέσο επιτόκιο που πληρώνουν οι τράπεζες για να δανειστούν στερλίνες η μία από την άλλη μετά το κλείσιμο της αγοράς. Έχει την έγκριση της Τράπεζας της Αγγλίας. Η Financial Conduct Authority της Βρετανίας πρόσφατα ανακοίνωσε ότι επιτόκια Libor σε λίρες και γεν θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούνται σε συνθετική μορφή για ένα χρόνο, δίνοντας στους χρήστες μεγαλύτερο διάστημα να μεταβούν στα νέα επιτόκια αναφοράς για τις υφιστάμενες συμβάσεις.
3. ESTR (Euro Short-Term Rate) – Βασίζεται σε ημερήσιες, επαληθεύσιμες συναλλαγές στη χρηματαγορά της ευρωζώνης και έχει αρχίσει να δημοσιεύεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα από τον Οκτώβριο του 2019.
4. SARON (Swiss Average Rate Overnight) – Βασίζεται σε συναλλαγές στο κομμάτι της ελβετικής χρηματαγοράς με τη μεγαλύτερη ρευστότητα. Υπολογίζεται και δημοσιεύεται από το ελβετικό χρηματιστήριο SIX και την κεντρική τράπεζα της Ελβετίας από το 2009.
5. TONAR (Tokyo Overnight Average Rate) – Δημοσιεύεται από την Tράπεζα της Ιαπωνίας και μετρά το κόστος δανεισμού overnight ρευστότητας σε γεν στη χρηματαγορά της Ιαπωνίας. Έκανε το ντεμπούτο το 2016 ως το προτιμητέο επιτόκιο αναφοράς παράλληλα με το TIBOR.
