Των Βασίλη Γεώργα και Γιώργου Φιντικάκη
«Κόκκινα» δάνεια, χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης, υψηλό ιδιωτικό χρέος, προεκλογικές παροχές, όπως η μεγάλη αύξηση του κατώτατου μισθού, μαζί με την κόπωση στις μεταρρυθμίσεις και τους δημοσιονομικούς κινδύνους από τις διεκδικήσεις των αναδρομικών που μπορεί να επιβαρύνουν κατά 9,4 δισ. ευρώ τον προϋπολογισμό, είναι οι μεγάλες νάρκες για την οικονομία, κι όλα αυτά σε ένα αβέβαιο διεθνές περιβάλλον που σε συνδυασμό με τις εγχώριες εξελίξεις μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε πλήρη εκτροχιασμό την οικονομία.
Σε αυτή την βαριά κληρονομιά εστιάζει η έκθεση του ΔΝΤ, η οποία εμμέσως προειδοποιεί ακόμη και για σενάριο πλήρους εκτροχιασμού της οικονομίας στο μέλλον στο χείριστο σενάριο, κάνοντας σαφές ότι για να αντιμετωπίσει η Ελλάδα τους παραπάνω κινδύνους και να διατηρήσει την οικονομία σε τροχιά ανάπτυξης, απαιτούνται πολιτικές ενίσχυσης της ευελιξίας στην αγορά εργασίας, όπως η μείωση του μη μισθολογικού κόστους, η μείωση του αφορολόγητου, και το κόστος δανεισμού, η επόμενη κυβέρνηση θα κινηθεί υποχρεωτικά μέσα σε ένα ασφυκτικό περιβάλλον, έχοντας εξαιρετικά στενά περιθώρια ελιγμών.
Στην πρώτη του μεταμνημονιακή έκθεση το ΔΝΤ εμφανίζεται να χρησιμοποιεί ηπιότερους τόνους από κάθε άλλη φορά στα χρόνια της εμπλοκής του με την ελληνική και να δείχνει ότι παρά τις σοβαρές επιφυλάξεις του στα μεγάλα οικονομικά προβλήματα της χώρας που παραμένουν ανεπίλυτα, συμμετέχει και αυτό στο παιχνίδι της αλλαγής κλίματος μαζί με τους Ευρωπαίους δανειστές της χώρας.
Ωστόσο πίσω από τα «στολίδια» με τα οποία το Ταμείο συνοδεύει την έκθεσή του, αποκαλύπτονται σοβαρές αποκλίσεις στις εκτιμήσεις του για την πορεία της ελληνικής οικονομίας και της βιωσιμότητας στην αποπληρωμή του χρέους μεσοπρόθεσμα, αλλά και ηχηρές προειδοποιήσεις για μελλοντικό εκτροχιασμό των δημόσιων οικονομικών, λόγω των δικαστικών αποφάσεων, ενώ διατυπώνονται ανησυχίες και για την πρόοδο στην αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων από τις τράπεζες.
Μόλις στο 1% η ανάπτυξη μεσοπρόθεσμα
Ένα από τα πιο ηχηρά καμπανάκια που χτυπά στην έκθεσή του το ΔΝΤ έχει να κάνει με την ανάπτυξη της οικονομίας. Το ΔΝΤ εκτιμά ότι το 2019 και το 2020 η αύξηση του ΑΕΠ θα φτάσει στο απόγειό της, με ρυθμό ανόδου 2,4% το 2019 και 2,2% το 2020 με οδηγό την κατανάλωση, ωστόσο από εκεί και μετά θα προσγειωθεί απότομα κοντά στο 1% με την μεσοπρόθεσμη πρόβλεψη να κατεβάζει τον πήχη στο 1,2% μεσοσταθμικά ως το 2024.
Η ανεργία προβλέπεται ότι θα συνεχίσει να υποχωρεί, ωστόσο δεν αναμένεται να επιστρέψει σε μονοψήφιο νούμερο αν δεν προχωρήσουν μεγάλες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις ώστε να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας.
Μεγάλο κίνδυνο για τα δημόσια οικονομικά και την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας σύμφωνα με το ΔΝΤ, αποτελούν τόσο η πρόσφατη αύξηση του κατώτατου μισθού σε ποσοστό αισθητά υψηλότερο από την αύξηση της παραγωγικότητας, όσο και οι δικαστικές αποφάσεις που ανέτρεψαν τις περικοπές του 2012 στις αποδοχές. Κατά την εκτίμηση του Ταμείου το δημοσιονομικό κόστος των αναδρομικών μπορεί να φτάσει τα 9,4 δις. ευρώ ή το 4,9% του ΑΕΠ για το 2019.
Το χρέος
Σε ότι αφορά τις δυνατότητες της χώρας να εξυπηρετήσει το χρέος της, η εκτίμηση του ΔΝΤ είναι ότι σε μεσοπρόθεσμη βάση το πρόβλημα έχει αντιμετωπιστεί, αλλά μακροπρόθεσμα οι κίνδυνοι παραμένουν μεγάλοι. Οι μικτές χρηματοδοτικές ανάγκες σε ορίζοντα δεκαετίας διαμορφώνονται σύμφωνα με το ΔΝΤ κοντά στο 8%.
Σύμφωνα με το Ταμείο το κεφαλαιακό «μαξιλάρι» ύψους 30 δις. ευρώ επιτρέπει στη χώρα να μην βγει καν στις αγορές μέχρι και το 2022 εφόσον κριθεί σκόπιμο. Ωστόσο πρόβλεψη του Ταμείου είναι πως σε συνδυασμό με τις εκδόσεις ομολόγω (7 δις. ευρώ το 2019 και 2-5 δις. ευρώ ετησίως την περίοδο 2020-2023), τα διαθέσιμα προς εξυπηρέτηση του χρέους θα μειωθούν φέτος στα 23 δις. ευρώ και στη συνέχεια μέχρι το 2024 στα 10 δισ. ευρώ.
Εξόφληση του ΔΝΤ;
Η ελληνική κυβέρνηση φέρεται να συζητά την πρόωρη αποπληρωμή μέρους των 9,4 δισ. ευρώ (7,7 δισ. SDR) που οφείλει στο ΔΝΤ και καθιστά την χώρα τον τρίτο μεγαλύτερο οφειλέτη του Ταμείου μετά την Αργεντινή και την Ουκρανία. Όπως αναφέρεται στην έκθεση, «οι Αρχές διερευνούν αν θα μπορούσαν να προπληρώσουν τα ποσά τα οποία υπόκεινται σε προσαυξήσεις και τα οποία υπερβαίνουν τα 4,6 δισ. SDR.
Συστάσεις
Το δυσμενές διεθνές περιβάλλον, μαζί με τη βαριά κληρονομιά από το παρελθόν, όπως το υψηλό δημόσιο χρέος και η χαλαρή δημοσιονομική πειθαρχία, συνιστούν σημαντικές απειλές για το μέλλον. Απαιτείται ενίσχυση της ευελιξίας στην αγορά εργασίας, να αναπροσανατολιστεί το μείγμα της δημοσιονομικής πολιτικής, και να ενισχυθούν οι ισολογισμοί των τραπεζών. Μπορεί η μεσοπρόθεσμη ικανότητα αποπληρωμής του χρέους της Ελλάδας να είναι επαρκής, ωστόσο μια σειρά από αυξανόμενους κινδύνους απαιτεί περαιτέρω ενέργειες για να θωρακιστεί η ελληνική οικονομία, σημειώνεται στην έκθεση.
Το ΔΝΤ συνιστά την υιοθέτηση μιας περισσότερο φιλικής προς την ανάπτυξη φορολογικής πολιτικής, τάσσεται υπέρ της μείωσης των άμεσων φόρων, και επιμένει στη μείωση του αφορολόγητου από το 2020. Ταυτόχρονα εκφράζει επίσης την ανησυχία του για την πρόσφατη μεγάλη αύξηση του κατώτατου μισθού, πολύ πάνω από την ενίσχυση της παραγωγικότητας, συνιστά μέτρα για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, και τη διευκόλυνση των επενδύσεων.
Στο θέμα των «κόκκινων» δανείων, συνιστά την ενίσχυση του νομικού οπλοστασίου για τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων προτού να αρχίσουν να εξετάζονται μέτρα κρατικής ενίσχυσης, καθώς και να αποφευχθούν μέτρα που θα μπορούσαν να καλλιεργήσουν νοοτροπία στρατηγικών κακοπληρωτών, όπως επίσης βελτίωση της τραπεζικής διακυβέρνησης.
Δημοσιονομικοί κίνδυνοι και δράσεις
- Νομικές αποφάσεις σε προηγούμενες μισθολογικές και συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις
- Πιθανή πραγματοποίηση φορολογικών υποχρεώσεων
- Προεκλογικές δεσμεύσεις
Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να:
- Εξισορροπήσει το μείγμα δημοσιονομικής πολιτικής για την υποστήριξη της ανάπτυξης χωρίς αποκλεισμούς
- Αναπτύξει στρατηγική έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση ενδεχόμενων δημοσιονομικών κλυδωνισμών
- Βελτιώσει περαιτέρω τη φορολογική συμμόρφωση
- Επιταχύνει άλλες δημοσιονομικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας, τη δημιουργία δημοσιονομικού χώρου και την άμβλυνση των επιπτώσεων από φορολογικούς κινδύνους.
Σενάριο πλήρους εκτροχιασμού της οικονομίας
Στο σενάριο πλήρους εκτροχιασμού της οικονομίας, η πρόσβαση της Ελλάδας στις αγορές σταματά και η ικανότητα της χώρας να αποπληρώσει το ΔΝΤ, ξεκινώντας από το 2021 τίθεται σε κίνδυνο. Υπό την απουσία ισχυρής δημοσιονομικής αντίδρασης θα απαιτούνται μια νέα χρηματοδοτική συμφωνία ή αναδιάρθρωση του χρέους.
