Του Θανάση Κουκάκη
Μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να αμφισβητεί την εκτίμηση του πρώην επικεφαλής του EuroWorking Group Τόμας Βίζερ πως το πρώτο εξάμηνο διακυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα κόστισε στην Ελλάδα 200 δισ. ευρώ, ωστόσο δεν μπορεί να αμφισβητήσει πως μέσα στο διάστημα Νοεμβρίου 2014-Νοεμβρίου 2015 οι Έλληνες φορολογούμενοι έχασαν 15 δισ. ευρώ από τα χρήματα που είχαν δανειστεί για να ανακεφαλαιοποιήσουν τις τράπεζες.
Και για αυτή την απώλεια, που προσεγγίζει το 9% του ΑΕΠ, δεν ευθύνονται μόνον οι ακροβασίες Βαρουφάκη, αλλά και οι χειρισμοί του Ευκλείδη Τσακαλώτου και τα τραγικά λάθη στα οποία υπέπεσε κατά την ανακεφαλαιοποίηση του 2015. Η ζημιά όμως σε πραγματικές αξίες υπερβαίνει τα 32,2 δισ. ευρώ. Προκειμένου να αντιληφθεί ο καθένας το μέγεθος της ζημιάς που προκάλεσε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, αρκεί να σημειώσει ότι τον Ιούλιο του 2014 η αποτίμηση των τραπεζών στο Χρηματιστήριο ξεπερνούσε τα 33 δισ., ενώ όταν έγινε η τρίτη ανακεφαλαιοποίηση ήταν μόλις 750 εκατ. ευρώ.
Για όσους δεν το θυμούνται η Ελλάδα στο διάστημα 2012-2013 δανείστηκε 40 δισ. ευρώ περίπου από τον EFSF για την κεφαλαιακή στήριξη των τραπεζών. Εξ αυτών τα 25 δισ. ευρώ επενδύθηκαν μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) απευθείας για την κεφαλαιακή στήριξη των Εθνική Τράπεζα, Τράπεζα Πειραιώς, Alpha Bank και Eurobank και τα 15 δισ. ευρώ κατευθύνθηκαν για να καλύψουν το χρηματοδοτικό κενό που προέκυψε μετά τη διάσπαση κάποιων τραπεζών σε «καλές» και «κακές» (good και bad bank), όπως συνέβη με την Αγροτική Τράπεζα, το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, την Proton Bank κ.ά.
Έτσι, το 2013 το ΤΧΣ βρέθηκε να κατέχει το 85,57% των μετοχών των συστημικών τραπεζών, με τη χρηματιστηριακή αξία τη επένδυσης αυτής να διαμορφώνεται στις 31/12/2013 στα 22,5 δισ. ευρώ.
Πρόωρες εκλογές
Το 2014 ακολούθησε νέα κεφαλαιακή στήριξη των τραπεζών, με αποτέλεσμα η συμμετοχή του ΤΧΣ στο μετοχικό κεφάλαιο των Εθνικής Τράπεζας, Τράπεζας Πειραιώς, Alpha Bank και Eurobank να μειωθεί από το 85,57% στο 56,4%. Αυτό έγινε διότι ξένοι επενδυτές συμμετείχαν με 8,3 δισ. ευρώ στις αυξήσεις κεφαλαίων των πιστωτικών ιδρυμάτων με προκαθορισμένες τιμές και δεν επετράπη στο ΤΧΣ να μετέχει σε αυτές. Λόγω της εξέλιξης αυτής η αξία του χαρτοφυλακίου του ΤΧΣ στις τέσσερις τράπεζες μειώθηκε στο τέλος Σεπτεμβρίου 2014 από τα 22,5 δισ. ευρώ στα 17 δισ. ευρώ!
Από το σημείο αυτό και μετά ακολούθησε ένα εφιαλτικό 14μηνο για τις τράπεζες. Η προκήρυξη προώρων εκλογών με αφορμή την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, η εξάμηνη «ηρωική διαπραγμάτευση» Τσίπρα - Βαρουφάκη με τους Ευρωπαίους, οι μαζικές εκροές καταθέσεων, το πάγωμα στην εξυπηρέτηση δανείων και η επιβολή των capital controls προκάλεσαν νέες κεφαλαιακές ανάγκες στις τράπεζες.
Αλλά αυτή τη φορά οι ιδιώτες επενδυτές που μόλις προ ενός έτους είχαν βάλει τα χρήματα τους στις ελληνικές τράπεζες και ουσιαστικά τα είδαν να εξατμίζονται μέσα στο εξάμηνο υπουργίας Βαρουφάκη αξίωσαν από την κυβέρνηση για να μπουν στις αυξήσεις κεφαλαίου του 2015 εξαιρετικά χαμηλές τιμές. Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ με υπουργό τον Ευκλείδη Τσακαλώτο υπαναχώρησε σε αυτή την αξίωση των επενδυτών και επέτρεψε μέσα από ένα νομικό τέχνασμα στους ίδιους τους επενδυτές να ορίσουν τις τιμές στις αυξήσεις κεφαλαίου.
Τι ακριβώς έκανε; Επέφερε τροποποίηση στον νόμο του ΤΧΣ ώστε οι αυξήσεις κεφαλαίου των τραπεζών να γίνουν με τη διαδικασία του επιταχυνόμενου βιβλίου προσφορών (accelerated book building), η οποία με απλά λόγια δίνει τη δυνατότητα στους επενδυτές να καθορίσουν εκείνοι την τιμή με την οποία έγιναν βασικοί μέτοχοι των πιστωτικών ιδρυμάτων.
Υπενθυμίζεται ότι η αύξηση μετοχικού κεφαλαίου του Νοεμβρίου 2015 έγινε σε τιμή 0,04 ευρώ για την Alpha Bank, στα 0,02 ευρώ για την Εθνική, στα 0,01 ευρώ για την Eurobank και στα 0,003 ευρώ για την Πειραιώς. Έτσι, η τρίτη ανακεφαλαιοποίηση που φέρει την υπογραφή του ΣΥΡΙΖΑ έγινε σε τιμές που αντιστοιχούσαν σε αποτίμηση 750 εκατ. ευρώ για όλο το τραπεζικό σύστημα, έναντι χρηματιστηριακής αξίας άνω των 33 δισ. ευρώ τον Ιούνιο του 2014!
Με άλλα λόγια, μη θέτοντας προκαθορισμένη τιμή για την αύξηση κεφαλαίου τα funds μπόρεσαν με 5 δισ. ευρώ να πάρουν πάμφθηνα τον έλεγχο των τραπεζών εξαϋλώνοντας τη συμμετοχή του ΤΧΣ, δηλαδή τα χρήματα των Ελλήνων πολιτών. Πιο απλά, ενώ ο αριστερός κ. Τσακαλώτος -με τις συμβουλές του τότε Αμερικανοκορεάτη συμβούλου του Γκλεν Κιμ- μερίμνησε για τα funds, δεν έλαβε καμία πρόνοια ώστε να προφυλάξει το ΤΧΣ από μια τεράστια ζημία. Και αυτό είναι κάτι που το ΔΝΤ ακόμη και σήμερα «πιστώνει» στην ηγεσία του υπουργείου Οικονομικών.
Και ενώ για μεγάλο χρονικό διάστημα η κυβέρνηση υποστήριζε πως είχε περιορισμένα περιθώρια χειρισμών λόγω της Οδηγίας 2014/59/ΕΕ για την Ανάκαμψη και Εξυγίανση των Τραπεζών (BRRD) που προέτασσε το «bail in», ήτοι τη διάσωση των τραπεζών με λεφτά των ιδιωτών, το πρόσφατο παράδειγμα της Ιταλίας έδειξε πως υπήρχαν ελευθερίες και ελιγμοί για να αποφευχθεί η ζημία του ΤΧΣ, κάτι που όμως ο Ευκλείδης Τσακαλώτος δεν αξιοποίησε.
Ετσι, το ΤΧΣ που μέχρι τον Νοέμβριο του 2015 διέθετε το 56,4% των μετοχών των συστημικών τραπεζών, σήμερα διαθέτει μόλις το 18% (σε Εθνική Τράπεζα, Τράπεζα Πειραιώς, Alpha Bank και Eurobank) με τη χρηματιστηριακή αξία αυτής της συμμετοχής να ανέρχεται στο 1,5 δισ. ευρώ! Δηλαδή μέσα από τους χειρισμούς του ΣΥΡΙΖΑ χάθηκαν μέσα σε λίγους μήνες 15 δισ. ευρώ, χρήματα που οι Έλληνες φορολογούμενοι ανέμεναν πως θα ανακτούσαν.
Αυτό που πρέπει να σημειωθεί είναι πως από τα 39 δισ. ευρώ που δανείσθηκαν το 2013 οι Έλληνες φορολογούμενοι για τις τράπεζες, σήμερα ανακτήσιμα είναι μόλις τα 4 δισ. ευρώ. Αυτό το ποσό προκύπτει διότι πέραν του 1,5 δισ. ευρώ που είναι σήμερα η χρηματιστηριακή αξία των συμμετοχών του ΤΧΣ στις τέσσερις μεγάλες τράπεζες το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας εκτιμά πως μπορεί να ανακτήσει ακόμη 2,5 δισ. ευρώ από τα χρήματα που δόθηκαν για να καλύψουν το χρηματοδοτικό κενό των «καλών» και «κακών» τραπεζών μέσα από την εκκαθάριση των τελευταίων. Αλλά και αυτό μέλλει να καταδειχθεί στην πράξη.
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Φιλελεύθερο στις 27 Απριλίου.
