Η Καγκελάριος Μέρκελ έκανε ένα μικρό βήμα πίσω, επιτρέποντας στην ιδέα της «αλληλέγγυας Ευρώπης» να κάνει ένα μεγαλύτερο βήμα μπροστά στην επικείμενη Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης.
Κανείς δεν είναι ακόμη σε θέση να πει ξεκάθαρα ότι η Γερμανία και οι συνοδοιπόροι της θα δεχθούν τόσο άμεσα να συζητήσουν τα «κορονο-ομόλογα» ή κάποιο άλλο είδος ευρωομολόγου στην προσεχή Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης. Διαβάζοντας ωστόσο κανείς πίσω από τις προσεκτικά διατυπωμένες δηλώσεις της Μέρκελ, μπορεί να διακρίνει ότι η Γερμανία βάζει σιγά-σιγά το κλειδί που ανοίγει την πόρτα της ακόμη μεγαλύτερης χρηματοδότησης των κρατών μελών που πλήττονται από τις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας του κορονοϊού με την «εγγύηση» του κοινοτικού προϋπολογισμού και της της συσσωρευμένης γερμανικής οικονομικής ευμάρειας.
Αυτό που μένει να διευκρινιστεί είναι αν το κλειδί αυτό που θα οδηγήσει σε κάποιου είδους συμβιβασμό την Πέμπτη, θα είναι ένα εργαλείο το οποίο θα επιτρέπει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή σε κάποιο από τα θεσμοθετημένα χρηματοδοτικά όργανα της Ε.Ε να δανείζεται αξιοποιώντας σε εγγύηση τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, ή κάποιο ανάλογο εργαλείο.
Οι χθεσινοβραδινές δηλώσεις της γερμανίδας Καγκελαρίου έγιναν λίγες ώρες αφότου, σύμφωνα με πληροφορίες που μετέδωσε το Reuters, ολοκληρώθηκε η τηλεδιάσκεψη που είχε με τον Γάλλο Πρόεδρο Εμμανουέλ Μακρόν, το Ιταλό Πρωθυπουργό Τζουσέπε Κόντε, τον Ισπανό Πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ, τον ολλανδό ομόλογό του Μαρκ Ρούτε, την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάϊεν και τον πρόεδρο του ευρωπαϊκού συμβουλίου Σαρλ Μισέλ.
Το «εργαλείο» που θέλει να αξιοποιήσει η γερμανική κυβέρνηση δεν είναι -ακόμη τουλάχιστον- η άμεση αμοιβαιοποίηση του χρέους της ευρωζώνης. Είναι, όμως,μια έμμεση αμοιβαιοποίηση μέσω του προϋπολογισμού της Ε.Ε κατά τρόπο που, όπως έγραψε το Reuters, αυτός είτε θα αξιοποιηθεί ως συνολική εγγύηση από την Κομισιόν ώστε να δημιουργηθεί ένα δανειοδοτικό εργαλείο που θα αντλήσει μεγαλύτερα και φτηνότερα κεφάλαια, είτε, όπως λένε άλλες προτάσεις, να απελευθερώσει άμεσα περισσότερους πόρους από τις ισχυρότερες χώρες του Βορρά, με αποδέκτες τις χώρες που θα αντιμετωπίσουν τα μεγαλύτερα οικονομικά προβλήματα.
Στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε χθες το βράδυ η γερμανίδα Καγκελάριος, υπήρξαν φράσεις κλειδιά οι οποίες πιθανόν μας δείχνουν τον ρου των αποφάσεων που θα δρομολογηθούν από την Πέμπτη και μετά, πιθανόν με μεγαλύτερη συναίνεση εκ μέρους των κρατών – μελών που αναζητούν μεγαλύτερη στήριξη ή και ένα new deal στην Ενωμένη Ευρώπη.
Σταχυολογώντας κάποιες από αυτές στη θετική πλευρά των γερμανικών θέσεων συγκρατήσαμε από τις απαντήσεις της Α. Μέρκελ ότι:
1. «Τα πρώτα χρόνια μετά την πανδημία θα πρέπει να έχουμε εντελώς διαφορετικές δυνατότητες χρηματοδότησης, αλλά στο πλαίσιο των ισχυουσών Συνθηκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο νέος προϋπολογισμός θα είναι «πολύ διαφορετικός» από αυτόν που συζητείτο πριν από την κρίση».
Αν μπορούμε να βγάλουμε ένα πρώτο συμπέρασμα είναι πως η άτεγκτη στάση της Γερμανίας για ευελιξία σε πιθανές αλλαγές των Συνθηκών που ισχύουν στην Ε.Ε δεν αλλάζει εύκολα ή άμεσα. Αυτό που αλλάζει, όμως, είναι η πρόθεση των Γερμανών που εισφέρουν το μεγαλύτερο μερίδιο στον κοινοτικό προϋπολογισμό, να αξιοποιήσουν τον προϋπολογισμό της Ε.Ε με τρόπους που δεν έχουμε ξαναδεί μέχρι σήμερα. Ίσως αξιοποιώντας τον ως εγγύηση για δάνεια χαμηλότερου επιτοκίου και μεγαλύτερου βεληνεκούς. Ίσως βάζοντας βαθύτερα το χέρι στην τσέπη και ξοδεύοντας πιθανόν ένα μεγάλο μέρος των πόρων που έχουν συσσωρεύσει με τη μορφή εμπορικών πλεονασμάτων τα τελευταία χρόνια. Ακόμη ο τρόπος δεν είναι ξεκάθαρος.
Στο σημείο αυτό να θυμήσουμε πως μια από τις πολλές προτάσεις που έχουν πέσει στο τραπέζι για την ανακατανομή των κονδυλίων του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, είναι οι χώρες που θα βρεθούν αντιμέτωπες με μεγάλα οικονομικά προβλήματα λόγω των οικονομικών επιπτώσεων του κορονοϊού να μην καταβάλουν την εισφορά που τους αναλογεί στον κοινοτικό προϋπολογισμό, αλλά να διοχετεύουν τα κεφάλαια αυτά στην κάλυψη των χρηματοδοτικών τους αναγκών και το μερίδιό τους να καλυφθεί από ισχυρότερες οικονομικά χώρες.
2. «Η Γερμανία όχι μόνο θέλει να είναι αλληλέγγυα, αλλά και θα είναι αλλά αυτό θα πρέπει να γίνει στο πλαίσιο των σημερινών Συνθηκών. Θα πρέπει να ληφθεί υπ'όψιν ότι όλες οι χώρες της Ε.Ε. βρέθηκαν σε αυτή την κατάσταση χωρίς να φταίνε. Η Γερμανία θα συμμετάσχει σε «αλληλέγγυες απαντήσεις» και πέρα από το πακέτο των 500 δισεκατομμυρίων»
Η διαβεβαίωση αυτή είναι περισσότερο πολιτική, ως μια απάντηση στην κριτική για έλλειψη αλληλεγγύης που δέχεται το Βερολίνο το τελευταίο διάστημα, παρά οικονομική. Το δεύτερο σκέλος, που είναι και το πιο ουσιαστικό, αναμένεται να συγκεκριμενοποιηθεί και να ποσοτικοποιηθεί στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου την Πέμπτη. Αυτό που μπορούμε να συμπεράνουμε είναι πως το αρχικό πακέτο των 500 δισ. ευρώ θα είναι τελικά μεγαλύτερο, ειδικά από τη στιγμή που το ποσό αμφισβητείται ως ανεπαρκές από οικονομολόγους, αγορές και κυβερνήσεις. Σε κάθε περίπτωση τα παραπάνω δίνουν ένα περίγραμμα κοινοτικής αλληλεγγύης που κατά κύριο λόγο έρχεται να απαντήσει σε όσους αμφισβητούν με μεγάλη ευκολία τις προθέσεις της Γερμανίας να παράσχει στήριξη.
3.«Με το Άρθρο 122, παρ.2 «βρήκαμε ένα εργαλείο, όπου και με εγγυήσεις των κρατών - μελών θα μπορούν να μεταβιβαστούν ομόλογα και από αυτό μπορεί να χρηματοδοτηθεί π.χ. το πρόγραμμα SURE, ενώ τέτοια εργαλεία μπορώ να φανταστώ και για την συνέχεια».
Πρακτικά η παραπάνω δήλωση επιβεβαιώνει ότι ο δρόμος για την αμοιβαιοποίηση ενός μέρους του χρέους έχει ήδη ανοίξει, έστω και υπό τους όρους και προϋποθέσεις που συνεπάγονται τα σημερινά εργαλεία. Το σχετικό άρθρο 122 αναφέρει πως «όταν ένα κράτος μέλος αντιμετωπίζει δυσκολίες ή διατρέχει μεγάλο κίνδυνο να αντιμετωπίσει σοβαρές δυσκολίες, οφειλόμενες σε φυσικές καταστροφές ή έκτακτες περιστάσεις που εκφεύγουν από τον έλεγχό του, το Συμβούλιο, προτάσει της Επιτροπής, μπορεί να αποφασίσει να του χορηγήσει, υπό ορισμένους όρους, χρηματοδοτική ενίσχυση της Ένωσης. Ο πρόεδρος του Συμβουλίου ενημερώνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τη ληφθείσα απόφαση».
Στην πράξη η ερμηνεία εδώ δεν έχει να κάνει με αυστηρά μνημόνια τα οποία εφαρμόστηκαν λ.χ στην Ελλάδα η οποία παρεκτράπη δημοσιονομικά, αλλά με περιορισμένης εμβέλειας όρους και παρακαλούθηση από τα ευρωπαϊκά όργανα για την χρήση των ευρωπαϊκών κονδυλίων που θα αντληθούν με όρους αμοιβαιότητας και θα δαπανηθούν προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι επιπτώσεις της υγειονομικής-οικονομικής κρίσης.
Πίσω δε από τη φράση ότι «τέτοια εργαλεία μπορώ να φανταστώ και για τη συνέχεια», πιθανόν κρύβεται ένα πολύ μεγαλύτερο παράθυρο για το μέλλον σε ότι αφορά την κοινή έκδοση χρέους με την εγγύηση των ισχυρότερων οικονομικά χωρών
4. «Η Γερμανία μακροπρόθεσμα πηγαίνει καλά μόνο εφόσον και η Ευρώπη πηγαίνει καλά. «Αυτό σημαίνει ότι δεν πρόκειται απλώς για μια προσταγή για αλληλεγγύη, αλλά και για μια προσταγή, εάν θέλετε, και του ιδίου συμφέροντος. Και έτσι θα φερθούμε. Και για αυτό με πονάει σχεδόν ότι πρέπει ξανά και ξανά να τονίζω κάτι που για μένα είναι αυτονόητο».
Η παραπάνω δήλωση, όπως μεταφέρθηκε, επιχειρεί να μεταδώσει την έννοια της «αυτογνωσίας» τόσο προς το εσωτερικό της Γερμανίας όσο και προς τα υπόλοιπα μέλη της Ε.Ε, και ειδικά εκείνα των οποίων οι ηγεσίες ταΐζουν επικίνδυνα το τέρας του λαϊκισμού αμφισβητώντας τη σημασία της Γερμανίας και φλερτάροντας με τα απειλητικά σενάρια της διάσπασης της ευρωζώνης.
Όσο δεν μπορεί να υπάρξει ενωμένη Ευρώπη χωρίς την κυρίαρχη -αυτή τη στιγμή- οικονομική ισχύ της Γερμανίας, άλλο τόσο δεν μπορεί να υπάρξει ισχυρή Γερμανία χωρίς την εσωτερική αγορά και τις οικονομικές ισορροπίες της Ε.Ε. Η οικονομική διάσωση της Ευρώπης και η αφαίρεση επιχειρημάτων από τη φαρέτρα των κάθε είδους ευρωσκεπτιστών που βρίσκουν έδαφος να αναπτυχθούν, είναι αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο win win στοίχημα τόσο για την Γερμανία ως ηγέτιδα δύναμη, όσο και για την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωζώνη των οποίων το συμφέρον είναι να παραμείνουν ενωμένες απέναντι στην λαίλαπα της απο-παγκοσμιοποίησης και των εθνικισμών που κατακλύζει κάθε γωνιά του πλανήτη.
AP Photo/Markus Schreiber, Pool
