Του Σταύρου Κωνσταντινίδη *
Μπορεί να βγήκαμε από τα μνημόνια αλλά η ανάπτυξη είναι μακριά. Οι αιμορραγούσες πληγές της επιχειρηματικότητας συνεχίζουν να υφίστανται. Οι μη προσβάσιμες δανειοδοτικά τράπεζες, ειδικά για τη μέση επιχειρηματικότητα, η υψηλή φορολογία, η καθημερινή κωλυσιεργία της δημόσιας διοίκησης, οι χρόνοι απονομής της δικαιοσύνης, το αντιελκυστικό θεσμικό πλαίσιο των επενδύσεων, το κόστος της ενέργειας για τη βιομηχανία, και βέβαια η τεράστια αδυναμία γρήγορων αδειοδοτήσεων που αναστέλλουν τις προθέσεις της κατασκευαστικής αγοράς, είναι μερικά από τα κορυφαία ζητήματα που δεν εξελίχθηκαν μεταρρυθμιστικά όλα αυτά τα μνημονιακά χρόνια.
Οι επενδύσεις και η ανάπτυξη είναι γλυκές καραμέλες, που στριφογυρνούν ευχάριστα στον πολιτικό λόγο. Όλοι διαχειρίζονται με άνεση πια και χωρίς φειδώ τις έννοιες, περισσότερο συμβολικά και ευχολογικά βέβαια, παρά πρακτικά.
Η ανάπτυξη, όπως και ο έρωτας, όμως, ούτε επαιτείται ούτε ευχολογείται. Θέλει ζήλο, πίστη, αφοσίωση και δοτικότητα, όπως λένε οι ερωτευμένοι και επιβεβαιώνουν οι ψυχαναλυτές. Η κυβέρνηση Σύριζα είναι σαν υποψήφια νύφη σε συνοικέσιο, άνωθεν επιβαλλόμενο. Και έτσι μετεωρίζεται αμφίθυμη, διστακτική, ανόρεχτη.
Η ανάπτυξη είναι σαν απρόθυμος έρωτας γι'' αυτήν. Η ανάπτυξη δια της ώθησης της μικρομεσαίας αγοράς και των ελεύθερων επαγγελματιών, με μείωση της εξοντωτικής φορολογίας, ακυρώνει το έμμονο ιδεολόγημά της για συνεχή εξίσωση προς τα κάτω. Το δηλώνει και ο πρωθυπουργός συχνά εξάλλου: «Θέλουμε επενδύσεις, υπό προϋποθέσεις όμως».
Το γράφει και ο μέγας Άρθουρ Σοπενάουερ στο βιβλίο του, «Πώς να μη χάνετε ποτέ το δίκιο σας». «Αν μία θέση που εκφράζει μία θετική βούληση συνοδεύεται από ένα αυτονόητα άσκοπο ή ένα αχρείαστο επιφυλακτικό πρόσκομμα, καταργείται η θετικότητα της αρχικής θέσης» λέει με νόημα ο φιλόσοφος. Είναι σαν να λες θα σε ερωτευτώ, αν πρώτα αλλάξεις όμως.
Αφήνοντας για λίγο στην άκρη έρωτες και φιλοσοφίες και μένοντας στην πολιτική και πιο τεχνοκρατική ανάγνωση, καμία ανάπτυξη δεν ρέει φυσικά και απρόσκοπτα στη χώρα.
Οι επενδύσεις στην παγκοσμιοποιημένη αγορά κρίνονται με βασικό κριτήριο την ταχύτητα και τις απλοποιημένες διαδικασίες. Απλοποιημένη γραφειοκρατία δεν σημαίνει και προχειρότητα, αλλά είναι η πεμπτουσία της επιχειρηματικότητας.
Στην Ευρώπη μία άδεια εστιατορίου εκδίδεται σε τρεις εβδομάδες, στην Ελλάδα σε πέντε μήνες, η αδειοδότηση ενός αιολικού πάρκου σε έξι μήνες, και εδώ πολλές φορές και σε έξι χρόνια, η άδεια μίας μικρής αεροπορικής εταιρείας σε τρεις μήνες και στη χώρα μας ίσως και ποτέ.
Οι σύγχρονοι διεθνείς επενδυτές δεν είναι οικογενειακές επιχειρήσεις όπως άλλοτε, που λειτουργούν με ρομαντικό συναίσθημα ή την προσωπική διαμεσολάβηση ενός πρωθυπουργού σε πρότυπα τριτοκοσμικότητας. Δεν είναι ούτε ο Ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας που θα επενδύσει στα πάτρια εδάφη από νοσταλγικότητα. Είναι συνήθως funds με εξασφαλισμένα κεφάλαια που επενδύουν με υπολογισμένη απόδοση, σε προκαθορισμένο χρόνο για τους μετόχους τους.
Όταν τρέχουν όμως το business plan, σκοντάφτουν πάντα στην πρόβλεψη του αδειοδοτικού χρόνου. Είναι άλλο η αδειοδοτική αποπεράτωση σε δύο χρόνια και άλλο σε πέντε. Η οικονομική και ψυχολογική ανασφάλεια που προκαλεί αυτή η αδυναμία είναι συνήθως το αντικίνητρο, η μεγιστοποίηση του ρίσκου για να τοποθετηθούν στη χώρα.
Συζητώντας για τους αδειοδοτικούς χρόνους, ξαναπέφτουμε μπροστά στον μεγάλο ασθενή: την ελληνική δημόσια διοίκηση, τις αδιανόητες γραφειοκρατικές διατυπώσεις και καθυστερήσεις, όλα αποτελέσματα του υδροκεφαλισμού, του υπηρεσιακού συντεχνιασμού και του διασταλτικού νομικού φορμαλισμού. Εκατοντάδες επικαλύψεις, θεσμικά καχεκτικό πλαίσιο, έλλειψη συντονιστικών δομών. Ένα απρόβλεπτο κράτος σουρωτήρι, αντιελκυστικό για τον ορθολογισμό της σύγχρονης επιχειρηματικότητας.
Απέναντι σε αυτή την πραγματικότητα το πολιτικό σύστημα αποτυγχάνει συστηματικά, εδώ και χρόνια. Η πολιτική ηγεσία οποιασδήποτε κυβέρνησης αφομοιώνεται μέσα σε ελάχιστο χρόνο από την υπηρεσιακή αδράνεια που επιβάλλει εντέλει τον ράθυμο ρυθμό της. Έτσι, το πρόβλημα καθίσταται κυκλικό, και ως γνωστόν τα κυκλικά προβλήματα δεν επιλύονται.
Πέφτουμε στο loop της κότας και του αυγού. Πέραν ελαχίστων εξαιρέσεων, οι μεταρρυθμίσεις δεν βρήκαν ποτέ δρόμο ανοιχτό, καταρχήν ως έλλειψη βούλησης και κατά δεύτερον σαν αδυναμία εφαρμογής ακόμη και εφόσον η βούληση υπήρχε.
Είναι σαφές πως απέναντι σε αυτήν την παθογένεια, η ηλεκτρονική εποχή είναι ίσως συμπτωματικά μία ευκαιρία για τη χώρα. Οι αυτοματοποιημένες υπηρεσίες του διαδικτύου είναι ικανές να εξαλείψουν την πελατειακότητα. Οι διαδικασίες, οι δημόσιες πράξεις, οι αδειοδοτήσεις οφείλουν και μπορούν πια να παρέχονται ψηφιακά. Όπου λειτούργησε αυτά τα χρόνια το e-Δημόσιο στις προμήθειες, στην εφορία, στις συντάξεις, στην Υγεία ή στην Πολεοδομία επιταχύνθηκαν οι διαδικασίες και μειώθηκε το κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων.
Σ'' αυτήν την κατεύθυνση μία ενθαρρυντική προσπάθεια του τελευταίου διαστήματος είναι η ανάπτυξη από το ΤΕΕ της εφαρμογής ΟΝΕ click Land Information System. Η ηλεκτρονική πλατφόρμα του ΤΕΕ υπόσχεται να προσφέρει το σύνολο της χωρικής πληροφόρησης και των σχετικών αδειοδοτήσεων σε ζητήματα πολεοδομικά, περιβαλλοντικά, χωροταξικά, αρχαιολογικά, δασαρχείου, κτηματολογίου, αιγιαλού και ζωνών προστασίας εξ αποστάσεως για όλους τους επενδυτές και τους απλούς πολίτες.
Αποτελεί μία ενδεικτική ακόμη πρωτοβουλία που ήδη φαίνεται να υιοθετείται από τα κόμματα της αντιπολίτευσης και ανακοινώθηκε στη ΔΕΘ και από τον κ. Μητσοτάκη και θα μπορούσε να είναι ένα ισχυρότατο κίνητρο για τις επενδύσεις του εξωτερικού. Γιατί κάθε επένδυση περιλαμβάνει σε μικρό ή μεγαλύτερο βαθμό το κατασκευαστικό αντικείμενο που είναι άμεσα συνδεδεμένος με τις χρονοβόρες αδειοδοτήσεις και την επισφάλεια προγραμματισμού κάθε επένδυσης.
Η διαδικτυακή εποχή είναι ίσως μία κάποια εθνική ευκαιρία.
* Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της 5ης Οκτωβρίου
