Του Γιώργου Φιντικάκη
Κρατικισμό σε όλες του τις διαστάσεις αποπνέει το νομοσχέδιο Σταθάκη, το οποίο κατατίθεται αύριο στη Βουλή για τη διάσπαση στα δυο της ΔΕΠΑ και την πώληση κομματιών της.
Κρατικοποιεί τα δίκτυα διανομής αερίου όταν σε πάρα πολλές χώρες της Ευρώπης αυτά είναι ιδιωτικά, προκειμένου να χρηματοδοτούνται χωρίς προσκόμματα οι υποδομές και οι επεκτάσεις. Το χέρι του κράτους θα είναι παρών ακόμη και στο προς πώληση 50,1% του εμπορικού κομματιού της ΔΕΠΑ, καθώς το Δημόσιο θα διατηρεί δικαίωμα βέτο σε θέματα στρατηγικής πολιτικής του αυριανού επενδυτή, γεγονός που προφανώς και αποτελεί αντικίνητρο για την ιδιωτικοποίηση.
Κυρίως όμως η κυβέρνηση αυτοαναιρείται γιατί ενώ εμφανίζεται να κόπτεται για τη προσέλκυση επενδύσεων, την ίδια στιγμή έχει κρατικοποιήσει δύο πετυχημένες εταιρείες που λειτουργούσαν με ιδιωτικό μάνατζμεντ, την ΕΠΑ και την ΕΔΑ Αττικής, και μάλιστα με αμφιλεγόμενο τίμημα και όρους.
Από τη μία διακηρύσσει τον δημόσιο έλεγχο στα δίκτυα, αλλά από την άλλη έχει προ ενός έτους πουλήσει το βασικό δίκτυο αγωγών και υποδομών της χώρας, δηλαδή το Διαχειριστή του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ). Ενώ υποτίθεται ότι προχωρά στην πώληση της ΔΕΠΑ Εμπορίας, την ίδια ώρα ετοιμάζεται να φορτώσει όλο τον όμιλο με επιπλέον 200 εργαζόμενους που ανήκουν σήμερα σε εργολαβικές εταιρείες με τις οποίες αυτός συνεργάζεται.
Αυτοαναιρείται επίσης ως προς τη δήθεν σκληρή διαπραγμάτευση με τη τρόικα, καθώς τελικά υιοθέτησε ρυθμίσεις επαχθέστερες όσων ισχύουν στη συντριπτική πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών, εφαρμόζοντας στη ΔΕΠΑ το μοντέλο του "ιδιοκτησιακού διαχωρισμού", δηλαδή τη διάσπαση ανάμεσα στην εμπορία και στα δίκτυα.
Ενόψει όλου αυτού του αλαλούμ δεν είναι λίγοι εκείνοι που μιλούν για τις ευθύνες των Δ.Σ. της ΔΕΠΑ και όλων των θυγατρικών της που θα κληθούν να υλοποιήσουν το νομοσχέδιο.
Αυτό αποσχίζει από τη ΔΕΠΑ τον κλάδο των Υποδομών, και μετονομάζει την εναπομείνουσα εταιρεία σε ΔΕΠΑ Εμπορίας, της οποίας και θα πουληθεί το 50,1%.
Βέτο του κράτους στη ΔΕΠΑ Εμπορίας
Το πρώτο λοιπόν ερώτημα είναι κατά πόσο οι υποψήφιοι αγοραστές της ΔΕΠΑ Εμπορίας, όταν και εφόσον προκηρυχθεί ο διαγωνισμός, θα αποδεχθούν τον όρο που προβλέπει το νομοσχέδιο, ότι το 14% της υπό πώληση εταιρείας παραμένει στο κράτος.
Όχι για άλλο λόγο, παρά για να μπορεί μέσω αυτού το Δημόσιο να ασκεί δικαίωμα βέτο σε θέματα ασφάλειας εφοδιασμού, όπως οι μακροχρόνιες συμβάσεις αγοράς αερίου με τους μεγάλους προμηθευτές της ΔΕΠΑ, σαν τη Gazprom.
Το σκεπτικό του νομοθέτη είναι ότι το κράτος θα μπορεί έτσι να πιέσει τον αυριανό επενδυτή της ΔΕΠΑ, να ανανεώσει για παράδειγμα το μακροχρόνιο συμβόλαιο με τους Ρώσους. Το υφιστάμενο λήγει το 2026, και έχει ρήτρα "take or pay", δηλαδή αν δεν καταναλωθεί στη διάρκεια του έτους μια μίνιμουμ ποσότητα, τότε η ΔΕΠΑ πληρώνει πρόστιμο.
Ο εν λόγω όρος ωστόσο αποτελεί πρωτοτυπία σε μια ανοικτή αγορά σαν τη σημερινή, με τόσο άφθονο υγροποιημένο αέριο, όπου οι ιδιώτες μπορούν και φέρνουν φορτία αερίου από οπουδήποτε. Τυχόν τέτοια δέσμευση στον αυριανό επενδυτή της ΔΕΠΑ Εμπορίας προφανώς και θα τον φέρει σε δυσμενέστερη θέση έναντι των ανταγωνιστών του. Είναι προφανές ότι άπαξ και το βέτο του Δημοσίου θα καθορίζει τις αυριανές συμβάσεις του νέου μετόχου της ΔΕΠΑ, αυτόματα υποχωρεί και το τίμημα που αυτός θα δώσει.
Ποιος θα αγοράσει το 14% της ΔΕΠΑ Υποδομών
Στην περίπτωση της ΔΕΠΑ Υποδομών, το εύλογο ερώτημα είναι ποιος θα βρεθεί να αγοράσει το προς πώληση 14%, δηλαδή να γίνει παθητικός μέτοχος σε μια εταιρεία, όταν το Δημόσιο θα διατηρήσει τον έλεγχο του 51%.
Εκτός και αν στη πορεία συμβεί ό,τι και με τον ΑΔΜΗΕ, όπου παρ' ότι η State Grid έχει μόνο το 24%, ο ρόλος των Κινέζων στο μάνατζμεντ είναι αποφασιστικός. Εδώ καθοριστικός παράγοντας για τις εξελίξεις είναι το τι θα πράξουν τα ΕΛΠΕ που ελέγχουν το 35% στον όμιλο ΔΕΠΑ, με το υπόλοιπο 65% να ανήκει στο Δημόσιο. Σημειωτέον ότι το 14% προέκυψε ως μια απλή αριθμητική αφαίρεση του ποσοστού που θα κατέχουν τα ΕΛΠΕ (35%) από το σημερινό ποσοστό του Δημοσίου (65%), ώστε το τελικό ποσοστό που θα απομείνει στο κράτος να βγαίνει 51%.
Ο μύθος των κρατικών δικτύων διανομής
Ο υπουργός ΠΕΝ Γ.Σταθάκης υποστηρίζει με κάθε ευκαιρία ότι μια από τις βασικές επιτυχίες του νομοσχεδίου είναι η διατήρηση υπό δημόσιο έλεγχο των δικτύων διανομής.
Αλλού στην Ευρώπη δεν είναι έτσι. Αντίθετα απ' ότι ισχύει για τον ΔΕΣΦΑ όπου σε πολλές χώρες οι αγωγοί βρίσκονται υπό δημόσιο έλεγχο, στα δίκτυα διανομής τον έλεγχο και τη διαχείριση έχουν ιδιωτικές εταιρείες.
Στη Γαλλία για παράδειγμα, το 95% των δικτύων ανήκει στην εισηγμένη GrDF (Gaz Reseau Distribution France), όπου το κράτος ελέγχει το 23,67%.
Στη Γερμανία, ιδιωτικοί κολοσσοί RWE, E.ON, EnBW και Vattenfall διαχειρίζονται περισσότερα από 20.000 τοπικά δίκτυα αερίου ενώ υπάρχουν και 1.400 δημοτικές επιχειρήσεις (της κατηγορίας όμως των multiutility), με ιδιωτικό μάνατζμεντ, που διαχειρίζονται τα δικά τους δίκτυα αερίου και ύδρευσης.
Στη Βρετανία, τα δίκτυα αερίου διαχειρίζονται οι τέσσερις εισηγμένες και μη, εταιρίες Northern Gas Networks, SGN, Cadent, Wales and West Utilities. Στην Ιρλανδία, ο διαχειριστής των δικτύων είναι η Gas Networks Ireland 100%, θυγατρική της Ervia που με τη σειρά της ανήκει στη πολυεθνική Centrica.
Στην Πορτογαλία, υπάρχουν συνολικά 11 εταιρίες δικτύων, εκ των οποίων οι 8 ανήκουν στην GULP (33% κρατική), οι 2 στην EDP (Ιδιωτική) και μια στην LENA (14% κρατική). Όσο για την Ολλανδία ο έλεγχος βρίσκεται σε δημοτικές επιχειρήσεις, ενώ στο Bέλγιο σε διαδημοτικές επιχειρήσεις που προήλθαν από συνένωση πολλών δημοτικών.
Χρήματα για έργα ή προσλήψεις στη ΔΕΠΑ Υποδομών
Δεν απαντά κανείς ποιος θα χρηματοδοτήσει το φιλόδοξο επενδυτικό πλάνο της ΔΕΠΑ Υποδομών ύψους 380 εκατ. ευρώ για την περίοδο 2019-2023. Φαντάζει δύσκολο αυτό να υποστηριχθεί από τα υφιστάμενα μερίσματα ύψους 40 εκατ. ευρώ, ετησίως.
Το ερώτημα επομένως είναι τι ακριβώς εξυπηρετεί μια δημόσια εταιρεία που θα αδυνατεί να φέρει σε πέρας το επενδυτικό της πρόγραμμα, εκτός και αν η απάντηση βρίσκεται στις προσλήψεις.
Εδώ και περίπου ένα χρόνο, ακούγεται ότι έχουν προσληφθεί στην ΕΔΑ Αττικής, που πρόκειται να απορροφηθεί από τη ΔΕΠΑ Υποδομών, γιοί, κόρες μέχρι και... νύφες συνδικαλιστών και μελών του Δ.Σ. της εταιρείας, αρκετοί μέσω της εταιρείας διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, Optimal.
Ουδείς με άλλα λόγια διασφαλίζει ότι η νέα αυτή εταιρεία δεν θα εκτεθεί στις γνωστές παθογένειες των ελληνικών κρατικών επιχειρήσεων, όπως η αύξηση του προσωπικού, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα 200 άτομα, των οποίων δρομολογείται η πρόσληψη στον όμιλο, εκτός ΑΣΕΠ.
Παρόμοιοι προβληματισμοί προκύπτουν και με τη πρόβλεψη δημιουργίας μιας νέας εταιρείας, 100% θυγατρικής της ΔΕΠΑ Υποδομών, που θα διαχειρίζεται τα διεθνή έργα στα οποία συμμετέχει η ΔΕΠΑ, όπως ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός αερίου IGB, και ο περίφημος αγωγός EastMed (Ισραήλ-Κύπρος-Ελλάδα). Σε αμφότερα τα έργα, η νέα αυτή εταιρεία θα κληθεί αργά ή γρήγορα να εισφέρει κεφάλαια κάποιων δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ.
