Η φύση είναι η βάση κάθε ανθρώπινης και οικονομικής δραστηριότητας, αλλά οι παραδοσιακές χρηματοπιστωτικές αγορές συχνά αποτυγχάνουν να αποτυπώσουν την αξία της. Οι οικοσυστημικές υπηρεσίες, όπως ο καθαρός αέρας, το καθαρό νερό και η γονιμότητα των εδαφών, αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά η αποτίμησή τους παραμένει ελλιπής. Σε μεγάλο βαθμό, αυτό οφείλεται στη φύση αυτών των αγαθών ως θετικών εξωτερικοτήτων, δηλαδή ωφελημάτων που δεν ενσωματώνονται στην τιμή των προϊόντων ή των υπηρεσιών που βασίζονται σε αυτά (Fujii-Rajani και Rossi, 2024).
Η ενσωμάτωση της φύσης στις Αγορές: Ένα νέο παράδειγμα
Η ιδέα της αποτίμησης της φύσης στις αγορές κερδίζει έδαφος διεθνώς. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, υπάρχει αυξανόμενη αναγνώριση ότι οι επενδύσεις σε φυσικό κεφάλαιο μπορούν να οδηγήσουν σε μακροπρόθεσμη οικονομική σταθερότητα. Εργαλεία όπως οι πιστώσεις άνθρακα (carbon credits) και οι αγορές για βιοποικιλότητα θεωρούνται απαραίτητα για τη σύνδεση των οικονομικών αγορών με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις (Paulson Institute, 2020).
Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) πρωτοπορεί σε αυτήν τη συζήτηση με πολιτικές που στοχεύουν στη βιώσιμη ανάπτυξη. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal) και το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (EU ETS) προσφέρουν εργαλεία για την αποτίμηση των εκπομπών και την ενσωμάτωσή τους στις αγορές, ενώ τα πρότυπα ISO 14064-1:2018 διασφαλίζουν διαφάνεια και αξιοπιστία στη μέτρηση των εκπομπών (European Environment Agency, 2024).
Η Ελλάδα στο επίκεντρο της ευρωπαϊκής μετάβασης
Η Ελλάδα, με πλούσια βιοποικιλότητα και εξάρτηση από τη γεωργία και τον τουρισμό, βρίσκεται σε θέση να ηγηθεί σε πρωτοβουλίες που συνδυάζουν οικονομική ανάπτυξη και περιβαλλοντική προστασία. Τα Green Bonds και οι Nature-Based Solutions, που προωθούνται από την ΕΕ, προσφέρουν τη δυνατότητα χρηματοδότησης βιώσιμων έργων, όπως η αναδάσωση και η αποκατάσταση εδαφών. Παράλληλα, τα βιώσιμα γεωργικά μοντέλα, που υπολογίζουν την απορρόφηση CO₂ μέσω καλλιεργειών, ανοίγουν νέους δρόμους για τη μείωση των εκπομπών.
Η δυνατότητα υπολογισμού απορροφήσεων CO₂ στις γεωργικές καλλιέργειες μέσω τεχνολογιών αιχμής, όπως αισθητήρες εδάφους και δορυφορικές εικόνες, προσφέρει στους αγρότες την ευκαιρία να δημιουργήσουν νέες ροές εισοδήματος. Με την πώληση πιστώσεων άνθρακα ή τη χρήση τους για αντιστάθμιση εκπομπών, μπορούν να προσελκύσουν επενδύσεις και να μειώσουν το κόστος καλλιέργειας. Επιπλέον, τράπεζες και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν ήδη αρχίσει να παρέχουν προνομιακά δάνεια σε γεωργούς που υιοθετούν βιώσιμες πρακτικές, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα του αγροτικού τομέα (Dasgupta, 2021).
Η Ελλάδα μπορεί να αξιοποιήσει καλλιέργειες όπως οι ελιές, τα πορτοκάλια και τα αμπέλια, που έχουν σημαντικό ρόλο στην τοπική οικονομία, για την απορρόφηση άνθρακα. Η σύνδεση της γεωργίας με τις αγορές άνθρακα θα μπορούσε να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες χρηματοδότησης και να καταστήσει τη χώρα πρότυπο βιώσιμης ανάπτυξης στην Ευρώπη.
Διεθνής συνεργασία για τη Βιωσιμότητα
Εκτός ΕΕ, η συζήτηση για την αξία της φύσης επεκτείνεται παγκοσμίως. Στη Βραζιλία, η προστασία του Αμαζονίου συνδέεται με διεθνείς επενδυτικές πρωτοβουλίες, ενώ η Κίνα εφαρμόζει συστήματα εμπορίας εκπομπών άνθρακα. Ωστόσο, η έλλειψη κοινών κανονιστικών πλαισίων και η απειλή πράσινου ξεπλύματος (greenwashing) περιορίζουν την αποτελεσματικότητα αυτών των προσπαθειών (BloombergNEF, 2022).
Η Φύση ως επενδυτική ευκαιρία
Η ενσωμάτωση της αξίας της φύσης στις χρηματοπιστωτικές αγορές δεν αποτελεί μόνο οικολογική επιταγή, αλλά και μια σημαντική οικονομική ευκαιρία. Μέσα από εργαλεία όπως οι αγορές άνθρακα, οι πιστώσεις βιοποικιλότητας και τα green bonds (World Economic Forum, 2024), οι επενδυτές μπορούν να προστατεύσουν το περιβάλλον, ενώ παράλληλα επιτυγχάνουν οικονομική απόδοση.
Η έννοια της βιώσιμης επένδυσης (Sustainable Investing), όπως περιγράφεται από το Harvard Business School (HBS Online, 2024), αναφέρεται στην επένδυση σε έργα που λαμβάνουν υπόψη περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και διοικητικούς παράγοντες (ESG). Αυτή η προσέγγιση ενθαρρύνει τη χρηματοδότηση πρωτοβουλιών που μειώνουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και παράγουν μακροπρόθεσμη αξία για τις κοινωνίες και τις οικονομίες.
Σύμφωνα με ανάλυση της First Sentier MUFG (2024), η φύση διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην παγκόσμια οικονομία, παρέχοντας απαραίτητες οικοσυστημικές υπηρεσίες όπως ο καθαρός αέρας, το καθαρό νερό και η γονιμότητα των εδαφών. Ωστόσο, η αδυναμία αναγνώρισης και αποτίμησης αυτών των υπηρεσιών μπορεί να οδηγήσει σε οικονομικούς κινδύνους και χαμένες ευκαιρίες. Επενδυτικές στρατηγικές που λαμβάνουν υπόψη τη βιωσιμότητα όχι μόνο προστατεύουν τη φύση, αλλά ενισχύουν και την ανθεκτικότητα των επενδύσεων.
Τα Ταμεία Βιώσιμης Χρηματοδότησης (Sustainable Finance Funds), σύμφωνα με την πλατφόρμα Glasfuture (2024), αποτελούν βασικό μηχανισμό για τη χρηματοδότηση έργων που προάγουν τη βιωσιμότητα. Αυτά τα κεφάλαια συνδέονται με έργα αποκατάστασης της φύσης, βιώσιμης γεωργίας και ανακαίνισης αστικών υποδομών με χαμηλό ανθρακικό αποτύπωμα. Επιπλέον, η σύνδεση αυτών των ταμείων με αγορές άνθρακα και έργα βιοποικιλότητας ανοίγει τον δρόμο για την ενίσχυση των επενδύσεων σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών.
Η αναγνώριση και αποτίμηση των εξωτερικοτήτων, τόσο θετικών όσο και αρνητικών, αποτελεί το θεμέλιο για τη δημιουργία ενός πιο δίκαιου και βιώσιμου οικονομικού συστήματος. Με τη βοήθεια πολιτικών όπως η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η ΕΕ και η Ελλάδα μπορούν να προσφέρουν ένα πρότυπο ανάπτυξης που θα αξιοποιεί τις δυνατότητες της φύσης, ενώ θα ενισχύει τις οικονομίες τους και θα προσελκύει επενδύσεις.
Στον πυρήνα αυτής της προσπάθειας βρίσκεται η ανάγκη για συνεργασία, καινοτόμες τεχνολογίες και νέες πολιτικές. Σε έναν κόσμο που αντιμετωπίζει πρωτοφανείς περιβαλλοντικές προκλήσεις, η φύση μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης για μια νέα οικονομική θεώρηση που θα συνδέει περιβάλλον, κοινωνία και οικονομία. Η ενσωμάτωση της αξίας της φύσης στις αγορές δεν είναι απλώς μια επένδυση στο παρόν, αλλά μια ανεκτίμητη επένδυση στο μέλλον.
Δικτυογραφία
BloombergNEF, (2022). The Untapped Power of Carbon Markets in Five Charts. [online] σε: The Untapped Power of Carbon Markets in Five Charts | BloombergNEF [Πρόσβαση στις 11 Δεκ. 2024].
Dasgupta, P., (2021). The Economics of Biodiversity: The Dasgupta Review. GOV.UK. [online] Διαθέσιμο σε: Final Report - The Economics of Biodiversity: The Dasgupta Review - GOV.UK [Πρόσβαση στις 11 Δεκ. 2024].
European Environment Agency, (2024). Unlocking Finance and Investments in Nature. [online] Διαθέσιμο σε: Unlocking finance and investments in nature | European Environment Agency's home page [Πρόσβαση στις 11 Δεκ. 2024].
First Sentier MUFG, 2024. Why Investors Should Pay Attention to Nature. [online] Διαθέσιμο σε: https://www.firstsentier-mufg-sustainability.com/research/why-investors-should-pay-attention-to-nature.html [Πρόσβαση στις 11 Δεκ. 2024].
Fujii-Rajani, R. και Rossi, A., (2024). Could financial markets incorporate the value of nature? Brookings Institution. [online] Διαθέσιμο σε: https://www.brookings.edu/articles/could-financial-markets-incorporate-the-value-of-nature/ [Πρόσβαση στις 11 Δεκ. 2024].
Glasfuture, 2024. Sustainable Finance Funds: Unlocking Investments in Nature. [online] Διαθέσιμο σε: https://glasfuture.com/sustainable-finance-funds/ [Πρόσβαση στις 11 Δεκ. 2024].
HBS Online, 2024. What Is Sustainable Investing? [online] Διαθέσιμο σε: https://online.hbs.edu/blog/post/sustainable-investing [Πρόσβαση στις 11 Δεκ. 2024].
Paulson Institute, (2020). Financing Nature: Closing the Global Biodiversity Financing Gap. [online] Διαθέσιμο σε: Financing Nature: Closing the Global Biodiversity Financing Gap - Paulson Institute [Πρόσβαση στις 11 Δεκ. 2024].
World Economic Forum, (2024). Why Investing in Nature Makes Ecological and Economic Sense. [online] Διαθέσιμο σε: Why investing in nature makes ecological and economic sense | World Economic Forum [Πρόσβαση στις 11 Δεκ. 2024].
World Economic Forum, 2024. What are Green Bonds and How Can They Help Fight Climate Change? [online] Διαθέσιμο σε: https://www.weforum.org/stories/2024/11/what-are-green-bonds-climate-change/ [Πρόσβαση στις 11 Δεκ. 2024].
*Ο Γιάννης Σ. Καλαντζάκης είναι εμπειρογνώμων πολιτικών υγείας, ασφάλειας πληροφοριών και βιωσιμότητας, πιστοποιημένος Υπεύθυνος Προστασίας Δεδομένων (DPOaaS), Lead Verifier EU ETS & ανθρακικού αποτυπώματος & σύμβουλος επιχειρήσεων σε θέματα διαχείρισης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (GDPR), ιατρικού τουρισμού, ΕΚΕ & βιώσιμης ανάπτυξης (πχ. Ecovadis, EU ETS, ΔηΣΜΕ, 14064-1) και ποιότητας.
