Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Ένα πρόβλημα λύνει ο Ερντογάν και δέκα αναδύονται. Την ώρα που ο Τούρκος πρόεδρος προσπαθεί να αποκαταστήσει τις σχέσεις με τον Ντόναλντ Τραμπ, εμφανίζεται διατεθειμένος να μην ακούσει τις προειδοποιήσεις της Ουάσινγκτον και να αγοράσει τους S-400, ενώ η «απέλαση» δύο Γερμανών δημοσιογράφων αναγκάζει το Βερολίνο να εκδώσει ταξιδιωτική οδηγία για την Τουρκία.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, δύο εβδομάδες πριν τις δημοτικές εκλογές, γίνεται γνωστό ότι η Τουρκία βρίσκεται και επίσημα σε ύφεση εξαιτίας των χειρισμών του ίδιου του σουλτάνου.
Και μόνο το γεγονός ότι η Τουρκία «κάλπαζε» με ανάπτυξη άνω του 7% στις αρχές του 2018 και στο τέλος του έτους κατάφερε να πέσει σε ύφεση, δείχνει τον τεράστιο αντίκτυπο που είχε για τη χώρα η κόντρα με τις ΗΠΑ για την φυλάκιση του Αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον, αλλά και η εντελώς άτακτη και… ανισόρροπη ανάπτυξη των προηγούμενων ετών.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η τουρκική οικονομία «έτρεξε» με ρυθμό 7,4% σε ολόκληρο το 2017 εμφανίζοντας μία από τις καλύτερες επιδόσεις στον κόσμο, αφού ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έκανε ότι μπορούσε για να ξεπεράσει την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016.
Τα στοιχεία για το ΑΕΠ, που είδαν χθες το φως της δημοσιότητας, αποδεικνύουν ότι πράγματι η Τουρκία πέρασε μία σοβαρή κρίση το 2018. Σχεδόν δύο εβδομάδες πριν τις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές, στις οποίες ο Ερντογάν κινδυνεύει να χάσει σημαντικούς δήμους, φαίνεται πως οι επιπτώσεις των περσινών πολιτικοοικονομικών εξελίξεων είναι πιο δραματικές από ότι αρχικά αναμενόταν.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τη στατιστική αρχή της Τουρκίας, το ΑΕΠ συρρικνώθηκε για δεύτερο διαδοχικό τρίμηνο στο δ' τρίμηνο του 2018, που συνεπάγεται ότι και επισήμως η χώρα βρίσκεται σε τεχνική ύφεση για πρώτη φορά από το 2008-09. Σε τριμηνιαία βάση η τουρκική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 2,4%, ενώ στο γ' τρίμηνο είχε συρρικνωθεί κατά 1,6%. Σε ετήσια βάση, το τουρκικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε κατά 3% στο δ' τρίμηνο, μετά από μεγέθυνση της τάξης του 1,8% στο αμέσως προηγούμενο τρίμηνο.
Τα στοιχεία αποτελούν ένα ακόμη πλήγμα για τον Ερντογάν, ο οποίος ενόψει των εκλογών της 31ης Μαρτίου είχε υποσχεθεί ότι η ανάπτυξη θα ξεπεράσει κάθε προσδοκία, τονίζοντας ότι η Τουρκία «θα δώσει μάθημα σε όσους υποστήριζαν ότι η χώρα βυθίστηκε». Μάλιστα, παρά το γεγονός ότι εμφανίζει σημάδια ήπιας ανάκαμψης στις αρχές του 2019, οι εκτιμήσεις θέλουν το ΑΕΠ της Τουρκίας να συρρικνώνεται φέτος, προσθέτοντας έναν ακόμη σοβαρό «πονοκέφαλο» στον Τούρκο πρόεδρο και τον γαμπρό του και υπουργό Οικονομικών, Μπεράτ Αλμπαϊράκ.
Αναλυτές επισημαίνουν ότι η Τουρκία κινδυνεύει να μείνει «εγκλωβισμένη» σε οικονομική στασιμότητα, καθώς η ανάκαμψη αναμένεται να είναι πολύ πιο αργή από το παρελθόν την ώρα που ολόκληρη η οικονομία δέχεται πιέσεις απομόχλευσης, τα ξένα κεφάλαια «στεγνώνουν» και το χρέος για επιχειρήσεις και νοικοκυριά αυξάνεται απειλητικά.
Συνολικά για το 2018 η τουρκική οικονομία αναπτύχθηκε με ρυθμό 2,6% όμως αυτό οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στις ισχυρές επιδόσεις του α' τριμήνου καθώς η Τουρκία προερχόταν από μία χρονιά-σταθμό κατά την οποία εμφάνισε ανάπτυξη 7,4%. Η ανάπτυξη του 2018 είναι χαμηλότερη από την τελευταία πρόβλεψη της κεντρικής τράπεζας της Τουρκίας, CBRT, η οποία έκανε λόγο για ρυθμό 3% το 2018 και 1,5% το 2019.
Σε πολιτικό επίπεδο, η στιγμή που η οικονομία υποχώρησε σε ύφεση είναι κρίσιμη λόγω των δημοτικών και περιφερειακών εκλογών, όμως ο Ερντογάν δεν δείχνει ούτε να φοβάται αλλά ούτε και να απειλείται. Και αυτό γιατί έχει διευρύνει σε σημαντικό βαθμό τις εξουσίες που έχει αναλάβει ενώ μετά τις εκλογές της 31ης Μαρτίου, η επόμενη φορά που θα στηθούν κάλπες είναι σε τέσσερα χρόνια.
Σύμφωνα με την Capital Economics, οι πρώτοι διαθέσιμοι δείκτες για το 2019 υποδεικνύουν ότι η οικονομία «γυρίζει» αφού ο πληθωρισμός έχει υποχωρήσει από το υψηλό 15 ετών του 25,2% που κατέγραψε τον περασμένο Οκτώβριο και οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες συνεχίζουν να βελτιώνονται. Κόντρα, ωστόσο, στις πομπώδεις δηλώσεις του Ερντογάν, η Capital Economics προβλέπει ότι η ύφεση στην Τουρκία θα διαμορφωθεί στο 2,5% το 2019.
Όπως δείχνουν τα επιμέρους στοιχεία για το ΑΕΠ δ' τριμήνου, η εγχώρια ζήτηση κατέρρευσε, με την κατανάλωση των νοικοκυριών να συρρικνώνεται κατά 4,9%, μετά από πτώση 4,4% στο γ' τρίμηνο, με τον δυσθεώρητο πληθωρισμό να παίζει το ρόλο του. Ο σουλτάνος έχει τη δική του φιλοσοφία για τον πληθωρισμό και απαντά σε όσους τον θεωρούν υπεύθυνο για την τρομακτική αύξηση των τιμών, λέγοντας ότι από το 2002 που ανέλαβε την εξουσία οι τιμές αυξάνονται με μέσο ετήσιο ρυθμό της τάξης του 9,5%, όταν τα 14 προηγούμενα χρόνια των κυβερνήσεων συνεργασίας αυξάνονταν με το αστρονομικό 70%.
Είναι, ωστόσο, ενδεικτικό ότι η ιδιωτική κατανάλωση μειώθηκε κατά 8,9% στο σύνολο του 2018 και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ υποχώρησε στα 9.632 δολάρια, όταν το 2017 βρισκόταν πάνω από τα 10.000 δολάρια. Ο Αλμπαϊράκ, από την πλευρά του, βλέπει το ποτήρι μισογεμάτο, τονίζοντας ότι τα χειρότερα πέρασαν και πως τώρα ξεκινά μία ταχεία ανάκαμψη με την αύξηση των εξαγωγών και τον τουρισμό να επαναφέρουν την τουρκική οικονομία σε ανάπτυξη.
