Του Βασίλη Γεώργα
Το αποψινό Eurogroup είναι εκ των πραγμάτων καθοριστικό για την επόμενη μέρα στην Ελλάδα. Πολιτικά και οικονομικά όλα τα σενάρια άμεσων εξελίξεων θα είναι ανοιχτά μέχρι να μάθουμε το αποτέλεσμα της Συνόδου. Το πιθανότερο είναι πως θα ξεκινήσει με ένταση αλλά θα ολοκληρωθεί «αναίμακτα» με μια συμφωνία που -όπως όλες οι προηγούμενες φορές- θα κρατά την Ελλάδα στον αναπνευστήρα με την εκταμίευση μιας δόσης, και θα αναβάλει όλες τις σημαντικές αποφάσεις για αργότερα. Συμπερασματικά το κυρίαρχο ερώτημα «τι γίνεται μετά», θα παραμείνει κατά το μάλλον αναπάντητο, μέχρι να το απαντήσει η ίδια η οικονομία τον επόμενο ένα χρόνο.
Κυβέρνηση και δανειστές φρόντισαν με τις τακτικές της πολύμηνης κωλυσιεργίας και των εκατέρωθεν πολιτικών σκοπιμοτήτων, να προσδώσουν κρίσιμο χαρακτήρα στη δεύτερη αξιολόγηση, με αποτέλεσμα να κυριαρχεί η αίσθηση πως ενόψει της προθεσμίας αποπληρωμής των ελληνικών ομολόγων τον Ιούλιο, η κατάσταση οδηγείται για άλλη μια φορά στα άκρα σε βάρος της ομαλότητας που έχει ανάγκη η χώρα.
Η τακτική αυτή προφανώς και προσέφερε μέχρι σήμερα πολιτικές διευκολύνσεις σε όλες τις πλευρές σε μια Ευρώπη που είναι «χυλός» από τις εκλογικές αναμετρήσεις και έχει παραπέμψει όλα τα κρίσιμα θέματα για το 2018. Ωστόσο από εδώ και πέρα δεν έχει κανείς δεν έχει άμεσο συμφέρον να κρατά το σπίρτο αναμμένο.
Ούτως ή άλλως η σχετική προεργασία έχει γίνει και τυπικά όλα είναι έτοιμα για να μπει απόψε ένα τέλος στην μακρόσυρτη 2η αξιολόγηση εντός των ορίων που έχει προκαθορίσει το Βερολίνο και από τα οποία δεν προτίθεται να κάνει πίσω. Ακόμη και αν η ελληνική πλευρά ήθελε πολλά περισσότερα, τα πράγματα ήταν απολύτως ξεκάθαρα από την αρχή και πλέον όλοι στην Ευρώπη εμφανίζονται πρόθυμοι να τελειώσουν απόψε με την ελληνική εκκρεμότητα.
Περισσότερο από όλους δεν έχει κανένα συμφέρον να παίζει με τη φωτιά η ελληνική κυβέρνηση που έχει ήδη δοκιμάσει και γνωρίζει άριστα ποια είναι τα όρια των δανειστών και τα δικά της.
Η Σύνοδος Κορυφής των ευρωπαίων ηγετών την οποία κραδαίνει ως απειλή ο Πρωθυπουργός και η ηγετική ομάδα του Μαξίμου για να «λυγίσει» την γερμανική κυβέρνηση, είναι ένας ακόμη λεονταρισμός που για τους ίδιους μπορεί να θεωρείται σκόπιμος στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης και των εσωτερικών ισορροπιών, όμως για την υπόλοιπη Ευρώπη και την πλειονότητα των Ελλήνων πολιτών και των επιχειρήσεων, θα αποτελέσει μια πρωτοβουλία χωρίς αντίκρισμα, που θα μπορούσε να αποβεί επώδυνη για τα συμφέροντα της χώρας.
Συνεπώς η «αισιοδοξία» που επικρατεί στις Βρυξέλλες, τη Φραγκφούρτη αλλά και την Αθήνα πως την Πέμπτη θα έχουμε συμφωνία στο Eurogroup, έχει πολύ περισσότερες πιθανότητες να επιβεβαιωθεί σε σχέση με το ενδεχόμενο η κυβέρνηση να επιλέξει τελικά τη «ρήξη» με τους δανειστές και την πολιτικοποίηση της δεύτερης αξιολόγησης.
Πηγές που είναι σε θέση να γνωρίζουν τις τεχνικές διεργασίες ενόψει του Eurogroup λένε ότι η προεργασία του κειμένου της συμφωνίας έχει ήδη ξεκινήσει από τις αρχές της εβδομάδας, και σε αυτή συμμετέχουν πλέον ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών Γιώργος Χουλιαράκης και ο επικεφαλής του ΟΔΔΗΧ Στ. Παπαδόπουλος που βρίσκονται από χθες στο Λουξεμβούργο.
Το πλαίσιο της συμφωνίας είναι ήδη προδιαγεγραμμένο και μολονότι δεν έχουν αποκαλυφθεί κρίσιμες λεπτομέρειες, αναμένεται να κινηθεί εντός των ορίων που έχουν τεθεί από το Βερολίνο και τα οποία ουσιαστικά μεταφέρουν όλες τις κρίσιμες αποφάσεις για την 3η και τελευταία αξιολόγηση το 2018:
- Η αξιολόγηση ως προς το τεχνικό της σκέλος θα ολοκληρωθεί τυπικά με την επιβεβαίωση συμμόρφωσης των περίπου 140 προαπαιτούμενων που τέθηκαν, και συνεπώς θα εγκριθεί η εκταμίευση της δόσης από τον ESM. Ερώτημα αποτελεί το ποσό της εκταμίευσης που κατά τις τελευταίες πληροφορίες δεν αναμένεται να ξεπερνά τα 8,5-9 δισ. ευρώ, αν και έχουν κατατεθεί εισηγήσεις για εκταμίευση μέχρι και 11 δισ. ευρώ ώστε να περισσέψει ένα ικανό προκειμένου να αποπληρωθούν ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις του Δημοσίου και να τονωθεί η οικονομία. Η επόμενη αξιολόγηση αναμένεται να ξεκινήσει σε τρεις με τέσσερις μήνες, πιθανόν μετά τις γερμανικές εκλογές και θα είναι μάλλον η τελευταία και εξίσου μακρόσυρτη ενόψει της λήξης του 3ου μνημονίου τον Αύγουστο του 2018 και των αποφάσεων που θα πρέπει να ληφθούν για το τι θα συμβεί μετά...
- Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο θα συμφωνήσει να παραμείνει εντός του ελληνικού προγράμματος χωρίς εκταμίευση χρημάτων σε αυτή τη φάση, στο πλαίσιο μιας συμφωνίας «εν αναμονή» (Stand By Arrangement) για μελλοντική χρηματοδότηση της Ελλάδας. Οι πιθανότητες να συμμετάσχει με χρήματα είναι ελάχιστες λόγω των διαφωνιών που εξακολουθούν να υφίστανται σε σχέση με την βιωσιμότητα του χρέους. Η προσωρινή παραμονή του στο πρόγραμμα είναι προϋπόθεση για να εγκριθεί εκταμίευση δόσης από το γερμανικό και το ολλανδικό κοινοβούλιο. Η συμμετοχή του ακόμη και κατ' αυτό τον τρόπο προϋποθέτει την υπογραφή προγράμματος με την ελληνική κυβέρνηση, το περιεχόμενο του οποίου αποτελεί μεγάλο ερωτηματικό ως προς το αν πρόκειται να περιλαμβάνει πρόσθετα μέτρα και τι είδους, ενώ ερωτηματικό είναι αν στην έκθεση βιωσιμότητας χρέους που θα εκπονήσει στη συνέχεια, θα διατηρήσει τον όρο «εξαιρετικά μη βιώσιμο». Ο ευρύτερος σχεδιασμός είναι πάντως το Ταμείο να αποχωρήσει πλήρως από την Ελλάδα μετά τις γερμανικές εκλογές, πιθανόν το 2018.
- Δεν αναμένεται να υπάρξει κάποια απόφαση για σημαντική εξειδίκευση των μεσοπρόθεσμων μέτρων για τη διευθέτηση του ελληνικού χρέους. Το Βερολίνο μέσω του εκπροσώπου του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών Juerg Weissgerber ξεκαθάριζε χθες πως τα μέτρα θα αποφασιστούν το 2018 όπως ορίζει το κείμενο συμπερασμάτων του περσινού Μαΐου, και όλες οι αποφάσεις θα ληφθούν σε επίπεδο Eurogroup. Εκεί που αναμένεται «οπισθοχώρηση» του Βερολίνου είναι στη περαιτέρω αποσαφήνιση της χρονικής περιόδου επιμήκυνσης των δανείων του EFSF και της αναβολής πληρωμής τόκων.
Στο προσχέδιο απόφασης του προηγούμενου Eurogroup γίνεται αναφορά σε μια περίοδο επιμήκυνσης «από 0 έως 15 χρόνια», αφήνοντας όλα τα ενδεχόμενα ανοιχτά είτε να χρειαστεί είτε να μην χρειαστεί καθόλου επιμήκυνση. Θα είναι κέρδος για το ζητούμενο ρύθμισης του χρέους το «μηδέν» να προσδιοριστεί κατά τρόπο που να υποδηλώνει ότι η επιμήκυνση είναι απαραίτητη. Στο κείμενο αναμένεται επίσης ότι θα υπάρχει αναφορά εκ νέου στις επιστροφές των κερδών της ΕΚΤ και των κεντρικών τραπεζών από τα ελληνικά ομόλογα (ANFA'S και SMP's).
Σε ό,τι αφορά στα πρωτογενή πλεονάσματα μετά το 2022 (σ.σ μέχρι τότε θα είναι στο 3,5%) η πρόταση του Eurogroup δεν έχει διαφοροποιηθεί σε σχέση με το 2,2% που προβλέπονταν στο αρχικό κείμενο ενώ η Αθήνα επιδιώκει να κατέβει ο πήχης τουλάχιστον στο 2% και χαμηλότερα. Το ύψος των πρωτογενών πλεονασμάτων είναι μια από τις βασικές διαφωνίες στο τρίγωνο Βερολίνου-Αθήνας-ΔΝΤ δεδομένου ότι όσο υψηλότερα είναι τόσο λιγότερες παρεμβάσεις μείωσης του χρέους απαιτούνται.
- Είναι επίσης άγνωστο αν τελικά η περιβόητη «γαλλική πρόταση» για την σύνδεση των αποπληρωμών χρέους με τον ρυθμό ανάπτυξης θα συμπεριληφθεί στην απόφαση του Eurogroup ως βάση συζήτησης ή ως μια εναλλακτική που θα εξεταστεί στο μέλλον. Η Ελλάδα το επιδιώκει, ωστόσο το Βερολίνο αντιδρά αρνητικά καθώς σύμφωνα με τις διαρροές στον γερμανικό τύπο, θεωρεί ότι το εν λόγω σχέδιο ισοδυναμεί με έμμεση μείωση του χρέους.
- Μεγάλο ερώτημα αποτελεί το αν θα βρεθεί κάποιος τρόπος ή διατυπώσεις επί του κειμένου αποφάσεων του Eurogroup ώστε να δοθούν κάποιες εγγυήσεις από την ευρωζώνη προς το ΔΝΤ και την ΕΚΤ σε ότι αφορά στις ενέργειες διασφάλισης της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους. Πρόκειται για μια άσκηση λεπτών ισορροπιών που δεν πρέπει να οδηγεί ούτε στο συμπέρασμα ότι το ελληνικό χρέος είναι μη βιώσιμο (η ευρωζώνη θεωρεί ότι «βγαίνει» με υψηλά πλεονάσματα και ανάπτυξη ώστε να απαιτούνται μόνο επιμέρους διορθωτικές παρεμβάσεις), ούτε όμως στην υπόθεση ότι οι δανειστές δεν θα πάρουν πρωτοβουλίες αν κριθεί σκόπιμο. Οι εγγυήσεις σε επίπεδο διατυπώσεων ή διασφάλισης πόρων προς την ΕΚΤ, είναι απαραίτητες ώστε να παραμείνει θεωρητικά ζωντανό το σενάριο ένταξης των ελληνικών ομολόγων στο QE έστω και σε δεύτερο χρόνο, μετά το τέλος του 2017.
