Η αρνητική εμπειρία της απραξίας στο Ελληνικό επι 20 χρόνια και ο φόβος να συμβεί το ίδιο στο αεροδρόμιο «Νίκος Καζαντζάκης» στο Ηράκλειο Κρήτης, είναι ο μοχλός πίσω από το νέο μοντέλο «πρότυπων προτάσεων» ή «προτάσεων καινοτομίας» που φέρνει η κυβέρνηση στον τομέα των δημοσίων έργων. Σύμφωνα με το μοντέλο αυτό, αντί ο κάθε δημόσιος φορές να προτείνει διάφορες «ουτοπικές» αξιοποιήσεις έχοντας ως αφετηρία τα χρήματα των φορολογουμένων, θα μπορούσαν δημόσιοι φορείς αλλά και ιδιώτες να καταθέσουν προτάσεις που εφόσον κριθούν εφαρμόσιμες, ρεαλιστικές και κυρίως αποδοτικές να υιοθετηθούν από την πολιτεία.
Πρόκειται για προτάσεις έργων οι οποίες, όπως αναφέρουν στελέχη του υπουργείου Υποδομών, όχι μόνον θα πρέπει να είναι λογικές και ρεαλιστικές, αλλά κυρίως θα πρέπει να είναι πλήρως κοστολογημένες. «Η σκέψη είναι, αυτός που καταθέτει μια πρόταση αξιοποίησης, να την έχει δουλέψει διεξοδικά και να παρουσιάσει μια πλήρως κοστολογημένη πρόταση», αναφέρει υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου. Αυτό σημαίνει ότι έχει φτάσει σε επίπεδο προέγκρισης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, δηλαδή ότι έχουν ολοκληρωθεί τεχνικές προμελέτες και μελέτες, έχουν απαντηθεί νομικά και οικονομοτεχνικά ζητήματα του έργου κ.λπ.
Εφόσον αυτά έχουν γίνει, τότε το έργο θα τίθεται σε διαγωνιστική διαδικασία για την υλοποίησή του, είτε με τη μορφή ΣΔΙΤ, είτε με τη μορφή της παραχώρησης εκμετάλλευσης για μια μεγάλη χρονική περίοδο κ.ο.κ.
Εφόσον ο προτείνων είναι μεταξύ των δύο πρώτων προτιμητέων επενδυτών, θα ζητείται η βελτίωση των δύο προτάσεων, έτσι ώστε ο «σχεδιαστής» του έργου να αποκτήσει μια δεύτερη ευκαιρία στη διεκδίκηση του έργου. Σε άλλη περίπτωση, ο προτείνων του έργου θα αποζημιώνεται από την αναθέτουσα αρχή για την εργασία που έχει πραγματοποιήσει και ο διαγωνισμός θα συνεχίζει, είτε με τους υπόλοιπους ενδιαφερόμενος ή με τον προτιμητέο επενδυτή.
Πρόκειται αναμφίβολα για ένα προωθημένο, αλλά ταυτόχρονα δύσκολο μοντέλο υλοποίησης έργων. Όπως αναφέρουν υψηλόβαθμα στελέχη του υπ. Υποδομών, είναι πρωτόγνωρο ακόμη και για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Για το λόγο αυτό, παρόλο που οι «πρότυπες προτάσεις» έργων βρίσκονται στο προεκλογικό πρόγραμμα της ΝΔ -κατά συνέπεια δεν είναι επινόηση λόγω του Ταμείου Ανάκαμψης- εν τούτοις θεωρείται ότι η ιδέα αυτή μπορεί να δουλέψει καλά και όχι μόνον στα έργα του υπουργείου Υποδομών & Μεταφορών. Πιθανώς το μοντέλο αυτό να ταιριάζει και σε έργα π.χ. του υπουργείου Περιβάλλοντος.
Ωστόσο, όπως αποφασίσθηκε χθες σε κυβερνητικό επίπεδο, η αρχή θα γίνει με σημαντικά κατασκευαστικά έργα, οι οποίες ωστόσο δεν μπορεί να είναι οι κλασσικές μονοσήμαντες υποδομές, όπως π.χ. οι οδικοί άξονες, οι σχολικές εγκαταστάσεις, κ.λπ. Αναφερόμαστε κυρίως σε σύνθετες αναπτύξεις, τύπου Ελληνικό, όπου η ιδέα (concept) έχει κρίσιμο χαρακτήρα για το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, δηλαδή τη βιωσιμότητα της επένδυσης.
Τέτοιου είδους σύνθετες αναπτύξεις είναι λίγες, αλλά μεγάλες σε μέγεθος. Στην χώρα μας σε τέτοιου είδους διαδικασίες έχει εντρυφήσει μέχρι σήμερα μόνον το ΤΑΙΠΕΔ. Το πρώην αεροδρόμιο στο Ελληνικό ακολούθησε μια τέτοια διαδικασία αξιοποίησης όπου ο ενδιαφερόμενος -εν προκειμένω η Lamda Development- κατέθεσε το σχέδιο αξιοποίησης της εκτασης και το οποίο έγινε και αποδεκτό. Την εμπειρία αυτή τώρα ή κυβέρνηση σίγουρα θα αξιοποιήσει από το ΤΑΙΠΕΔ, ενώ δεν αποκλείεται να μεταβιβάσει αντίστοιχες αρμοδιότητες και σε άλλους φορείς (αναθέτουσες αρχές), προκειμένου να επιταχυνθούν τα μεγάλα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης.
Καλά ενημερωμένες πηγές σημείωναν χθες, ότι η κυβέρνηση άργησε να συζητήσει το σχετικό σχέδιο νόμου για ένα επιπλέον λόγο. Αναλώθηκε πολύ μεγάλο κεφάλαιο στο να πεισθούν οι αρχές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και ειδικά εκείνες που αφορούν τις Γενικές Διευθύνσεις Ανταγωνισμού και Εσωτερικής Αγοράς, για την αξία του μοντέλου και την αξιόπιστη εφαρμογή του. Κυβερνητικές πηγές αναφέρουν ότι τελικά δόθηκε το πράσινο φως προκειμένου να ξεκινήσει αρχικά η εσωτερική διαβούλευση και στη συνέχεια η ανοικτή διαβούλευση με όλη την ελληνική (και όχι μόνο) κοινωνία.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, η κυβέρνηση αρχικά θα περιλάβει στο αναφερόμενο μοντέλο υλοποίησης λίγα έργα, πιθανώς μετρημένα στα δάκτυλα του ενός χεριού. Θα αφορά όμως αποκλειστικά έργα/αναπτύξεις ύψους τουλάχιστον 200 εκατ. ευρώ. Οι ίδιες πηγές σημείωναν χθες ότι το συγκεκριμένο μοντέλο υλοποίησης έργων, έχει αξιοποιηθεί κυρίως στην Ιταλία, αλλά και σε άλλες χώρες εκτός Ε.Ε., όπως είναι οι ΗΠΑ και ο Καναδάς.
Σύμφωνα με την χθεσινή ανακοίνωση του Γραφείου του Πρωθυπουργού, το νομοσχέδιο για τις «Πρότυπες Προτάσεις - Προτάσεις Καινοτομίας» είναι ένα νέο σχέδιο νόμου που αφορά «σε νέα μεγάλα έργα, καθαρής αξίας άνω των 200 εκατομμυρίων ευρώ, που παρουσιάζουν χαρακτηριστικά καινοτομίας και πολυπλοκότητας, προάγουν την περιφερειακή ανάπτυξη, συμβάλλουν στην εθνική οικονομία και υλοποιούνται μέσω κλασσικών δημοσίων έργων, συμβάσεων παραχώρησης ή ΣΔΙΤ».
Όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά, τα έργα ακολουθούν τρία βήματα. Πρώτον, ξεκινούν με την πρωτοβουλία του επενδυτή, που παραδίδει στις Υπηρεσίες μια ιδέα και μια μελέτη, με πλήρη κοστολόγηση, χρηματοδότηση, χρονοδιάγραμμα, εκμετάλλευση, δεύτερον, η Υπηρεσία την αξιολογεί και τρίτον, αν κρίνει καλή την ιδέα, έχει 2 επιλογές:
- Εάν κρίνει ότι η μελέτη είναι τεχνικά καλή και πλήρης κάνει ανοικτό διαγωνισμό ενώ αντίθετα,
- εάν η Υπηρεσία κρίνει ότι η ιδέα είναι καλή και το έργο βιώσιμο, αλλά η μελέτη δεν είναι πλήρης τεχνικά, τότε θέτει σε δημόσια διαβούλευση την παραδοτέα μελέτη.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση του Μεγάρου Μαξίμου, είναι ένα μοντέλο που μπορεί να προσφέρει σημαντικά έργα με καινοτόμο προσέγγιση, σε πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα και με μικρότερο κόστος. Ουσιαστικά, όπως αναφέρουν κυβερνητικές πηγές θα μειώσει το χρόνο ωρίμανσης ενός έργου, ειδικά στο στάδιο από τη σύλληψή του, μέχρι την διενέργεια του διαγωνισμού.
