Με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να αυξάνει τα επιτόκια στην προσπάθειά της να ελέγξει τον πληθωρισμό, ένα κύριο ερώτημα στις αγορές είναι αν μπορεί να σταματήσει στο λεγόμενο «ουδέτερο» επίπεδο ή αν θα χρειαστεί να φρενάρει περισσότερο την οικονομία, παρόλο που ο κίνδυνος ύφεσης είναι ορατός.
Το ουδέτερο επίπεδο επιτοκίων συζητείται πολύ τελευταία από τους αξιωματούχους της ΕΚΤ και τους οικονομολόγους, αλλά το ακριβές του επίπεδο παραμένει απατηλό. Το ουδέτερο επιτόκιο δεν είναι άλλο από αυτό που ούτε επιβραδύνει, ούτε τονώνει την οικονομία αλλά αφήνει το ΑΕΠ στις δυνατότητές του, ενώ παράλληλα σταθεροποιεί τον πληθωρισμό.
Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα, είναι αδιευκρίνιστο. Κανείς δεν ξέρει το ακριβές του επίπεδο και οι εκτιμήσεις δίνουν και παίρνουν. Ουσιαστικά είναι ένα θεωρητικό επιτόκιο και προκύπτει αφού περάσει αρκετό διάστημα μετά το γεγονός, ίσως και χρόνια.
Αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι το ουδέτερο επιτόκιο βρίσκεται σε καθοδική πορεία τις τελευταίες δεκαετίες, κυρίως λόγω του αδύναμου ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης της ευρωζώνης, της γήρανσης του πληθυσμού και της χαμηλής βελτίωσης της παραγωγικότητας.
Λίγοι είναι οι αξιωματούχοι που θα ανέφεραν ένα συγκεκριμένο αριθμό για το ουδέτερο επιτόκιο αλλά πρόσφατα δύο προέβησαν σε εκτιμήσεις, βλέποντάς το αρκετά πάνω από το τρέχον καταθετικό επιτόκιο του 0,75% της ΕΚΤ.
Σύμφωνα με τον Γάλλο κεντρικό τραπεζίτη Villeroy de Galhau, το ουδέτερο επιτόκιο είναι ελαφρώς κάτω ή πολύ κοντά στο 2% σε σύγκριση με προηγούμενη εκτίμηση του για 1% με 2%. Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας έχει ανεβάσει τη δική του εκτίμηση στο 1,5% ή 2% από 0,5% με 1,5% πριν.
Οι οικονομολόγοι στην αγορά το βλέπουν στο εύρος 1,5% με 2%, επίπεδο που είναι από τα χαμηλότερα όσον αφορά στα ουδέτερα επιτόκια στις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου.
Η Societe Generale βλέπει το ουδέτερο επιτόκιο της ΕΚΤ στο 1,5%, ωστόσο με χαμηλή πεποίθηση. Συγκριτικά, βλέπει το ουδέτερο επιτόκιο στις ΗΠΑ στο 2,15%, στο 2,5% στη Βρετανία, στο 1,75% στην Ελβετία και στο 1% στην Ιαπωνία που είναι και το χαμηλότερο στον κόσμο.
Η οικονομική αναστάτωση τα τρία τελευταία χρόνια, από την πανδημική κρίση μέχρι τον πόλεμο στην Ουκρανία, περιπλέκει την εικόνα για το ακριβές επίπεδο του ουδέτερου επιτοκίου. Η Deutsche Bank εκτιμά ότι το ενεργειακό σοκ μπορεί να επιβραδύνει το δυνητικό ρυθμό ανάπτυξης της ευρωζώνης και ότι συγκρατεί το ουδέτερο επιτόκιο. Από την άλλη, οι ανάγκες για υψηλότερες επενδύσεις στην ενέργεια και η επιδείνωση στο ισοζύγιο πληρωμών υποδηλώνουν μεταβολή στην ισορροπία επνδύσεων-αποταμίευσης, που θα μπορούσε να ωθήσει το ουδέτερο επιτόκιο προς τα πάνω.
Στην Commerzbank εκτιμούν ότι η ΕΚΤ υποεκτίμησε σημαντικά το επίπεδο του ουδέτερου επιτοκίου, αυξάνοντας τον κίδυνο λάθους στη νομισματική της πολιτική. Κατά συνέπεια, υπάρχει ο κίνδυνος να ομαλοποιήσει την πολιτική της πολύ βραδέως ή να σταματήσει τη διαδικασία αυτή πολύ νωρίς με τον πληθωρισμό να επιμένει πάνω από τον στόχο του 2% μκροπρόθεσμα.
Οι αξιωματούχοι έχουν αρχίσει να συζητούν για την ανάγκη να υπερβεί η ΕΚΤ το ουδέτερο επίπεδο και οι προσδοκίες της αγοράς έχουν αναθεωρηθεί αντίστοιχα. Οι επενδυτές βλέπουν σήμερα το τελικό επιτόκιο, δηλαδή το πού θα κορυφωθεί ο ανοδικός κύκλος των επιτοκίων, πάνω από το 2,5% την άνοιξη του 2023 μετα από σταθερή πορεία αυξήσεων στο κόστος χρήματος.
Έχει υπάρξει αναθεώρηση προς τα πάνω σχεδόν κατά μισή ποσοστιαία μονάδα μετά την αύξηση των 75 μονάδων βάσης της ΕΚΤ, που σημαίνει οτι οι αγορές βλέπουν πιο επιθετική πορεία επιτοκίων το επόμενο διάστημα.
Το ζήτημα είναι ότι ο πληθωρισμός είναι πολύ υψηλός και πολύ επίμονος που σημαίνει ότι χρειάζεται αποφασιστική δράση. Η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ αρνήθηκε να απαντήσει αν η κεντρική τράπεζα της ευρωζώνης θα σταματήσει στο ουδέτερο επίπεδο, λέγοντας οτι «το τρέχον επιτόκιο απέχει πολύ από το επίπεδο που θα μας βοηθήσει να πιέσουμε τον πληθωρισμό να επιστρέψει στο 2%"».
Η BNP Paribas εκτιμά οτι η ΕΚΤ θα αναγκαστεί να πάει υψηλότερα. «Ένα ρίσκο στο κεντρικό σενάριο είναι οτι δεν θα είναι αρκετό για να συγκρατηθεί ο πληθωρισμός μεσοπρόθεσμα και ότι με τη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης η ΕΚΤ θα αναγκαστεί να κανει περισσότερα».
