Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Πριν την ιστορική απόφαση των Βρετανών για έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση η επικρατούσα αντίληψη σε Βερολίνο και Παρίσι ήταν ότι η κρίση φτάνει στο τέλος της, με αποτέλεσμα το ενδιαφέρον να μετατοπίζεται προς το προσφυγικό πρόβλημα. Όπως αναφέρουν στο liberal.gr κοινοτικές πηγές από το Παρίσι, οι τρεις βασικές προτεραιότητες για τους Ευρωπαίους ήταν το προσφυγικό, οι εκλογές σε πολλές χώρες της Ένωσης -το 2016 και κυρίως το 2017 - και το βρετανικό δημοψήφισμα.
Η ελληνική κρίση είχε περάσει σε δεύτερη μοίρα, καθώς μετά από τόσα χρόνια άδοξων προσπαθειών, δεν δείχνει να... συγκινεί πλέον τις αγορές, τουλάχιστον στο βαθμό που αυτό ίσχυε το 2010 ή το 2012. Το ευρωπαϊκό πλάνο προέβλεπε τη σταδιακή επιστροφή της οικονομίας της Ευρωζώνης σε ανάπτυξη και την λήψη σημαντικών αποφάσεων για το μέλλον της Ευρώπης μετά τις γαλλικές και γερμανικές εκλογές το 2017.
Τα πράγματα όμως δεν εξελίχθηκαν... βάσει σχεδίου. Το Brexit ήρθε να προκαλέσει σεισμικές δονήσεις οι οποίες «αποκάλυψαν» ταχύτερα από το αναμενόμενο τις αδυναμίες του τραπεζικού κλάδου, σε ένα σίριαλ με πρωταγωνιστή τις ιταλικές τράπεζες. Την ίδια ώρα, η ΕΚΤ βλέπει τις προσπάθειές της να μην έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα και η συζήτηση γύρω από τα διαθέσιμα όπλα του Mario Draghi έχει αναδείξει ακόμη και τη ρίψη χρημάτων από το ελικόπτερο (helicopter money) ως πιθανή – αν και ακραία – λύση.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η επιδείνωση της κεφαλαιακής επάρκειας των τραπεζών την τελευταία πενταετία σε συνδυασμό με τις πολλαπλές αναταράξεις στις διεθνείς αγορές και το γενικότερο κλίμα αβεβαιότητας εξαιτίας των γεωπολιτικών εξελίξεων επιταχύνει τις αποφάσεις για το αύριο του ευρωπαϊκού τραπεζικού κλάδου. Αυτό συμβαίνει διότι η διαχείριση των «κόκκινων» δανείων ανεβαίνει με γοργούς ρυθμούς στις πρώτες θέσεις της λίστας με τις προτεραιότητες.
Εκτός από τα «κόκκινα» δάνεια, αναλυτές θεωρούν ότι το επιχειρηματικό μοντέλο πολλών ευρωπαϊκών τραπεζών έχει λίγο έως πολύ αποτύχει. Τα χαμηλά επιτόκια επηρεάζουν αρνητικά τις τραπεζικές δραστηριότητες και πολλές τράπεζες αδυνατούν πλέον να εμφανίσουν ισχυρά κέρδη. Παράλληλα, το ρυθμιστικό πλαίσιο σφίγγει συνεχώς και οι εταιρείες Fintech ενισχύουν σε απαγορευτικό – μερικές φορές – επίπεδο τον ανταγωνισμό.
Από το Νοέμβριο του 2014, η ΕΚΤ έχει τρέξει μία διαδικασία αυστηρού ελέγχου των τραπεζών, μέσω του SSM, ενόψει της τραπεζικής ενοποίησης με συγκεκριμένα βήματα. Όμως ο... μαύρος κύκνος του Brexit και η κλιμάκωση των πιέσεων στις τραπεζικές μετοχές μέσα στο 2016 έχουν πείσει άπαντες στη Φρανκφούρτη ότι απαιτείται αμεσότερη αντιμετώπιση. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι εξελίξεις αυτές φέρνουν πιο κοντά δράσεις που αρχικά υπολογίζονταν για την επόμενη διετία, σε μία περίοδο που έτσι κι αλλιώς η ΕΚΤ προσπαθεί να... ανοίξει τη δίοδο που θα επιτρέψει στα μη συμβατικά μέτρα νομισματικής πολιτικής να τονώσουν την πραγματική οικονομία.
Σημαντικοί διαχειριστές κεφαλαίων, όπως ο γαλλικός οίκος Carmignac, κατηγορούν τον Draghi ότι χειραγωγεί τις αγορές ομολόγων, μέσω της ένταξης των εταιρικών ομολόγων στο QE, ωθώντας τους επενδυτές προς επενδύσεις μεγαλύτερου ρίσκου όπως οι μετοχές. Ο αρχικός στόχος του Draghi ήταν να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να δανειστούν χρήματα τα οποία στη συνέχεια θα επενδύσουν, ενισχύοντας την πραγματική οικονομία. Όμως η αβεβαιότητα κάνει τις επιχειρήσεις πολύ διστακτικές, υπό το βάρος της μειωμένης ζήτησης, των αυξημένων υποχρεώσεων και των «κόκκινων» δανείων.
Η συζήτηση για τη ρίψη χρημάτων από το ελικόπτερο επανέρχεται στο προσκήνιο, αν και δεν αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα για τον Mario Draghi. Στο μυαλό του Ιταλού κυριαρχούν οι ανησυχίες για τις ιταλικές τράπεζες και το ντόμινο των εξελίξεων στην περίπτωση που τα «κόκκινα» δάνεια ξεφύγουν από τον έλεγχο.
«Πριν το Brexit η πολιτική ηγεσία της Ευρώπης ενδιαφερόταν περισσότερο για τις εκλογές παρά για τις τράπεζες, αφού οι ενέργειες της ΕΚΤ προσέφεραν την απαραίτητη... αναισθησία», σημειώνει σημαντικός οικονομολόγος. «Η κατάσταση, ωστόσο, δεν είναι βιώσιμη και η ευρωπαϊκή οικονομία δεν μπορεί να συνεχίσει να λειτουργεί σε αυτό το μοτίβο».
Στο διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ έχει συζητηθεί πάρα πολλές φορές το θέμα της ανάπτυξης, καθώς ο πληθωρισμός δείχνει εξαιρετικές αντοχές και συνεχίζει να διατηρείται σε πολύ χαμηλά επίπεδα, απέχοντας πολύ από τον στόχο του 2%. Το πρόβλημα με τα «κόκκινα» δάνεια είναι τόσο σημαντικό που από μόνο του επιφέρει σημαντικό πλήγμα στην ανάπτυξη. Ταυτόχρονα, η οικονομική δυσπραγία και η έλλειψη ανάπτυξης επιδεινώνουν το πρόβλημα των «κόκκινων» δανείων.
Για να ξεφύγει η ΕΚΤ από αυτόν τον φαύλο κύκλο, ο ίδιος οικονομολόγος υποστηρίζει ότι θα πρέπει να κινηθεί ταχύτατα και να... ξεχάσει την αρχική της πρόθεση. Να περιμένει δηλαδή ότι η ανάπτυξη θα δώσει σταδιακά λύση στο θέμα των «κόκκινων» δανείων. «Προτάσεις υπάρχουν και ο Draghi γνωρίζει ότι οι επόμενοι μήνες θα είναι καθοριστικοί. Το εμπόδιο της Γερμανίας είναι υπαρκτό, όμως ο Ιταλός φαίνεται διατεθειμένος να εξαντλήσει τα περιθώρια των αρμοδιοτήτων του».
Οι διαθέσιμες επιλογές της ΕΚΤ πολλές: μπορεί να αγοράσει μετοχές, μπορεί να ρίξει χρήματα από το ελικόπτερο, μπορεί να... διευκολύνει την αγορά «κόκκινων» δανείων. Η προεκλογική περίοδος σε Γαλλία και Γερμανία και οι συσχετισμοί με φόντο τις γεωπολιτικές εξελίξεις είναι βέβαιο πως θα επηρεάσουν τις αποφάσεις. Δεν θα πρέπει επίσης να αποκλείεται το ενδεχόμενο συντονισμένης δράσης της Fed, της ΕΚΤ και της Bank of Japan.
