Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Αναμφίβολα η κρίση άλλαξε πολλά στον τρόπο με τον οποίο βλέπουν οι πολίτες τα δάνεια, τις καταθέσεις και κατ'' επέκταση τις τράπεζες. Το μεγάλο σοκ του 2015, η φυγή των καταθέσεων, η έκρηξη των «κόκκινων» δανείων και φυσικά τα capital controls διαμόρφωσαν ένα περιβάλλον που δύσκολα μπορεί να αντιστραφεί. Όπως για παράδειγμα στη στεγαστική πίστη, όπου οι Έλληνες αποφάσισαν να αγοράσουν σπίτι χωρίς τη βοήθεια των τραπεζών.
Είναι εκπληκτικό ότι από τις 70.000 συναλλαγές για την αγορά σπιτιού που διενεργήθηκαν συνολικά το 2017, μόνο το 15% επέλεξε να την χρηματοδοτήσει μέσω δανεισμού. Η σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία λέει πολλά. Σύμφωνα με όσα αναφέρουν αρμόδια τραπεζικά στελέχη, πριν την κρίση 8 στις 10 συναλλαγές αγοράς σπιτιού γίνονταν με τραπεζικό δανεισμό.
Οι τράπεζες έκλεισαν τις στρόφιγγες μέσα στην κρίση, οι αξίες των ακινήτων κατέρρευσαν, οι πολίτες άρχισαν να αντιμετωπίζουν με φόβο τον τραπεζικό δανεισμό καθώς τα «κόκκινα» δάνεια κατέκλυσαν την αγορά και συνολικά η πραγματική οικονομία «πάγωσε». Στα χρόνια της ακραίας οικονομικής αβεβαιότητας, μάλιστα, παρατηρήθηκε το φαινόμενο οι ίδιες οι τράπεζες να αποθαρρύνουν τον κόσμο να δανειστεί, ενώ η καθημερινή συζήτηση για τα «κόκκινα» δάνεια και το πως θα λειτουργήσει η διαδικασία διαχείρισης των καθυστερήσεων δημιούργησε ένα πολύ κακό κλίμα που σήμερα παλεύουν να αντιστρέψουν.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι τράπεζες έχουν ξεκινήσει εκστρατεία ενημέρωσης για να αλλάξουν αυτή την εικόνα, επισημαίνοντας τα ευνοϊκά σημεία του δανεισμού. Για παράδειγμα, τα επιτόκια στα οποία κυμαίνονται τα στεγαστικά είναι περίπου 4 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από το euribor, όταν βέβαια το διατραπεζικό επιτόκιο είναι αρνητικό. Είναι, επίσης εντυπωσιακό ότι ενώ οι τράπεζες ζητούν ίδια συμμετοχή της τάξης του 20%, στην πλειονότητά τους οι δανειολήπτες είναι διατεθειμένοι να χρηματοδοτήσουν την αγορά σπιτιού σε ποσοστό άνω του 50%, αποδεικνύοντας ότι έχει αλλάξει η κουλτούρα.
Άλλοι φοβήθηκαν ότι θα τους πάρει τα χρήματα η εφορία, άλλοι επένδυσαν από το «λίπος» και άλλοι επέλεξαν να ποντάρουν στην κατάρρευση των τιμών με την ελπίδα ότι η αγορά θα ανακάμψει κάποια στιγμή, κάτι που αρχίζει να συμβαίνει φέτος. Έτσι, τον περασμένο χρόνο η ίδια συμμετοχή των δανειοληπτών κυμάνθηκε μεταξύ 50%-55%, σε ποσοστά δηλαδή που δεν έχει ξαναδεί ποτέ η εγχώρια τραπεζική αγορά. Αξίζει να σημειωθεί ότι την περασμένη δεκαετία η ίδια συμμετοχή δεν ξεπερνούσε το 20%.
Αρμόδια τραπεζικά στελέχη τονίζουν ότι το ύψος της μέσης συμμετοχής των δανειοληπτών δείχνει ότι τόσο οι αγορές όσο και οι αιτήσεις για δάνειο είναι πιο ώριμες και συνειδητοποιημένες σε σύγκριση με την εποχή πριν την κρίση. Το 25% των στεγαστικών αφορά στην αγορά από νέους ανθρώπους που παίρνουν πρώτη φορά δάνειο και την κύρια κατοικίας τους. Σε ποσοστό 78% τα στεγαστικά που δίνονται σήμερα αφορούν σε αγορές ακινήτων για ιδιόχρηση.
Τα υφιστάμενα στεγαστικά δάνεια (εξυπηρετούμενα και μη) διαμορφώνονται στα 54 δισ. ευρώ, όταν προ κρίσης έφταναν στα 80 δισ. ευρώ. Όσον αφορά τις εγκρίσεις, σήμερα εγκρίνονται περίπου 6 στα 10 δάνεια τόσο στη στεγαστική πίστη όσο και στα καταναλωτικά και στα δάνεια μικρών επιχειρήσεων.
Σύμφωνα με τραπεζικές πηγές, το 2018 δανειοδοτήθηκαν συνολικά 120.000 πολίτες, από τους οποίους οι 90.000 πήραν καταναλωτικά δάνεια και οι 30.000 στεγαστικά και μικρών επιχειρήσεων. Το συνολικό ποσό που εκταμιεύθηκε διαμορφώθηκε στα 1,5 δισ. ευρώ. Σημειώθηκε επίσης σοβαρή μείωση της αγοραστικής αξίας, καθώς ο μέσος όρος διαμορφώθηκε στις 100-110 χιλ. ευρώ για σπίτια ηλικίας άνω των 25 ετών.
Όσον αφορά τα δάνεια που δίνονται για ακίνητα που ανήκουν στην κατηγορία του AirBNB, αυτά αποτελούν, σύμφωνα πάντα με τις εκτιμήσεις τραπεζικών στελεχών, μικρό κομμάτι της συνολικής πίτας. Το 2017 διενεργήθηκαν 80.000 συναλλαγές για αυτόν το σκοπό και από αυτές οι 12.000 αφορούσαν σε περιπτώσεις για την έγκριση βίζας.
