Τα προβλήματα που προκάλεσε η πανδημία στο παγκοσμιοποιημένο σύστημα του πλανήτη και τα σοβαρά ρήγματα στην παγκόσμια οικονομία θα απασχολήσουν τους οικονομολόγους και κοινωνιολόγους για αρκετά χρόνια. Πολλοί επικριτές της παγκοσμιοποίησης θα αναφερθούν στη διαδικασία της μετάδοσης των οικονομικών αναταραχών από τη μια χώρα στην άλλη, λόγω του υψηλού βαθμού διασύνδεσης των παγκόσμιων οικονομιών. Είναι φυσικό και αναπόφευκτο, καθώς η παγκοσμιοποίηση αποτελεί μια πολύπλοκη οικονομική και πολιτική πραγματικότητα, που επιφέρει βαθιές αλλαγές στην κοινωνική και οικονομική αλληλεξάρτηση μεταξύ των κρατών αλλά και των οικονομικών κρίσεων.
Με μια σύντομη αναδρομή στο παρελθόν, βλέπουμε ότι οι επιχειρήσεις είχαν έδρα έναν συγκεκριμένο τόπο και συγκέντρωναν άτομα που δημιουργούσαν στενές σχέσεις συνεργασίας. Οι μισθωτοί ήταν οι εργαζόμενοι της επιχείρησης και οι ιδιοκτήτες ήταν παρόντες και πολλές φορές βρίσκονταν περισσότερες ώρες στην επιχείρηση από τους εργαζόμενους. Η παγκοσμιοποίηση άλλαξε σε μεγάλο βαθμό το τοπίο, καθώς οι επιχειρήσεις απορυθμίστηκαν. Οι εγκαταστάσεις τους (εργοστάσια, καταστήματα, αποθήκες, γραφεία κλπ) πλέον κατανέμονται σε κάθε γωνιά του πλανήτη και αποτελούν τους κρίκους μιας αλυσίδας, που αποκαλείται “αλυσίδα αξίας”. Οι εγκαταστάσεις των επιχειρήσεων μοιράζονται ανά τον πλανήτη ανάλογα με τα οφέλη που προκύπτουν, από τα χαμηλά κυρίως κόστη. Οι εργαζόμενοι αποβλέπουν στη διατήρηση του τόπου εργασίας τους, στον τόπο που κατοικούν, κάτι που μπορεί να εξαφανιστεί ανά πάσα στιγμή. Η εν λόγω αβεβαιότητα της συνεχούς απασχόλησης σε συγκεκριμένο τόπο και χώρο δημιουργεί εργασιακές συγκρούσεις τις οποίες διαχειρίζονται τα στελέχη της επιχείρησης, που πρέπει να λογοδοτούν καθημερινά στους ανωτέρους τους (οι οποίοι φυσικά μπορεί να βρίσκονται σε άλλη χώρα), τηρώντας τους κανονισμούς,. Αυτό με τη σειρά του οδηγεί σε έλλειψη μιας υγιούς συνεργασίας, στοιχείο απαραίτητο για την εύρυθμη λειτουργία μιας επιχείρησης. Ως αποτέλεσμα, σε
παγκόσμιο επίπεδο, σχηματίστηκε μια σημαντική τάξη ανώτατων διευθυντικών στελεχών, που δεν έχει θεσμοθετήσει πραγματικές σχέσεις συνεργασίας, λόγω των αποστάσεων που απορρέουν από τις μεταφορές εδρών, των θυγατρικών κ.ο.κ..
Έτσι κάπως η Κίνα των 1,2 δις καταναλωτών μπήκε δυνατά στο παιχνίδι και συνέβαλλε, λόγω του χαμηλού της παραγωγικού κόστους, στη μείωση των διεθνών πληθωριστικών πιέσεων. Παρά ταύτα, η κινέζικη οικονομία έχει παραμείνει εγκλωβισμένη στο κράτος ακόμα και αν η χώρα έγινε μεγάλη οικονομική δύναμη. Καμία ελευθερία στην κίνηση των κεφαλαίων, η κεντρική τράπεζα υπόκειται στον έλεγχο του κράτους όπως και η συναλλαγματική ισοτιμία, ενώ ο έντονος κρατικός παρεμβατισμός στον χρηματοοικονομικό τομέα που θεωρητικά προστατεύει τη χώρα από τις κρίσεις, δημιουργεί προβλήματα σε συνεργαζόμενους δυτικούς εταίρους. Από τη μια πλευρά ευτυχώς που υπάρχει τελικά και αυτός ο παρεμβατισμός, διαφορετικά η διάδοση των οικονομικών της προβλημάτων θα ήταν πιο έντονη στις αγορές. Στον αντίποδα, κατά πόσο είναι συμβατό αυτό με τους διεθνείς κανόνες και την παγκοσμιοποίηση είναι κάτι που χρήζει πολύωρης συζήτησης.
Ένα μέρος λοιπόν των προβλημάτων που ξεκίνησαν από την ομαλή τροφοδοσία των μεγάλων πολυεθνικών το ζούμε σήμερα με τις κατασκευαστικές εταιρείες που καταρρέουν στην Κίνα και τα παγκόσμια προβλήματα της εφοδιαστικής αλυσίδας. Το ερώτημα που τίθεται είναι εάν η παγκοσμιοποίηση είναι υπεύθυνη και ικανή να δημιουργήσει μια τεράστια οικονομική κρίση, η οποία διαφαίνεται έντονα τις τελευταίες ημέρες. Με μια επιφανειακή ανάγνωση θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι τα προβλήματα προέκυψαν λόγω της παγκοσμιοποίησης, καθώς η εφοδιαστική
αλυσίδα και η παραγωγική μηχανή των μεγάλων πολυεθνικών αλλά και μικρομεσαίων επιχειρήσεων, στηρίχθηκε κυρίως στις ασιατικές χώρες, (λόγω φθηνού εργατικού κόστους αλλά και λόγω της άμεσης επαφής με τις πρώτες ύλες που βρίσκονται εν αφθονία στις εν λόγω χώρες) και κυρίως στην Κίνα. Λογικό λοιπόν εάν δεν υπάρχουν οι πρώτες ύλες να μην μπορεί η εξαρτώμενη επιχείρηση να λειτουργήσει στις χώρες που βρίσκεται η έδρα της επιχείρησης. Παρατηρούμε τις επιχειρήσεις που στράφηκαν στην Κίνα να ψάχνουν πλέον να βρουν νέες αγορές που θα πληρούν τα κριτήρια ώστε να αποδεσμευτούν από την Ασία και να συνεχίσουν την παραγωγή τους με χαμηλά κόστη. Κάτι που θα τους επιτρέπει να παραμένουν κερδοφόρες(βλ. εγχώρια επιχείρηση jumbo).
Όμως τα πράγματα δεν είναι και τόσο ομαλά. Πως να γυρίσει πλέον μια επιχείρηση πίσω στη βάση της τη στιγμή που ο εργαζόμενος σε μια χώρα εντός ευρωζώνης θα ζητήσει περισσότερα χρήματα από τον κινέζο εργαζόμενο και τα λειτουργικά κόστη θα είναι δυσανάλογα των απαιτήσεων της κερδοφορίας! Πώς λοιπόν θα γίνει η εν λόγω μετάβαση; Πιθανόν, δε θα γίνει και θα λυθεί το πρόβλημα μέχρι να ηρεμήσει η κατάσταση στην εφοδιαστική αλυσίδα. Εάν τελικά δεν κατορθώσει να λυθεί το πρόβλημα τότε θα σημαίνει ότι θα έχουμε μια επιστροφή στον συγκεντρωτισμό των επιχειρήσεων σε στενά όρια εντός των κρατών, κάτι που θα επιφέρει ένα ουσιαστικό πλήγμα στην παγκοσμιοποίηση. Και φυσικά με τα τόσα συσσωρευμένα προβλήματα θα έχουμε και έναν πληθωρισμό στα ύψη!
Συμπερασματικά, η ενεργειακή κρίση και η έλλειψη πρώτων υλών κινδυνεύουν να οδηγήσουν τον πλανήτη σε ακραίες καταστάσεις φτώχειας, κάτι που αποτελεί ένα τρομερό όπλο στα χέρια των λαϊκιστών και πολέμιων της παγκοσμιοποίησης, οι οποίοι έχουν τις λύσεις για όλα. Ας μην ξεχνάμε ότι η πείνα και η ανέχεια οδήγησαν την Ευρώπη σε άνοδο ακραίων πολιτικών και την ανθρωπότητα σε δύο μεγάλους πολέμους! Το πρώτο βήμα μιας ένωσης, στα χνάρια της παγκοσμιοποίησης, έγινε με το τέλος του πολέμου στην Ευρώπη, ώστε να αποφευχθεί εκ νέου ένας αιματηρός πόλεμος. Σήμερα το έδαφος είναι πρόσφορο να επαναληφθούν λάθη του παρελθόντος καθώς πληθαίνουν οι φωνές σε ολόκληρο τον πλανήτη, που γνωρίζουν πως θα λύσουν τα προβλήματά μας, είτε πρόκειται για μια πανδημία, είτε για την κλιματική αλλαγή, κ.ο.κ.. Είναι σαφές ότι υπάρχουν πολλά προβλήματα, όμως είναι ευκολότερο να εξηγηθούν τα οφέλη της παγκοσμιοποίησης από τα στρεβλά αποτελέσματά της. Πολλοί αναλυτές θα επικεντρωθούν σε μελέτες για να βρουν τι έφταιξε και δεν λειτούργησε τόσο άριστα την περίοδο που διανύουμε.
Η άποψη της στήλης είναι ότι απλώς υπήρξε μια βιασύνη που διακατέχει γενικά την ανθρώπινη φύση ως προς την εφαρμογή μιας νέας κατάστασης. Η βιαστική εφαρμογή π.χ. ώστε να μην ξαναγίνει πόλεμος στην Ευρώπη, οδήγησε στην ένωση των κρατών της, (η οποία ακόμα και σήμερα αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα, γιατί απλά έγιναν όλα πολύ βιαστικά). Η βιαστική εφαρμογή των διεθνών κανόνων εμπορίου και της παγκόσμιας τροφοδοσίας, χωρίς να έχουν γίνει οι απαραίτητες μελέτες και ασκήσεις επί χάρτου, που δεν θα υπαγορεύονται μόνον από χρηματοοικονομικά κριτήρια, αλλά και από σοβαρές εξελίξεις, όπως οι πανδημίες, το μεταναστευτικό, η κλιματική αλλαγή κ.ο.κ. οδήγησε στα προβλήματα που βιώνουμε σήμερα. κ.ο.κ.
Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του αισιόδοξο ον! Έχει όμως ένα σημαντικό ελάττωμα που κάνει τη διαφορά από τα υπόλοιπα όντα που κατοικούν στον πλανήτη. Έχει τη γνώση! Γνωρίζει ότι κάποτε θα φύγει από την επίγεια ζωή και βιάζεται να προλάβει να ζήσει τις εξελίξεις, να τρέξει γρήγορα, να προλάβει να ζήσει τα πάντα, να κάνει τη διαβίωση του πιο ευχάριστη, να εξαλείψει τις ασθένειες, την πείνα, τη φτώχεια! Πολλές φορές χρησιμοποίησε αθέμιτα μέσα για να το πετύχει. Αυτή τη φορά ελπίζουμε η παγκοσμιοποίηση να παραμείνει αυτή που ξεκίνησε, ως το τελευταίο στάδιο της ανθρώπινης απελευθέρωσης και της μεγάλης συμφιλίωσης ολόκληρης της ανθρωπότητας.
* Ο Μιχάλης Τουτζιάρης είναι χρηματιστηριακός αναλυτής
