Μια από τις αιτίες που επικαλείται συχνά ο αμφισβητίας της πράσινης μετάβασης είναι ότι ενώ ακούει συνεχώς για αυτήν, δεν έχει δει ακόμη τα οφέλη στην τσέπη του. Το γεγονός αυτό τον κάνει σκεπτικιστή απέναντι στις πολιτικές για το κλίμα σε σημείο που να αποδίδει την τρέχουσα ενεργειακή ακρίβεια στις πολιτικές της Ευρώπης, στα «συμφέροντα» και όσους επιβουλεύονται το περιβάλλον.
Το παράδειγμα της Χάλκης έρχεται να καταρρίψει αυτό τον μύθο, αποδεικνύοντας ότι η πράσινη μετάβαση και είναι άμεσα εφικτή και έχει σημαντικά οφέλη για την τσέπη μας. Χαρακτηριστική η περίπτωση λογαριασμού νοικοκυριού, ενός εκ των 592 καταναλωτών που θα συμμετάσχουν στην πρωτότυπη τοπική «ενεργειακή κοινότητα», μετά την εγκατάσταση φωτοβολταϊκού συστήματος 1 MW, που θα καλύπτει τις ανάγκες όλου του νησιού. Από τα 239,73 ευρώ που ήταν η χρέωση ενέργειας, μετά τις παρεμβάσεις, πέφτει στα… 5,83 ευρώ. Ο λογαριασμός του τοπικού δημοτικού σχολείου, από τα 272,17 ευρώ, μειώνεται στα 2,36 ευρώ, ενώ μιας μικρής επιχείρησης του νησιού, από τα 239,73 ευρώ, πέφτει στα 2,38 ευρώ.
Τι συνέβη στην Χάλκη, του πρώτου νησιού που εντάχθηκε τη Παρασκευή στα Gr-eco island, παρουσία του Πρωθυπουργού; Τίποτα το «μαγικό». Ονομάζεται «εικονικός ενεργειακός συμψηφισμός» (εικονικό net metering), είναι μια ψηφισμένη εδώ και καιρό ρύθμιση και για να γίνει πράξη χρειάστηκε απλώς πολιτική βούληση, δουλειά και συντονισμός με μερικές μεγάλες εγχώριες και ξένες εταιρείες.
Η λογική του, απλή. Αντί ο κάθε καταναλωτής να δαπανά κεφάλαια για να αποκτήσει το δικό του φωτοβολταικό, οι συμμετέχοντες στην πρώτη ενεργειακή κοινότητα στα Δωδεκάνησα - ενός τοπικού αστικού συνεταιρισμού αποκλειστικού σκοπού- είναι όλοι μέτοχοι σε ένα φωτοβολτιακό σύστημα, του οποίου η παραγόμενη ενέργεια, ισχύος 1 Μεγαβάτ, επιμερίζεται στους κατοίκους της Χάλκης, αναλόγως των αναγκών τους.
Με βάση την ισχυουσα νομοθεσία, μέσω του λεγόμενου εικονικού ενεργειακού συμψηφισμού, η ενέργεια που παράγει το φωτοβολταικό συμψηφίζεται με την ενέργεια που καταναλωνουν τα νοικοκυριά- μέλη της κοινότητας. Ετσι, εκτός από καταναλωτές, οι Χαλκίτες είναι πλέον και παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας, την οποία συμψηφίζουν με το ρεύμα που δαπανούν. Με τον τρόπο αυτό μηδενίζουν το σκέλος των τιμολογίων που αφορά στις ανταγωνιστικές χρεώσεις, δηλαδή στο κομμάτι της ενέργειας. «Στο εξής αυτό θα το χρηματοδοτεί... ο ήλιος», όπως ανέφερε κατά τη παρουσίαση του project Χάλκη η γενική γραμματέας Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου. Οι καταναλωτές θα πληρώνουν μόνο τα λεγόμενα ρυθμιζόμενα κόστη (τέλη χρήσης συστήματος και διανομής), τα οποία είναι κοινά για όλους.
Ακρως σημαντική εξέλιξη, ειδικά τώρα, όπου οι τιμές χονδρικής έχουν εκτοξευτεί λόγω της κρίσης. Διότι αυτό που επηρεάζεται αποκλειστικά από το ράλυ των διεθνών τιμών είναι το ανταγωνιστικό σκέλος της ενέργειας. Αυτό βλέπει η συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων της Ελλάδας να αυξάνεται. Στον αντίποδα, οι κάτοικοι της Χάλκης, μέσω της ενεργειακής τους κοινότητας «Κάλχιον», όπως ονομάζεται, δεν πρόκειται να αισθανθούν την ενεργειακή κρίση στους λογαριασμούς του ρεύματος!
Στην ουσία, η Χάλκη είναι η απάντηση προς κάθε δύσπιστο για ποιο λόγο γίνεται τόσος θόρυβος για το στορυ της πράσινης μετάβασης. Συνήθως, οι πράσινοι στόχοι, οι εξαγγελίες, τα μεγάλα έργα, όλα αυτά εντάσσονται σε ένα σύνθετο πλαίσιο, το αποτέλεσμα του οποίου δεν είναι άμεσο. Η δυσκολία να πείσουν για την αναγκαιότητά τους είναι ότι το δια ταύτα δεν είναι χειροπιαστό, αφού παραπέμπουν σε αλλαγές επί τα βελτίω, κάποια στιγμή στο απότερο μέλλον. Σε μικρές ωστόσο κοινωνίες, όπου όλοι πλέον γίνονται αυτοπαραγωγοί - «στην Χάλκη πήραμε μια γεύση από το μέλλον», όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο υπουργός Ενέργειας Κώστας Σκρέκας - τα οφέλη αποτυπώνονται στην τσέπη.
Κάτι αντίστοιχο με ό,τι συμβαίνει στην Χάλκη έχει τη δυνατότητα να πετύχει ένας καταναλώτης οπουδήποτε στην Ελλάδα, είτε μέσω μιας ενεργειακής κοινότητας, είτε αξιοποιώντας ένα σύστημα αυτοπαραγωγής στο σπίτι του. Ο συμψηφισμός της αυτοπαραγόμενης ενέργειας με την καταναλισκόμενη (Net Metering) προβλέπεται ως διαδικασία στην Ελλάδα ήδη από το 2015. Θα περίμενε κανείς να έχουν υιοθετήσει την σχετική δυνατότητα πολλές χιλιάδες καταναλωτές. Παρ’ όλα αυτά, οι αυτοπαραγωγοί ρεύματος από φωτοβολταικά δεν ξεπερνούν τους 2.000, παρά την τεράστια ηλιοφάνεια της χώρας και παρά το ευνοικό θεσμικό πλαίσιο. Ατία, το γεγονός ότι η θέσπιση του μέτρου συνέπεσε με τα capital controls (2015), με μια περίοδο γεμάτη ανησυχίες για την ευρωστία της ΔΕΗ, ενώ στην συνέχεια ήρθε η πανδημική κρίση, με αποτέλεσμα ένα τόσο θετικό μέτρο να μην έχει ακόμη βρει την ανταπόκριση που του αξίζει.
