Πρώτο θέμα συζήτησης στις ΗΠΑ αλλά και διεθνώς είναι η ανάγκη αύξησης του «ανώτατου ορίου χρέους» του αμερικανικού δημοσίου έτσι ώστε να μην σημειωθεί η πρώτη στην ιστορία αθέτηση πληρωμών από τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου. Όμως, πόσο αληθινός είναι ο κίνδυνος και τι ακριβώς συνεπάγεται;
Αρχικά, να πούμε ότι χθες Πέμπτη το δημόσιο χρέος των Ηνωμένων Πολιτειών «χτύπησε» το… ταβάνι των 31,4 τρισ. δολαρίων και η αμερικανική κυβέρνηση προχωρά ήδη στην εφαρμογή λογιστικών «τεχνασμάτων» για να αποφύγει τα χειρότερα. Επειδή όμως η λέξη χρεοκοπία είναι βαριά θα πρέπει να γνωρίζουμε τα εξής:
Ουσιαστικά, ενώ ο κίνδυνος αθέτησης πληρωμών είναι υπαρκτός, το θέμα του «debt ceiling» συνήθως λαμβάνει μεγαλύτερες διαστάσεις απ’ ότι θα έπρεπε, εξυπηρετώντας πολιτικές σκοπιμότητες των δύο βασικών κομμάτων.
Σε κάθε περίπτωση, όταν η υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ δηλώνει ότι αν δεν αυξηθεί το όριο, είναι πιθανό έως τον Ιούνιο η κυβέρνηση να μην μπορεί να εκπληρώσει τις δανειακές της υποχρεώσεις, προκαλώντας έτσι ανεπανόρθωτη ζημιά στην οικονομία των ΗΠΑ, στις ζωές όλων των Αμερικανών, αλλά και στην παγκόσμια χρηματοπιστωτική σταθερότητα, τότε μάλλον αξίζει να δούμε το ζήτημα πιο προσεχτικά.
Το θέμα του αμερικανικού κρατικού χρέους και του ορίου του, το οποίο το Κογκρέσο αναγκάζεται συνεχώς να αυξήσει, απασχολεί εδώ και δεκαετίες την οικονομική κοινότητα, ωστόσο κανείς δεν μπορεί να φανταστεί την κορυφαία οικονομία να προχωρά σε στάση πληρωμών, πόσω μάλλον να χρεοκοπεί.
Και όμως, θεωρητικά είναι πιθανό να συμβεί κάτι τέτοιο. Επίσης, με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ να τυπώνει διαρκώς χρήμα, το μέλλον είναι πιο αβέβαιο και αυτό που σήμερα φαντάζει απίθανο ίσως γίνει πιθανό σε μία διαφορετική συγκυρία.
Το «debt ceiling» είναι τυπικά το ανώτατο ύψος δανεισμού που το Κογκρέσο επιτρέπει στην αμερικανική κυβέρνηση να αναλάβει. Αν το χρέος φτάσει στο όριο και το Κογκρέσο δεν το αυξήσει εγκαίρως ή δεν αναστείλει την ισχύ του κανόνα, τότε το αμερικανικό δημόσιο δεν θα μπορεί να δανειστεί για να καλύψει τις ανάγκες του και θα πρέπει να κόψει κάποιες δαπάνες.
Μία διαδικασία που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αθέτηση κάποιων πληρωμών και να προκαλέσει ζημιά στην οικονομία και στις αγορές. Επίσης, αν οι ΗΠΑ μπορούσαν να εμφανίσουν πλεόνασμα, το θέμα του χρέους δεν θα ήταν τόσο σημαντικό, όμως από το 2001 η αμερικανική οικονομία τρέχει ελλείμματα.
Όπως μπορείτε να μαντέψετε, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν ποτέ αθετήσει πληρωμές χρέους στη σύγχρονη ιστορία τους. Διότι το Κογκρέσο πάντοτε σπεύδει να δώσει λύση, ακόμη και αν αυτό γίνεται πολλές φορές κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή. Από το 1960 έως σήμερα, το νομοθετικό σώμα της αμερικανικής κυβέρνησης έχει επέμβει 78 φορές, είτε για να αυξήσει μόνιμα το όριο του χρέους, είτε για να το επεκτείνει προσωρινά, είτε για να αναθεωρήσει τον ορισμό του.
Από αυτές, οι 29 φορές ήταν με Δημοκρατικό πρόεδρο και οι 49 φορές με Ρεπουμπλικάνο. Και φυσικά, το όριο πηγαίνει μόνο προς τα πάνω και ποτέ δεν έχει μειωθεί. Για την ιστορία, το «ταβάνι χρέους» εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 1917 και έχει αυξηθεί από όλους τους Προέδρους, από τον Χέρμπερτ Χούβερ και μετά.
Γιατί όμως μας ενδιαφέρουν όλα αυτά; Συνήθως, το θέμα του χρέους αποτελεί μία καλή αφορμή για να ενταθεί η πολιτική αντιπαράθεση στην Ουάσιγκτον, αναφορικά με τις δαπάνες της κυβέρνησης. Κάθε κυβέρνηση θέλει να τις αυξήσει και κάθε αντιπολίτευση ζητάει σύνεση και συγκράτηση.
Για του λόγου το αληθές, στο πολιτικό παζάρι των ημερών, οι Ρεπουμπλικάνοι απαιτούν οποιαδήποτε αύξηση του ορίου να συνοδευτεί από την επιβολή ορίων στις δαπάνες, ενώ οι Δημοκρατικοί θέλουν μία άνευ όρων συμφωνία. Το 2011 ζήσαμε μία παρόμοια κατάσταση και τότε ο Μπαράκ Ομπάμα συμφώνησε σε μία σειρά περιορισμών για μελλοντικές δαπάνες για να καταλήξουν οι δύο πλευρές σε συμβιβασμό και να αποφευχθεί τελευταία στιγμή η στάση πληρωμών.
Την περασμένη εβδομάδα, η Τζάνετ Γέλεν, προειδοποίησε το Κογκρέσο ότι το χρέος θα έφτανε στο όριο στις 19 Ιανουαρίου και θα αναγκαστεί να εφαρμόσει «πρωτοφανή μέτρα μείωσης των δαπανών», έτσι ώστε να αποφύγει η χώρα την πρώτη αθέτηση πληρωμών στην ιστορία της έως τον ερχόμενο Ιούνιο. Τόνισε, μάλιστα, ότι η αποτελεσματικότητα των μέτρων αυτών δεν είναι διασφαλισμένη, επομένως δεν είναι βέβαιο πως θα αποφευχθεί η καταστροφή.
Σήμερα, το όριο για το χρέος της αμερικανικής κυβέρνησης διαμορφώνεται στα 31,4 τρισ. δολάρια, επίπεδο που αντιστοιχεί σε πάνω από το 120% του ΑΕΠ. Συγκριτικά να πούμε ότι στην Ευρώπη ο κανόνας για το χρέος είναι στο 60% του ΑΕΠ και χώρες με χρέος άνω του 120% του ΑΕΠ είναι υποχρεωμένες να λάβουν δραστικά μέτρα. Σημειώνεται ότι οι ΗΠΑ διαθέτουν το υψηλότερο εξωτερικό χρέος στον πλανήτη. Από τα 31 τρισ. δολάρια, περίπου το 96,19% είναι στα χέρια ιδιωτών και το 33% στα χέρια ξένων επενδυτών.
Το θέμα πυροδοτεί πολιτικές έριδες στην Ουάσιγκτον και συντηρεί σε αυξημένα επίπεδα την αβεβαιότητα, καθώς όλες οι πλευρές γνωρίζουν πολύ καλά ότι ενδεχόμενη αποτυχία επίτευξης συμφωνίας θα προκαλούσε τεράστιες αναταράξεις διεθνώς.
