Η ακρίβεια στα τρόφιμα είναι το σημαντικότερο ζήτημα που έχει αφήσει πίσω της η πληθωριστική κρίση, ιδιαίτερα όσο οι τιμές της ενέργειας υποχωρούν και όσο μειώνονται οι πιθανότητες μιας νέας ενεργειακής κρίσης. Είναι επίσης το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά διεθνώς.
Όσο αυξάνονται με ιλιγγιώδη ρυθμό οι τιμές των τροφίμων, τόσο συντηρείται η κρίση του κόστους διαβίωσης με αποτέλεσμα οι μισθοί, ακόμη και αν αυξάνονται, να μην επαρκούν.
Στη Γερμανία έχει διπλασιαστεί ο αριθμός των νοικοκυριών που εξυπηρετούν οι πάνω από 900 τράπεζες τροφίμων της χώρας, ενώ στη Μ. Βρετανία οι πολίτες που καταφεύγουν στις τράπεζες τροφίμων ξεπερνούν ακόμη και τα επίπεδα της πανδημίας. Το ερώτημα, λοιπόν, που κυριαρχεί είναι το εξής: Θα πέσουν ποτέ οι τιμές των τροφίμων ή θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής και κάθε άλλης πραγματικής ή όχι αιτίας;
Ο δείκτης τιμών του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ, δείχνει ότι υπάρχει μία διαφορά φάσης περίπου ενός έτους. Ο δείκτης κατέγραψε ιστορικό υψηλό τον Μάρτιο του 2022, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αλλά ο πληθωρισμός τροφίμων στην Ευρώπη κορυφώθηκε τον Μάρτιο του 2023. Είναι ένας από τους λόγους που οι ειδικοί πιστεύουν ότι ο πληθωρισμός στα τρόφιμα θα επιβραδύνει τον επόμενο χρόνο.
Οι ίδιοι ωστόσο προειδοποιούν ότι οι τιμές στα ράφια δύσκολα θα μειωθούν. Και φυσικά, τα χαμηλότερα εισοδήματα είναι αυτά που δέχονται το μεγαλύτερο πλήγμα αφού τα χρήματα που μπαίνουν στο νοικοκυριό κάθε μήνα δεν αρκούν για να καλυφθούν ούτε οι βασικές ανάγκες.
Ας μην γελιόμαστε, ξεκάθαρη απάντηση για το πότε θα δούμε μειώσεις τιμών δεν υπάρχει. Οι παράγοντες που επηρεάζουν τις τιμές των τροφίμων είναι δεκάδες, από τις ενεργειακές τιμές και την κλιματική αλλαγή, έως τις εξελίξεις στις εφοδιαστικές αλυσίδες και την αισχροκέρδεια.
Η Ελλάδα εμφανίζει πλέον έναν από τους χαμηλότερους πληθωρισμούς στην Ευρώπη στο 2,8%, όμως στα στοιχεία Μαΐου είδαμε ότι οι τιμές στα τρόφιμα σε σύγκριση με τον Μάιο του 2022 αυξήθηκαν κατά 11,6% (έναντι 12,5% στην Ευρωζώνη), κυρίως λόγω της ανατίμησης προϊόντων όπως το ψωμί, τα δημητριακά, τα κρέατα, τα ψάρια, τα γαλακτοκομικά, τα αυγά, τα έλαια, τα φρούτα, τα λαχανικά, η ζάχαρη, τα γλυκά, τα παγωτά, ο καφές, το μεταλλικό νερό κλπ. Ό,τι αγοράζει δηλαδή ο καταναλωτής σχεδόν σε καθημερινή βάση.
Τον Αύγουστο του 2022 η Fitch Ratings προέβλεπε ότι ο πληθωρισμός στα τρόφιμα θα υποχωρούσε σημαντικά μέσα στο 2023, όμως στην Ε.Ε. το φαινόμενο κορυφώθηκε τον Μάρτιο στο 19,2%. Ο αμερικανικός οίκος Morningstar (έχει εξαγοράσει τον οίκο αξιολόγησης DBRS), εκτιμά, με βάση τα σημερινά δεδομένα, ότι οι τιμές των τροφίμων θα αρχίσουν να πέφτουν και μάλιστα με ταχύ ρυθμό από το 2024. Αυτή, βέβαια, είναι μία εκτίμηση που αφορά κυρίως τις ΗΠΑ. Στην Ευρώπη, το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο και είναι πολύ πιθανό να μη δούμε μειώσεις στις τιμές σύντομα, αλλά μικρότερες αυξήσεις.
Οι τιμές της ενέργειας επηρεάζουν σημαντικά τις τιμές των τροφίμων λόγω της σημασίας των μεταφορών και των μηχανημάτων που χρησιμοποιούνται αλλά και του κόστους των λιπασμάτων. Η ενέργεια είναι ο βασικός λόγος που το πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο στην Ευρώπη, απ’ ότι στις ΗΠΑ.
Υπενθυμίζεται ότι κατά τη διάρκεια του 2022, ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι επιπτώσεις των lockdown και οι πολύπλευρες πιέσεις που δέχθηκαν οι εφοδιαστικές αλυσίδες, είχαν ως αποτέλεσμα να αυξηθούν τρομακτικά οι τιμές στην ενέργεια, στα λιπάσματα και στα σιτηρά.
Να πούμε εδώ ότι η τιμή του φυσικού αερίου (ολλανδικού TTF) έχει μειωθεί κατά 90% από τα ιστορικά υψηλά που κατέγραψε τον Αύγουστο του 2022, αλλά παραμένει 100% υψηλότερη από τα προ πανδημίας επίπεδα. Σήμερα, η τιμή του TTF διαμορφώνεται στα 35 ευρώ/μεγαβατώρα, όταν στο αποκορύφωμα των ανησυχιών για την ενεργειακή επάρκεια της Ευρώπης είχε φτάσει στα 340 ευρώ/μεγαβατώρα και πριν την πανδημία βρισκόταν κοντά στα 16 ευρώ/μεγαβατώρα.
Στη Μ. Βρετανία, η οποία βιώνει την πιο δραματική κρίση ακρίβειας στην Ευρώπη, ο πληθωρισμός τροφίμων παραμένει κοντά στο 15%, που είναι το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί στα χρονικά, με την κυβέρνηση να εξετάζει μέτρα όπως η επιβολή πλαφόν στις τιμές για να μην ξεφύγει από τον έλεγχο η κατάσταση. Μία κατάσταση που επαναφέρει μνήμες από τη δεκαετία του 1970 όταν ΗΠΑ και Μ. Βρετανία επέβαλαν πλαφόν στα τρόφιμα, για να αποσύρουν το μέτρο λίγο αργότερα αφού δεν είχε τα επιθυμητά αποτελέσματα.
