Ανοδική πορεία ακολουθεί το ποσοστό απορρόφησης κονδυλίων στο τρέχον ΕΣΠΑ (2014-2020). Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία (9/6), κυμαίνεται στα επίπεδα του 36,42%. Κι αυτό, ενώ πριν ένα χρόνο περίπου, τον Ιούλιο του 2019, όταν αναλάμβανε τα ηνία της χώρας η παρούσα κυβέρνηση, το αντίστοιχο ποσοστό διαμορφωνόταν στο 24,5%.
Στην περίπτωση των περιφερειών, κάποιες κινούνται σε ικανοποιητικά επίπεδα απορρόφησης κι άλλες καταβάλλουν προσπάθεια, προκειμένου να ξεφύγουν από τις ...χαμηλές πτήσεις. Πιο συγκεκριμένα, το υψηλότερο ποσοστό απορρόφησης κοινοτικών πόρων (40,12%) καταγράφεται στο Νότιο Αιγαίο. Σε επίπεδα άνω του 30% κινούνται η Στερεά Ελλάδα (35,89%), η Αττική (35,43%), η Κεντρική Μακεδονία (34,40%) και Νησιά του Ιονίου (30,15%). Ακολουθούν η Ήπειρος και η Κρήτη, με 29,80% και 28,10% αντίστοιχα. Στην Πελοπόννησο το ποσοστό ανέρχεται σε 27,30% και στην Δυτική Ελλάδα σε 26,76%. «Ουραγοί» είναι το Βόρειο Αιγαίο (25,94%), η Ανατολική Μακεδονία και Θράκη (25,11%), η Θεσσαλία (23,96%) και τέλος, η Δυτική Μακεδονία (21,84%). Συνολικά, για τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ) η απορρόφηση αγγίζει το 31%.
Στο μεταξύ, αξίζει να σημειωθεί πως, ήδη, εδώ και μερικούς μήνες, η ηγεσία του υπουργείου Ανάπτυξης και Επενδύσεων (ΥΠΑΝ) και οι περιφερειάρχες βρίσκονται σε στενή συνεργασία για τους πόρους που καλούνται να διαχειριστούν στην μετα-κορονοϊό εποχή.
Εν μέσω lockdown, οι δύο πλευρές έλαβαν μέρος σε τηλεδιασκέψεις, όπου εκφράστηκε η ανάγκη να εξασφαλιστούν όσο το δυνατό περισσότερα κονδύλια από την προγραμματική περίοδο 2014-2020 για δράσεις εστιασμένες στην υγεία, την παιδεία, αλλά και τη στήριξη των επιχειρήσεων και των εργαζομένων που πλήττονται από την υγειονομική κρίση. Σύμφωνα, μάλιστα, με Ανώτατο Αξιωματούχο του υπουργείου στις συζητήσεις με εκπροσώπους των περιφερειών συμπεριλαμβάνεται -μεταξύ άλλων- η προκήρυξη εξειδικευμένων δράσεων για νευραλγικούς κλάδους της οικονομίας όπως είναι ο τουρισμός.
Στη νέα τάξη των πραγμάτων που δημιουργεί η πανδημία, το υπουργείο ακολουθεί μία διαδικασία αντίστοιχη με αυτήν της αναθεώρησης των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων. Με άλλα λόγια, οι πόροι ανακατανέμονται σε δράσεις και προγράμματα με στόχο την αποτελεσματική απορρόφηση των κονδυλίων από έργα που αξιολογούνται ως ώριμα, δηλαδή αυτά που είναι άμεσα υλοποιήσιμα.
Πίνακας: Ποσοστά απορρόφησης κονδυλίων ΕΣΠΑ 2014-2020, ανά περιφέρεια
Το μεγάλο στοίχημα
Από εκεί και πέρα, στο νέο ΕΣΠΑ, που είναι «προ των πυλών», οι περιφέρειες πρέπει να... ανεβάσουν στροφές, αφού έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Απόφαση της κυβέρνησης είναι να αναλάβουν τη διαχείριση περίπου του 1/3 των πόρων που αντιστοιχούν στην Ελλάδα, κατά την προγραμματική περίοδο 2021-2027. Με την... μπάλα στο γήπεδό τους, πλέον, τα υψηλά ποσοστά απορρόφησης κονδυλίων συνιστούν το βασικό στόχο-πρόκληση για καθεμία από αυτές.
Το πρώτο βήμα για τη μετάβαση στο μοντέλο της περιφερειακής διακυβέρνησης, που αποτελεί, άλλωστε, και πάγιο αίτημα της Αυτοδιοίκησης, έγινε... Πριν μερικές ημέρες, ο αρμόδιος υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Γιάννης Τσακίρης, απέστειλε στην Κομισιόν το σχέδιο, όπου περιγράφεται πως θα διανεμηθούν τα τουλάχιστον 20 δισ. ευρώ που διεκδικεί η Ελλάδα στο πλαίσιο του νέου ΕΣΠΑ. Εκεί, παρουσιάζεται και ο ενισχυμένος ρόλος που θα έχουν οι περιφέρειες στη διαχείριση των κοινοτικών πόρων την προσεχή επταετία.
Με τα σημερινά δεδομένα, η Ελλάδα και η Ιρλανδία συμπεριλαμβάνονται στα ελάχιστα παραδείγματα κρατών-μελών, όπου η κεντρική εξουσία λαμβάνει όλες τις αποφάσεις για την αξιοποίηση των κονδυλίων. Αυτό επιχειρείται να αλλάξει, δίνοντας στις περιφέρειες περισσότερη αυτονομία. Την ίδια ώρα, ανώτατοι αξιωματούχοι εντάσσουν τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία στο «πλαίσιο μιας αποτελεσματικής, πολυεπίπεδης διακυβέρνησης που προωθεί η κυβέρνηση» κατά τα λεγόμενά τους.
Σε κάθε περίπτωση, το «μοίρασμα» κονδυλίων και αρμοδιοτήτων στις περιφέρειες δεν αναιρεί το γεγονός ότι και στο ερχόμενο ΕΣΠΑ το υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων θα διατηρήσει το ρόλο του κεντρικού συντονιστή γύρω από την αξιοποίηση των κοινοτικών πόρων.
Όσον αφορά στην Αυτοδιοίκηση, εκπρόσωποί της έχουν εκφράσει, κατά καιρούς, την άποψη πως η περιφερειακή διακυβέρνηση συνιστά βασική προϋπόθεση για την αναπτυξιακή επανεκκίνηση της χώρας. Εκτιμούν, συγκεκριμένα, πως η ...αποκέντρωση πόρων θα οδηγήσει, σταδιακά, σε ένα Κράτος λειτουργικότερο, επιτελικότερο και πιο αποτελεσματικό για τους πολίτες.
