Η άμυνα απέναντι στην κλιματική κρίση υπερβαίνει τον εκλογικό κύκλο μιας κυβέρνησης, απαιτεί απ’ όλους υπερβάσεις, συγκέντρωση δυνάμεων, πολιτικών, επιστημονικών, τεχνοκρατικών.
Είναι ένα 10ετές σχέδιο, και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπιστεί από την κυβέρνηση, που πρέπει να στηρίζεται στο πλέον δυσμενές κλιματικό σενάριο, με ιδέες και αποφάσεις μακριά από την πεπατημένη, και πυρήνα το νέο αντιπλημμυρικό σχεδιασμό, τον οποίο έχει αναλάβει το υπουργείο Περιβάλλοντος.
Το κόστος του; Εκτιμάται ότι θα μπορούσε να κινηθεί στα 10 δισ ευρώ, δηλαδή το 5% του ετήσιου ΑΕΠ, ποσό που θα «σπάει» σε βάθος ετών, με μια ετήσια δαπάνη κοντά στο 1 δισ.
Κάποιοι ίσως θα πουν ότι οι συνθήκες απαιτούν κι άλλα κεφάλαια, ότι το επιβάλλει η συχνότητα και η έκταση των καταστροφών, αφενός όμως η στρατηγική της «μηδενικής πλημμύρας» είναι ανέφικτη, αφετέρου οι αντοχές της χώρας συγκεκριμένες.
Κεντρική ιδέα του σχεδιασμού, ο οποίος δεν θα αφορά μόνο τη Θεσσαλία, αλλά όλη την Ελλάδα, είναι τα χρήματα να πέσουν σε υποδομές, ανθεκτικές να αντέχουν «υπερ- πλημμύρες» που συμβαίνουν μια φορά κάθε 200 ή 300 χρόνια. Και κάποια εμβληματικά έργα, να ανταπεξέρχονται σε πλημμύρες που έρχονται ακόμη και μία φορά κάθε 1.000 χρόνια, όπως η Daniel, όχι πάντως όπως τα σημερινά που είναι σχεδιασμένα για φαινόμενα που εμφανίζονται μια φορά στην 50ετία.
Κομβικό ρόλο θα έχουν τα έργα ορεινής υδρονομίας που θα καθυστερούν τις πλημμύρες, δίνοντας το χρόνο στον πληθυσμό των πεδινών περιοχών να απομακρυνθούν. Οι γεωτρήσεις που στο εξής θα πρέπει να είναι υδατοστεγείς ώστε να μην καταστρέφονται, όπως συνέβη με τις 4.000-5.000 που σαρώθηκαν στον κάμπο από τον Daniel. Οι προδιαγραφές για τις νέες κτηνοτροφικές μονάδες που θα πρέπει να χτίζονται σε ανάχωμα, ύψους μίνιμουμ 2-3 μέτρων, ώστε να μην πνίγονται τα ζώα, όπως συνέβη με τα 100.000 που υπολογίζεται ότι χάθηκαν την περασμένη εβδομάδα.
Κυρίως όμως το σχέδιο δεν πρέπει να είναι γαλάζιο, κόκκινο ή πράσινο, αλλά ένα και εθνικό, το οποίο θα εφαρμόζει όποιος έχει στα χέρια τη διακυβέρνηση της χώρας. Αδιανόητο θα είναι να αλλάζει ανάλογα με τον εκλογικό κύκλο.
Τι σημαίνουν όλα αυτά; Ότι η στιγμή δεν προσφέρεται για τις γνωστές κοκορομαχίες στην Βουλή. Εδώ μιλάμε για την διαχείριση μιας εθνικής κρίσης με άγνωστες παρενέργειες. Πρέπει να συνταχθούν οι πάντες, τα κόμματα να καταθέσουν προτάσεις, οι παραγωγικοί φορείς να συμβάλουν με όλες τους τις δυνάμεις στο σχεδιασμό. Η επιχειρηματική τάξη, η οποία πρέπει να συμβάλλει στην εθνική προσπάθεια, ενώ χρειάζονται σωστές μελέτες, μεγάλη ταχύτητα, αλλά και ενεργοποίηση των απλών ανθρώπων, που πρέπει να καταλάβουν ότι μια υδατοστεγής πόρτα στο ισόγειο της επιχείρησης, θα τους σώσει από μεγάλες ζημιές στην επόμενη πλημμύρα.
Νέοι χάρτες
Οι υποδομές είναι ο ένας άξονας του νέου σχεδιασμού, αλλά όχι ο μόνος. Χρειαζόμαστε νέα κλιματικά μοντέλα για την πρόβλεψη των mega- πλημμυρών, έμφαση στις πιο επικίνδυνες περιοχές και κυρίως νέους χάρτες επικινδυνότητας, όχι στατικούς όπως οι σημερινοί: Δηλαδή που δεν θα αγνοούν την διάσταση των φερτών υλικών στις πλημμύρες, ούτε θα στηρίζονται στη μη ρεαλιστική υπόθεση ότι το νερό πέφτει ομοιόμορφα παντού με σταθερό ρυθμό καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας.
Τι και αν έχουν ηλικία μόλις μια 5ετία, τα Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων του 2018, η χρησιμότητά τους είναι πεπερασμένη. Δεν δίνουν εξειδικευμένη πληροφορία, απαραίτητη για τη λήψη γρήγορων αποφάσεων στο σωστό χρόνο, παρά μόνο μια γενική ένδειξη ως προς το που θα γίνουν οι πλημμύρες, όπως λέει ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θοδωρής Σκυλακάκης, που όσο μελετά τα όπλα κατά της κλιματικής κρίσης, τόσο συνειδητοποιεί τις δυσκολίες του εγχειρήματος.
Το αδύνατο σημείο
Ένα παράδειγμα αφορά την αλληλεπίδραση των αντιπλημμυρικών έργων σε μια λεκάνη απορροής ή πολλών συνδεδεμένων μεταξύ τους, όπως συμβαίνει στη Θεσσαλία. Το τελικό αποτέλεσμα στη μάχη με το νερό εξαρτάται από πολλά μικρότερα έργα. Ένα έργο από αυτό το σύστημα υποδομών να μην έχει γίνει, αρκεί για να πλημμυρίσει ολόκληρη η περιοχή. Κατ' επέκταση, όταν μια χώρα σχεδιάζει ένα νέο αντιπλημμυρικό μοντέλο, μέχρις ότου γίνει και το τελευταίο έργο, στο μεσοδιάστημα, η περιοχή είναι εκτεθειμένη σε κινδύνους. Είναι όπως η άμυνα ενός κάστρου απέναντι στον εχθρό. Είναι τόσο ισχυρή, όσο το πιο αδύνατο σημείο του.
Ένας φορέας
Έτερο σοβαρό θέμα, η πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων και φορέων. Είναι μία δομική αδυναμία του ελληνικού αντιπλημμυρικού συστήματος, καθώς οι φορείς έχουν διαφορετικές ικανότητες και επίπεδα αποτελεσματικότητας. Τι χρειάζεται εδώ; Ένα συμμάζεμα. Κατά το μοντέλο που έγινε μια ενοποίηση της πολιτικής γύρω από την παρακολούθηση των υδάτων με την θεσμοθέτηση της Ρυθμιστικής Αρχής Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων. 'Η με την επικείμενη μεταρρύθμιση στις δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης, τις γνωστές ΔΕΥΑ, όπου άλλες χάνουν έσοδα από τις απώλειες νερού, άλλες είναι ζημιογόνες, άλλες υπερκοστολογούν. Και φυσικά όλες αυτές οι υπηρεσίες, οι επιτροπές ειδικών, ιδρυμάτων και φορέων, που δουλεύουν, διάσπαρτες σε υπουργεία και πανεπιστήμια, πρέπει να να μπουν κάτω από μια κοινή στέγη.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι η μάχη απέναντι στην κλιματική κρίση υπερβαίνει τις δυνάμεις της όποιας κυβέρνησης. Δεν μιλάμε για ένα απλό σχέδιο τύπου «Ξενοκράτης», όπως εκείνο της δεκαετίας του 2000, αλλά για κάτι πολύ πιο σύνθετο. Και δεν χωρούν εδώ ανιαρές κουβέντες, κοινότοπες προτάσεις, copy paste πολιτικές από το παρελθόν ή ανούσια πολιτική αντιπαράθεση. Το επιβάλλουν οι απαιτήσεις της εποχής.
