Η κατάσταση στο διεθνές εμπόριο χειροτερεύει. Η συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία μειώνει όλο και περισσότερο τις πιθανότητες εξομάλυνσης της κατάστασης. Όσο περνάει ο καιρός, οι ελλείψεις επεκτείνονται σε περισσότερους τομείς και η αναταραχή απλώνεται γεωγραφικά. Στη δύσκολη συγκυρία έρχονται να προστεθούν η επανεμφάνιση της πανδημίας στην Κίνα και η εργασιακή αναταραχή σε κρίσιμους τομείς των διεθνών μεταφορών. Μάλλον, είναι ακόμα αρκετά νωρίς για αισιοδοξία.
Σχεδόν είκοσι πέντε μέρες μετά τη διαπίστωσή μας πως η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και ο πόλεμος είχαν αρχίσει να καταφέρουν σοβαρά πλήγματα στις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες, δυσχεραίνοντας την παραγωγή και τη μεταφορά προϊόντων κάθε είδους από τις δύο εμπόλεμες χώρες προς τον υπόλοιπο κόσμο, η κατάσταση έχει χειροτερέψει αρκετά. Οι θαλάσσιες μεταφορές από τη Μαύρη Θάλασσα είναι ακόμα σχεδόν σταματημένες, η βιομηχανική παραγωγή στην Ουκρανία και τη Ρωσία έχει υποστεί σοβαρό πλήγμα, οι εξαγωγές των αποθεμάτων σιτηρών, καλαμποκιού και ηλιελαίου συναντούν μεγάλες δυσκολίες. Τα προβλήματα που είχαμε εντοπίσει τότε δεν έχουν λυθεί, ενώ έχουν προστεθεί και άλλα. Την ίδια στιγμή, εξελίξεις στην Κίνα, τον Καναδά, τις ΗΠΑ και την Ευρώπη, απειλούν με ακόμα μεγαλύτερο χάος τις εφοδιαστικές αλυσίδες και με μεγαλύτερες καθυστερήσεις, ελλείψεις αγαθών και μεγάλες ανατιμήσεις τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις ανά τον κόσμο.
Στην πρώτη θέση του διεθνούς ενδιαφέροντος βρίσκονται τα αγροτικά προϊόντα και τα λιπάσματα. Η μεγάλη σημασία των ρωσικών και ουκρανικών εξαγωγών σιταριού για πάρα πολλές χώρες, ειδικά αυτές της Μέσης Ανατολής και της Βορείου Αφρικής, είναι πλέον γνωστή σε όλους μας, όπως και η προσπάθεια αυτών των χωρών να προμηθευθούν τις απαραίτητες ποσότητες σιτηρών από άλλους παραγωγούς ανά τον κόσμο. Σύμφωνα με ό,τι μαθαίνουμε από τα διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία, τα αποθέματα σιτηρών αυτών των χωρών μπορούν να κρατήσουν για λίγους μήνες ακόμα, άρα θα έχουν λίγο χρόνο στη διάθεσή τους μέχρι να βρουν μία λύση για την αύξηση των αποθεμάτων τους. Αυτό όμως δεν τους γλυτώνει από τη μεγάλη αύξηση της τιμής των σιτηρών, αυξάνοντας την πίεση στις τοπικές οικονομίες. Στην περίπτωση του ηλιελαίου, τα πράγματα είναι μάλλον πιο δύσκολα, αφού ακόμα και στα σούπερ μάρκετ στη χώρα μας έχουν ήδη επιβληθεί περιορισμοί στις ποσότητες που μπορεί να αγοράσει ένας καταναλωτής.
Η κατάσταση αναμένεται να γίνει ακόμα πιο δύσκολη αφού οι πληροφορίες από την Ουκρανία αναφέρουν πως έχουν ήδη αρχίσει τα προβλήματα στον αγροτικό τομέα της χώρας. Πολλοί αγρότες έχουν εγκαταλείψει τα χωράφια τους και πολεμούν, πολλά τρακτέρ έχουν επιταχθεί από τον στρατό, και υπάρχει και έλλειψη εφοδίων. Σύμφωνα με το Bloomberg, η σπορά ηλιελαίου για τη νέα καλλιεργητική χρονιά αναμένεται να είναι κατά 50% μικρότερη από την περσινή, ενώ σοβαρά προβλήματα πιθανολογούνται και για τη νέα σπορά καλαμποκιού. Όσον αφορά στις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων, είναι σχεδόν αδύνατες αυτή τη στιγμή από τα Ουκρανικά λιμάνια και πολύ δύσκολες από τα ρωσικά. Πέρα από αυτό, όπως μαθαίνουμε πάλι από το Bloomberg, μεγάλες εγκαταστάσεις αποθήκευσης και φόρτωσης αγροτικών προϊόντων έχουν ήδη υποστεί ζημίες στα ουκρανικά λιμάνια, όπως για παράδειγμα αυτές της αμερικανικής Bunge στο λιμάνι του Mikolayiv.
Σχετικά με τα λιπάσματα, είναι γνωστό πως οι τιμές τους έχουν σημειώσει σημαντικότατη άνοδο από την έναρξη του πολέμου και μετά, σε μερικές περιπτώσεις πάνω από 40%, λόγω του ότι η Ρωσία και η Λευκορωσία είναι από τις μεγαλύτερες εξαγωγείς λιπασμάτων στον κόσμο. Όπως είχαμε δει πριν μερικές ημέρες, από την αύξηση της τιμής των λιπασμάτων πλήττονται σημαντικά οι χώρες της Νοτίου και Κεντρικής Αμερικής. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα των καλλιεργητών καφέ στη Νικαράγουα, τη Γουατεμάλα και την Κόστα Ρίκα. Οι καλλιεργητές αυτοί προσπαθούν με διάφορους τρόπους να μειώσουν τις ποσότητες λιπασμάτων που θα αγοράσουν πολύ απλά διότι δεν τους φθάνουν τα χρήματα για να προμηθευθούν τις ποσότητες που χρειάζονται.
Είναι προφανές πως δεν μπορούμε πλέον να αποκλείσουμε την πιθανότητα ελλειμματικής συγκομιδής, σε καφέ ή και σε άλλα προϊόντα, όχι μόνο στην Αμερική. Μιλώντας για καφέ, ενδιαφέρον έχει η κατάσταση στη Βραζιλία, όπου τα αποθέματα λιπασμάτων επαρκούν το πολύ για έξι ακόμα μήνες, σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών που αναφέρει το Bloomberg. Τα ακριβά λιπάσματα δεν είναι το μόνο πρόβλημα των Βραζιλιάνων καλλιεργητών καφέ, οι οποίοι προκειμένου να εξάγουν τον καφέ τους αναγκάζονται να χρησιμοποιήσουν μεθόδους που είχαν εγκαταλείψει εδώ και 20 τουλάχιστον χρόνια και να τον φορτώνουν σε τεράστιους σάκους, βάρους ενός τόνου. Αυτό γίνεται λόγω της μεγάλης έλλειψης εμπορευματοκιβωτίων μέσα στα οποία φορτώνονται συνήθως πιο μικροί σάκοι καφέ.
Σε βιομηχανικό επίπεδο τώρα, τα προβλήματα στην ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία λόγω του πολέμου παραμένουν. Πολλά εργοστάσια υπολειτουργούν, εξαιτίας της έλλειψης καλωδίων ή άλλων εξαρτημάτων που έρχονται κανονικά από τα εργοστάσια στην Ουκρανία. Ένα άλλο πρόβλημα, πάλι σχετικό με την αυτοκινητοβιομηχανία, είναι αυτό με το πετρέλαιο τύπου diesel. Η σημαντική μείωση των εισαγωγών καυσίμων από τη Ρωσία έχει ως αποτέλεσμα και τη σταδιακή μείωση των αποθεμάτων υποπροϊόντων πετρελαίου, κυρίως του diesel, αφού η Ρωσία είναι από τους βασικούς προμηθευτές της Ευρώπης. Δεδομένου πως το diesel χρησιμοποιείται ευρύτατα στην Ευρώπη, στις μεταφορές, τη γεωργία, τη βιομηχανία αλλά και για παραγωγή ρεύματος και θέρμανση, πιθανή έλλειψή του θα ήταν πολύ δυσάρεστη για την Ευρώπη.
Ιδίως αυτή τη στιγμή που, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Bloomberg και του Reuters, τα αποθέματα diesel βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα, στην Ευρώπη, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική. Η ανησυχία για το επίπεδο των αποθεμάτων έχει ανεβάσει την τιμή του diesel επιβαρύνοντας σημαντικά και το κόστος λειτουργίας πολλών τομέων της οικονομίας. Η εξάντληση των αποθεμάτων δεν είναι ένα πολύ ρεαλιστικό σενάριο, αυτό όμως δεν αναιρεί τη ζημιά που γίνεται στην οικονομία από την αύξηση της τιμής του καυσίμου. Αποτέλεσμα αυτής της αύξησης είναι και η μεγάλη απεργία των οδηγών φορτηγών στην Ισπανία. Οι οδηγοί διαμαρτύρονται για την εκτίναξη του κόστους των καυσίμων και έχουν ξεκινήσει την απεργία η οποία μπήκε στην τρίτη εβδομάδα της. Στο τέλος της προηγούμενης εβδομάδας οι απεργοί απέρριψαν τις προτάσεις της ισπανικής κυβέρνησης και συνεχίζουν να απεργούν, με αποτέλεσμα να έχουν αρχίσει ήδη να παρατηρούνται ελλείψεις σε διάφορα αγαθά.
Απεργίες όμως δεν έχουμε μόνο στην Ισπανία. Η απεργία των εργαζομένων της σιδηροδρομικής εταιρείας Canadian Pacific Railway μπορεί να κράτησε μερικές μέρες, αλλά δημιούργησε προβλήματα στις μεταφορές λιπασμάτων και αγροτικών προϊόντων, το τελευταίο δηλαδή που χρειάζονταν αυτοί οι δύο οικονομικοί τομείς. Υπάρχει όμως πιθανότητα να δούμε σύντομα απεργίες και στα μεγάλα λιμάνια της πολιτείας της Καλιφόρνιας στις ΗΠΑ. Οι διαπραγματεύσεις ενόψει της λήξης της ισχύουσας συλλογικής σύμβασης εργασίας των λιμενεργατών αναμένεται να αρχίσουν μέσα στον Απρίλιο.
Αν οι συζητήσεις δεν καταλήξουν σύντομα σε συμφωνία, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε την πιθανότητα απεργίας. Την προηγούμενη φορά που έλαβαν χώρα παρόμοιες διαπραγματεύσεις, κατέληξαν σε απεργία που κράτησε περίπου εννέα μήνες. Ενώ η αποκατάσταση της ομαλής λειτουργίας των 29 λιμανιών πήρε άλλους εννέα μήνες. Δεδομένου πως η κατάσταση στα μεγάλα λιμάνια της πολιτείας, κυρίως το Los Angeles και το Long Beach, μόλις έχει αρχίσει να εξομαλύνεται μετά την πολύμηνη ταλαιπωρία που προκάλεσε η πανδημία, η προοπτική κήρυξης απεργίας συνιστά μάλλον εφιαλτικό σενάριο. Ειδικά τη στιγμή που τα πράγματα έχουν αρχίσει να γίνονται ανησυχητικά στην άλλη μεριά του Ειρηνικού Ωκεανού, λόγω της επανεμφάνισης της πανδημίας στην Κίνα και των περιορισμών που έχουν αρχίσει να επιβάλλουν οι τοπικές αρχές.
Δυστυχώς, τα προβλήματα στις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες δε λένε να υποχωρήσουν. Για την ακρίβεια, όχι μόνο δεν υποχωρούν αλλά σε πολλές περιπτώσεις μεγαλώνουν. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έριξε τη χαριστική βολή στην προσπάθεια επιστροφής των εφοδιαστικών αλυσίδων και των παγκόσμιων μεταφορών σε ένα φυσιολογικό περιβάλλον λειτουργίας, μετά τη μεγάλη πανδημική αναταραχή. Οι μεγάλες αυξήσεις των τιμών των καυσίμων, των μετάλλων και των αγροτικών προϊόντων, οι υπαρκτές ή πιθανολογούμενες ελλείψεις σε προϊόντα, η υποτονική λειτουργία πολλών εργοστασίων, η υποχρεωτική εγκατάλειψη πολυσύχναστων θαλάσσιων και χερσαίων διαδρομών είναι μερικές από τις συνέπειές του. Αν σε αυτή την πολύ δύσκολη κατάσταση προστεθούν και νέα προβλήματα στη λειτουργία των μεγαλύτερων λιμανιών του Ειρηνικού, θα πρέπει να ξεχάσουμε κάθε ελπίδα σύντομης επιστροφής των εφοδιαστικών αλυσίδων και των παγκόσμιων μεταφορών σε φυσιολογικές συνθήκες λειτουργίας.
