Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Δύο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα λέει η λαϊκή παροιμία. Βέβαια, στην περίπτωση της Ελλάδας ο αχυρώνας έχει περάσει από τρία μνημόνια, έχει στην ουσία κηρύξει πτώχευση και συνεχίζει να «λειτουργεί» με τα δανεικά των δύο γαϊδάρων, άρα αναγκάζεται να παρακολουθεί αμέτοχος τη διαμάχη.
Η διαφωνία της Κομισιόν με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο σχετικά με το ύψος των πρωτογενών πλεονασμάτων που θα επιτύχει η Ελλάδα και τη βιωσιμότητα του χρέους δεν είναι καινούρια. Επίσης, οι δύο πλευρές δεν διαφωνούν στα πάντα, όπως για παράδειγμα στους ρυθμούς ανάπτυξης, ωστόσο κάθε φορά που η συζήτηση πηγαίνει στα μέτρα αναδιάρθρωσης, ακονίζουν τα μαχαίρια τους. Η λέξη «κούρεμα» είναι απαγορευτική για τους Ευρωπαίους, ενώ η λέξη «βιωσιμότητα» είναι απαγορευμένη για το ΔΝΤ αν δεν υπάρξει σοβαρή αναδιάρθρωση και κατά προτίμηση «κούρεμα».
Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων, υπάρχει μία πολύ σημαντική παράμετρος για την ελληνική κοινωνία, η οποία αρκετές φορές χάνεται στις αναλύσεις για τους δημοσιονομικούς στόχους. Είναι το σημείο στο οποίο συμφωνούν οι Ευρωπαίοι με το ΔΝΤ και μάλιστα με τρόπο κατηγορηματικό: οποιαδήποτε λύση και αν αποφασιστεί, η Ελλάδα θα βρίσκεται σε συνεχή εποπτεία με αποτέλεσμα να απαιτούνται νέα βαριά μέτρα κάθε φορά που... ξεφεύγει. Άρα, οι διαθέσεις Ευρωπαίων και Ταμείου δείχνουν ότι μαγική λύση χωρίς «μεταρρυθμίσεις», είτε πρόκειται για πραγματικές και αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, είτε για σκληρά μέτρα που βαφτίζονται μεταρρυθμίσεις, δεν υπάρχει.
Οι ισορροπίες είναι λεπτές και οι πολιτικές προεκτάσεις του ζητήματος «ιδιαίτερες». Οι Αμερικανοί συντάσσονται με τη γραμμή του ΔΝΤ, ενώ οι Γερμανοί συνεχίζουν να σφυρίζουν αδιάφορα. Το γεγονός ότι ο Wolfgang Schaeuble επικαλείται τον Γιάνη Βαρουφάκη για να στηρίξει τη θέση του αναφορικά με τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους θα μπορούσε από μόνο του να χαρακτηριστεί είδηση. Ο Schaeuble θυμήθηκε ότι ο Γιάνης Βαρουφάκης του είχε πει πως ακόμη και αν διαγραφεί όλο το ελληνικό χρέος, η κατάσταση θα είναι ίδια σε δύο με τρία χρόνια. Άρα το θέμα, σύμφωνα με τον Schaeuble δεν είναι τόσο το χρέος. Ο Γερμανός ΥΠΟΙΚ έχει αποδείξει ότι ξέρει πολύ καλά να χρησιμοποιήσει κάθε «χρήσιμο» εργαλείο για να αντιταχθεί σε οποιαδήποτε χείρα βοηθείας προς την Ελλάδα πέραν των συμφωνηθέντων. Άλλωστε αυτή είναι η πάγια στρατηγική του, πόσω μάλλον σήμερα που βρισκόμαστε 12 μήνες πριν τις γερμανικές εκλογές.
Πριν από λίγους μήνες, αρκετοί αναλυτές πίστευαν ότι με το προσφυγικό ζήτημα σε πλήρη εξέλιξη και την βρετανική λαϊκή ετυμηγορία για έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η ευρωπαϊκή ηγεσία θα «μαλάκωνε» τη στάση της προς την Ελλάδα, με τη λογική ότι οι συνθήκες δεν «σηκώνουν» άλλες εστίες αβεβαιότητας. Και αν αυτό δεν μπορεί να γίνει άμεσα με την χαλάρωση των σκληρών μέτρων του μνημονίου, θα μπορούσε να πάρει τη μορφή ελάφρυνσης του χρέους και μείωσης των στόχων για το πρωτογενές πλεόνασμα.
Ακολουθούν τα πιθανά σενάρια για την αναδιάρθρωση του χρέους όπως τα παρουσιάζει η Barclays στη δική της ανάλυση βιωσιμότητας. Το κακό είναι ότι οι αναλυτές της τράπεζας καταλήγουν στο απαισιόδοξο συμπέρασμα, ότι το πιο ωφέλιμο σενάριο για την Ελλάδα είναι αυτό που συγκεντρώνει τις λιγότερες πιθανότητες να πραγματοποιηθεί. Ας δούμε αναλυτικά τα σενάρια:
Σενάριο 1: Καμία αλλαγή στρατηγικής: Σε αυτό το σενάριο το ελληνικό χρέος θα συνεχίσει να είναι μη βιώσιμο καθώς οι συνολικές χρηματοδοτικές ανάγκες ως ποσοστό του ΑΕΠ θα ξεπεράσουν το 15% το 2024 και το 20% το 2029. Ο συγκεκριμένος δείκτης είναι αυτός που εξετάζουν οι πιστωτές της χώρας και σε συνδυασμό με το ύψος του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ κρίνουν την βιωσιμότητά του χρέους.
Σενάριο 2: Ιδιωτικοποιήσεις: Τα συνολικά έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις τα τελευταία 5 χρόνια έχουν διαμορφωθεί περί τα 3 δισ. ευρώ. Ακόμη και αν αυξηθούν στα 1 δισ. ευρώ ετησίως, εκτιμάται ότι θα φτάσουν τα 25 δισ. ευρώ έως το 2040, όταν η δέσμευση στο πρόγραμμα κάνει λόγο για 50 δισ. ευρώ. Σε αυτό το σενάριο το ύψος του χρέους θα βελτιωθεί ελάχιστα σε σύγκριση με το σενάριο 1, ενώ οι χρηματοδοτικές ανάγκες θα καθιστούν και πάλι το χρέος μη βιώσιμο. Τα σενάρια 1 και 2, λοιπόν, υποδεικνύουν ότι κάποια μορφή ελάφρυνσης του χρέους είναι απαραίτητη.
Σενάριο 3: Βασική αναδιάρθρωση: Τα δάνεια προς την Ελλάδα επιμηκύνονται με αποτέλεσμα να μην γίνεται καμία πληρωμή πριν το 2041, ενώ τα επιτόκια του επίσημου τομέα μειώνονται στο μισό μετά το 2018. Μία τέτοια στρατηγική θα βελτίωνε σημαντικά τις προοπτικές του ελληνικού χρέους και τις χρηματοδοτικές ανάγκες, χωρίς μάλιστα να γίνει «κούρεμα» στην ονομαστική αξία. Αυτή η λύση, σύμφωνα με την Barclays θεωρείται επαρκής για να συμφωνήσουν Ευρωπαίοι και ΔΝΤ, εξέλιξη που θα οδηγήσει στη συμμετοχή του ΔΝΤ στο τρίτο πρόγραμμα. Παρ'' όλα αυτά, ένα τέτοιο σενάριο δεν είναι πλήρως ικανοποιητικό για την Ελλάδα, από τη στιγμή που το χρέος θα αρχίσει να αυξάνεται ξανά από το 156% του ΑΕΠ το 2037 ενώ οι χρηματοδοτικές ανάγκες θα προσέγγιζαν ή θα ξεπερνούσαν το 20% του ΑΕΟ πριν το 2040.
Σενάριο 4: Πιο βαθιά αναδιάρθρωση: Αυτό είναι που πιστεύει η Barclays ότι χρειάζεται περισσότερο η Ελλάδα, αλλά εκτιμά ότι είναι απίθανο να πραγματοποιηθεί. Σε αυτό το σενάριο, στα δάνεια που θα επιμηκυνθούν μέχρι το 2041, η Barclays συμπεριλαμβάνει επίσης τα δάνεια της ΕΚΤ και του ΔΝΤ, που σημαίνει ότι αυτά μπορούν να μεταφερθούν στον ESM. Επιπλέον, υποθέτει ότι η Ελλάδα δεν θα πληρώσει τόκους στα δάνεια του δημόσιου τομέα μέχρι το 2040. Αυτά τα μέτρα μειώνουν σημαντικά τις χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας, οι οποίες θα παραμείνουν πολύ κάτω από το όριο του 20%, βελτιώνοντας κατά πολύ και τις προοπτικές του χρέους. Η Barclays εκτιμά ότι το σενάριο 4 είναι πιο κοντά στις τρέχουσες θέσεις του ΔΝΤ, ενώ οι Ευρωπαίοι τείνουν προς μία πιο ήπια μορφή του σεναρίου 3.
Το σενάριο 3 ενδεχομένως αντανακλά το ελάχιστο στο οποίο μπορεί να συμφωνήσει το ΔΝΤ για να συμμετάσχει οικονομικά στο πρόγραμμα. Ακόμη όμως και στο πιο επιθετικό σενάριο θα χρειαστεί νέα αναδιάρθρωση αν δεν υπάρξει κούρεμα, καθώς το ελληνικό χρέος σταθεροποιείται στο 140% του ΑΕΠ.
