Το στοίχημα δεν είναι απλώς να εκταμιευτούν κοινοτικοί πόροι 21 δισ. ευρώ, όσα δηλαδή υπολείπονται από το Ταμείο Ανάκαμψης, αλλά να απορροφηθούν, εγχείρημα τιτάνιο που απαιτεί συνεχή αγώνα απ’ όλη την κυβέρνηση, συνεχή μάχη με τα προβλήματα, τυχόν προσκόμματα από δικαστικές διενέξεις, καθημερινό κυνηγητό των φορέων.
Αυτή είναι η μεγάλη εικόνα, όπως προκύπτει από τις επαφές που είχαν στην Αθήνα αρμόδια στελέχη της ευρωπαϊκής Task Force με κυβερνητικούς αξιωματούχους, αλλά και τα όσα είπαν οι εμπλεκόμενοι υπουργοί στο σχετικό συνέδριο που πραγματοποιήθηκε χθες στην Αθήνα. Δεν απομένει πολύς χρόνος μέχρι τον Αύγουστο του 2026, όπου τα πάντα θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί και τα επόμενα 2,5 χρόνια είναι λίγα.
Ούτε χρόνος για ευελιξίες υπάρχει, τα περιθώρια παρατάσεων είναι περιορισμένα, ούτε φυσικά «γέφυρες» όπως στα ΕΣΠΑ, αφού το Ταμείο Ανάκαμψης είναι ένα πρόγραμμα με ημερομηνία λήξης και κυρίως performance based.
Εντελώς διαφορετικό από αυτά που είχαμε συνηθίσει, καθώς η ροή του χρήματος δεν συνδέεται με τις δαπάνες που έχουμε κάνει, αλλά με την υλοποίηση των δράσεων, των μεταρρυθμίσεων, των έργων και των επενδύσεων που έχουν ενταχθεί στο σχέδιο. Τα χρήματα μπαίνουν μόνο όταν αυτές έχουν υλοποιηθεί και οι αναξιοποίητοι πόροι δεν μεταφέρονται, απλώς χάνονται.
Τα περιέγραψε όσο καλύτερα μπορούσε χθες ο αρχιτέκτονας του ελληνικού προγράμματος και νυν υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θόδωρος Σκυλακάκης στο συνέδριο που διοργάνωσε η Κομισιόν, το υπ. Εθνικής Οικονομίας και το ΙΟΒΕ.
Το πιο δύσκολο είναι το δεύτερο μέρος του προγράμματος, όπως είπε. Σε αυτό το δεύτερο μέρος, που μόλις ξεκίνησε, είναι και το πιο πιθανό να δούμε καθυστερήσεις, για παράδειγμα, από παραδόσεις μηχανημάτων μέχρι δικαστικές προσφυγές σε διαγωνισμούς.
Στο πρώτο μέρος τα ορόσημα για τις εκταμιεύσεις ήταν κυρίως μεταρρυθμίσεις, δηλαδή ψήφιση νόμων, εύκολες σχετικά διαδικασίες, χωρίς μεγάλα ρίσκα καθυστερήσεων. Και μπορεί να έχει ολοκληρωθεί το 40% των μεταρρυθμιστικών οροσήμων (52 επί ενός συνόλου 139), όμως τώρα μπαίνουμε στην καρδιά του προγράμματος όσον αφορά τις μεγάλες υποδομές. Στις αναθέσεις των διαγωνισμών, στη σταδιακή υλοποίηση έργων, στο κατασκευαστικό κομμάτι.
Και είναι λίαν σημαντικό, σε αυτή τη συγκυρία, όπου θα αναδεικνύονται πλέον όλο και πιο πολύ οι αδυναμίες της δημόσιας διοίκησης, εμείς να μη χάσουμε το ρυθμό των δύο δόσεων ανά έτος για το 2024, το 2025 και το 2026, κάτι που πέρυσι δεν συνέβη, λόγω των εκλογών και του αιτήματος αναθεώρησης.
Στη λογική αυτή, ναι μεν είμαστε έτοιμοι για την 4η δόση των δανείων, όπως είπε ο αναπληρωτής υπουργός Εθνικής Οικονομίας Νίκος Παπαθανάσης, αλλά δίνουμε ένα καθημερινό αγώνα δρόμου για να φέρουμε σε πέρας τα τρία ορόσημα που απομένουν, από τα συνολικά 20, για την υποβολή του 4ου αιτήματος χρηματοδότησης, το οποίο εκτιμάμε ότι θα καταθέσουμε στα τέλη Απριλίου. Έπεται, το διπλό αίτημα για την πέμπτη δόση στα τέλη Σεπτεμβρίου με αρχές Οκτωβρίου, όπως είπε ο κ. Παπαθανάσης.
Τα ορόσημα της 4ης δόσης που τρέχουμε για να πετύχουμε είναι η ανακήρυξη προσωρινού αναδόχου για τον ΒΟΑΚ, συμβασιοποίηση έργων για την ανάπλαση του Βοτανικού, η επίσης υπογραφή σύμβασης για την πεζοδρόμηση στην Αθηναϊκή Ριβιέρα και να επιτευχθεί ο στόχος της έγκρισης 9.700 αιτήσεων στο «Εξοικονομώ Επιχειρώντας»
Το πόσο σημαντικό είναι για την οικονομία το Ταμείο Ανάκαμψης φαίνεται από τα νούμερα που παρέθεσαν ο υπ. Επικρατείας Άκης Σκέρτσος και ο αναπληρωτής υπ. Εθνικής Οικονομίας Νίκος Παπαθανάσης.
Δίχως το ΤΑΑ η Ελλάδα δεν θα είχε πετύχει ρυθμό 2% το 2023 και η Ευρώπη θα ήταν σε ύφεση. Το 60% του φετινού ρυθμού ανάπτυξης θα προκύψει από ταους εθνικούς και κοινοτικούς πόρους των κοινοτικών προγραμμάτων, μεταξύ των οποίων και του Ταμείου Ανάκαμψης, προσέθεσε ο κ. Παπαθανάσης, ενώ όπως είπε και η επικεφαλής της αντιπροσωπείας της Κομισιόν στην Αθήνα, Νιόβη Ρίγκου, τα κονδύλια που θα πάρει απ’ αυτό η Ελλάδα αντιστοιχούν στο 17% του ΑΕΠ, ενώ κατά μέσον όρο στην Ε.Ε. είναι 4,1%.
Τι συμβαίνει όμως σε περίπτωση καθυστέρησης ενός οροσήμου; Δύο επιλογές έχουμε σε αυτή την περίπτωση.
- Είτε καθυστερούμε την υποβολή του αιτήματος, κάτι που όμως αν συμβεί, τότε μετατίθεται χρονικά προς τα πίσω και η διαδικασία για το επόμενο αίτημα.
- Είτε συμβιβαζόμαστε με λιγότερα χρήματα, δεχόμαστε δηλαδή τη μερική πληρωμή, εξαιρώντας το ποσό ανάλογα με το ορόσημο, το οποίο παίρνει παράταση 6 μηνών για να υλοποιηθεί. Ειδάλλως θα χαθούν εντελώς οι πόροι. Είναι κάτι που δεν έχουμε κάνει μέχρι τώρα. Αλλά μέση οδός δεν υπάρχει.
- Εάν υπάρξουν ανυπέρβλητες αντικειμενικές δυσκολίες για ένα έργο, για παράδειγμα λόγω κάποιας κρίσης στην εφοδιαστική αλυσίδα, η αποστολή των μηχανημάτων που έχουν παραγγελθεί, καθυστερήσει υπερβολικά, τότε μπορεί να τροποποιηθεί το χρονοδιάγραμμα έπειτα από διαπραγματεύσεις, χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει συνολική αναθεώρηση του προγράμματος.
Έως σήμερα έχουν μπει στην ελληνική οικονομία 14,7 δισ. επί συνόλου 36 δισ. ευρώ, δηλαδή το 40% των χρημάτων που μας αναλογούν. Και μέχρι τα μέσα του 2026 πρέπει να έχουμε απορροφήσει και τα υπόλοιπα 21 δισ. ευρώ. Είναι αυτονόητο; Όχι.
Το Ταμείο Ανάκαμψης δεν πρέπει να το βλέπουμε αποσπασματικά σε σχέση με τα άλλα κοινοτικά προγράμματα. Η Ελλάδα λαμβάνει περίπου 85 δισ. ευρώ ως πόρους την τρέχουσα προγραμματική περίοδο και από το ΕΣΠΑ και από το πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης και από άλλες ευρωπαϊκές πηγές χρηματοδότησης.
Δεν νοείται να τα αφήνουμε στη διαχειριστική επάρκεια του κάθε φορέα υλοποίησης, πρέπει να υπάρχει μια συνεκτική αντίληψη για το πού θέλουμε να πάει η χώρα και η οικονομία.
Ο σχεδιασμός του Ταμείου Ανάκαμψης και τα ορόσημα που περιλαμβάνει, βοηθά ώστε η κυβέρνηση να έχει πλήρη εικόνα και για τον προγραμματισμό της δουλειάς.
Δεν αρκεί όμως από μόνο του αυτό, χρειάζεται ένα συνεχές κυνηγητό υπουργείων, φορέων, δημόσιας διοίκησης, τόσο σε κεντρικό, όσο και σε τοπικό επίπεδο, τώρα που ολοένα και περισσότερες αποφάσεις εξαρτώνται από ΟΤΑ και Περιφέρειες.
