H Κεντρική τράπεζα της Σουηδίας, η Riksbank, αυτή την εβδομάδα αύξησε τα επιτόκια από το -0,25% στο 0%, εγκαταλείποντας πρώτη τα αρνητικά επιτόκια, παρόλο που ο πληθωρισμός αναμένεται να παραμείνει πεισματικά κάτω από τον στόχο τα επόμενα χρόνια.
Η κίνηση αυτή της Σουηδίας πιστεύουμε ότι προοιωνίζει σε βάθος χρόνου ανάλογες κινήσεις και από άλλες Κεντρικές Τράπεζες, λόγω των στατικών προβλημάτων που έχουν δημιουργήσει τα αρνητικά επιτόκια στα θεμέλια των συνταξιοδοτικών συστημάτων.
Ξετυλίγοντας το κουβάρι από την αρχή, θα ξεκινήσουμε με τη χτεσινή διπλωματικότατη δήλωση του διοικητή της Riksbank, Stefan Ingves, σε ερώτηση για το αν η Κεντρική Τράπεζα αυξήσει περαιτέρω το κόστος δανεισμού της: «Τα αρνητικά επιτόκια αποτελούσαν πάντα ένα προσωρινό μέτρο» .
Η αλήθεια είναι ότι ο διοικητής της Riksbank, Stefan Ingves έχει ένα δίκιο.
Τα μέτρα έκτακτης ανάγκης που εφαρμόστηκαν για την αναζωογόνηση της ανάπτυξης, ήτοι η ποσοτική χαλάρωση, τα αρνητικά επιτόκια κ.ο.κ υποτίθεται ότι ήταν μεταβατικά.
Τείνουν όμως να καταστούν μόνιμα, καθώς το χρηματοοικονομικό σύστημα που αναδύθηκε τα τελευταία δέκα χρόνια μοιάζει εντελώς αδύναμο να επιβιώσει σε συνθήκες επιβράδυνσης με κόστος δανεισμού πάνω από το μηδέν.
Πάντα όμως κάποιος κερδίζει και κάποιος χάνει.
Και στους μεγάλους χαμένους είναι τα απανταχού συνταξιοδοτικά προγράμματα.
Σύμφωνα με έρευνα που χρηματοδότησε η Amundi, o μεγαλύτερος διαχειριστής κεφαλαίων της Ευρώπης, στην οποία συμμετείχαν 153 πάροχοι συνταξιοδοτικών προγραμμάτων /υπηρεσιών ανά την Ευρώπη, με συνολικά περιουσιακά στοιχεία 1,9 τρισεκατομμυρίων ευρώ, η μείωση των επιτοκίων κατά 1%:
- Aυξάνει τις υπολογιζόμενες συνταξιοδοτικές υποχρεώσεις κατά περίπου 20%.
- Μειώνει τον δείκτη χρηματοδότησης- μετρά την ικανότητα του παρόχου συνταξιοδότησης να εκπληρώνει τις μελλοντικές υποχρεώσεις του- κατά περίπου 10%.
Η κατάσταση των συνταξιοδοτικών ταμείων
Στο σύνολό τους, τα ευρωπαϊκά συνταξιοδοτικά προγράμματα τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν αθροίσει σύμφωνα με την έρευνα της Amundi, έναν μακρύ κατάλογο δυσκολιών:
- Σχεδόν το 25% έχει επίπεδα χρηματοδότησης 90% ή λιγότερο.
- Λιγότερα από το 1/3 καλύπτουν περισσότερο από το 100% των μελλοντικών τους υποχρεώσεων.
- To 40% υποφέρει από αρνητικές καθαρές ταμειακές ροές, ενώ μόνο το 33%, εμφανίζει θετικές ταμειακές ροές.
Οι περισσότεροι εκ των συμμετεχόντων στην έρευνα επιρρίπτουν ευθύνες γι' αυτή την κατάσταση στην υιοθέτηση των αρνητικών επιτοκίων για παρατεταμένη χρονική περίοδο.
Το ποσοστό μάλιστα αυτών που συμφωνούν ότι με το QE έχει υπονομευθεί η μακροπρόθεσμη οικονομική βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών προγραμμάτων φτάνει το 62%.
Δεν έχουν άδικο αν σκεφτούμε ότι περίπου 12 τρισ. δολ. του παγκόσμιου χρέους έχουν αρνητική απόδοση.
Εκ των πραγμάτων, τα funds που διαχειρίζονται συνταξιοδοτικά προγράμματα αναμένουν υστέρηση στις αποδόσεις των περιουσιακών τους στοιχείων.
Όσα δε καταφέρουν να εμφανίσουν εντυπωσιακές αποδόσεις, προφανώς έχουν αναλάβει πολύ μεγαλύτερο ρίσκο από αυτό που το καταστατικό τους ορίζει ή θα έπρεπε να ορίζει.
Οι χαμηλές αποδόσεις όσων funds παραμένουν εντός του ρίσκου που απαιτεί το επενδυτικό προφίλ των πελατών τους, έχουν αρχίσει να δημιουργούν τα προβλήματα που περιγράψαμε στην αρχή, όπως για παράδειγμα τη μείωση των δεικτών χρηματοδότησης.
Τα προβλήματα αυτά κάποια στιγμή θα μεταφραστούν στην αναπόφευκτη- και στην καλύτερη περίπτωση μερική- μετάθεση της ευθύνης για την αποταμίευση χρημάτων μετά την αποχώρηση από την αγορά εργασίας στους ίδιους τους ιδιώτες.
Προς το παρόν βέβαια μεταφράζονται σαν προειδοποιήσεις μείωσης συντάξεων ακόμα και από χώρες που θεωρούνται ότι διαθέτουν τα καλύτερα συνταξοδιοτικά συστήματα στον κόσμο.
Το σοκ από τη χώρα με το καλύτερο συνταξοδιοτικό σύστημα
Η Ολλανδία κατατάσσεται πρώτη στις συντάξεις παγκοσμίως, σύμφωνα με την ετήσια έρευνα της επενδυτικής συμβουλευτικής εταιρείας Mercer, καθώς το ταμείο της είναι αρκετά γενναιόδωρο, δίνοντας στους συνταξιούχους αποδοχές ίσες με το 80% του τελευταίου μισθού τους.
Και όμως, στην Ολλανδία αυτή την περίοδο βρίσκονται σε εξέλιξη συζητήσεις για μείωση συντάξεων ή για αύξηση των εισφορών των εργαζόμενων, σοκάροντας μια χώρα, η οποία στηρίζεται σε ένα σύστημα γνωστό για την αυστηρή οικονομική του διαχείριση και την αξιοπιστία του.
Όπως δήλωσε και ο Σακτί Ραμπαράν Μίσρε, πρόεδρος της ένωσης Ολλανδών συνταξιούχων, που εκπροσωπεί συνταξιούχους από 200 συνταξιοδοτικά ταμεία, για την Ολλανδία, αυτή η κατάσταση είναι «αχαρτογράφητα νερά».
Το πρόβλημα έσκασε πρώτο στην Ολλανδία ακριβώς γιατί έχει το πιο δυνατό και αξιόπιστο συνταξιοδοτικό σύστημα.
Βλέπετε στην Ολλανδία, οι αυστηροί λογιστικοί κανόνες υποχρεώνουν τα ταμεία να εγγράφουν στον παρόντα χρόνο μελλοντικές ζημιές από τις επενδυτικές τους τοποθετήσεις.
Έτσι η ζημιά των αρνητικών επιτοκίων αποκαλύφθηκε σε όλη της την έκταση δημιουργώντας άμεση πίεση για μείωση των παροχών στους συνταξιούχους.
Ταυτόχρονα με την καθοδική απόδοση των επενδύσεων οι Ολλανδοί έχουν να αντιμετωπίσουν και ένα πρόβλημα που έχουμε όλοι όσοι ζούμε στην Γηραιά Ήπειρο: Το δημογραφικό.
Οι άνθρωποι ζουν περισσότερο, οι πληθυσμοί γερνάνε, αλλά οι γεννήσεις μειώνονται. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχουν λιγότεροι νέοι εργαζόμενοι για να εισφέρουν στο σύστημα, την ώρα που αυξάνονται οι συνταξιούχοι.
Μελέτη του Group of 30 υπολογίζει πως οι κορυφαίες οικονομίες του κόσμου θα αντιμετωπίσουν αναλογιστικό έλλειμμα στα ασφαλιστικά τους συστήματα που θα φτάσει τα 15,8 τρισ δολ. το 2050, καθιστώντας πιο δύσκολο να προσφέρουν οικονομική ασφάλεια στους πολίτες που βγαίνουν στη σύνταξη, ακόμα και αν υπολογιστούν οι πιο αισιόδοξες προβλέψεις για οικονομική ανάπτυξη, μισθούς και αποδόσεις από τις επενδύσεις.
Όλα αυτά ανάγκασαν τον περασμένο μήνα τον Κόριεν Βόρτμαν Κουλ, πρόεδρο του ABP που αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα συνταξιοδοτικά ταμεία της Ολλανδίας, να παραδεχθεί πως:«Όπως όλα δείχνουν, θα πρέπει να μειώσουμε τις συντάξεις του χρόνου και δεν δείχνει ευοίωνο το μέλλον τα επόμενα χρόνια επίσης».
Ο διοικητής της Κεντρικής τράπεζας της Δανίας από την άλλη, Lars Rhode, κατέθεσε την άποψη ότι πρέπει να «παλέψουμε»για τις συντάξεις καθώς: «Το καθήκον ενίσχυσης του συνταξιοδοτικού συστήματος ώστε να μπορεί να αντισταθεί στις πιέσεις από τα χαμηλότερα επιτόκια και τους υψηλότερους δείκτες εξάρτησης γήρατος δεν μπορεί να μεταβιβαστεί στον ατομικό αποταμιευτή».
Ποιος από τους δύο είναι ρεαλιστής και ποιός καταθέτει τα όπλα;
Οι ερωτήσεις που κανείς δεν θέλει να απαντήσει
Ποιές είναι όμως οι εναλλακτικές, ειδικά τη στιγμή που η διακοπή των έκτακτων μέτρων νομισματικής πολιτικής που θεσπίστηκαν μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση ούτε καν φαίνεται στον ορίζοντα;
Ή μήπως ο κλάδος των συνταξοδιοτικών υπηρεσιών θα αρχίσει να πιέζει για μια έγκαιρη αναστροφή;
Kαι πόσο πιθανή είναι αυτή η αναστροφή από τη στιγμή που ακόμα η ανάπτυξη περιφέρεται επιβραδυνόμενη λόγω των νομισματικών και εμπορικών πολέμων, μιας και οι κάνουλες ρευστότητας εν τέλει φουσκώνουν τα χρηματιστήρια και όχι τις επενδύσεις;
Μέχρι να πάρει και πάλι δυναμικά μπρος ο ρυθμός ανάπτυξης, δυστυχώς η ελληνική παροιμία «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα» θα ταιριάζει απόλυτα στις Κεντρικές Τράπεζες!
Ό,τι και να κάνουν, θα υπάρχει πάντα ένας μεγάλος χαμένος!
Ο μικρός αποταμιευτής.
* * *
Αποποίηση Ευθύνης: Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή, ή προτροπή για αγορά ή πώληση των αναφερομένων προϊόντων.
Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται, βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, καμία διασφάλιση δεν δίνεται ότι είναι ακριβείς ή πλήρεις και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
