Αναμφισβήτητα τη σημαντικότερη πρόκληση που καλείται σήμερα να αντιμετωπίσει το εγχώριο τραπεζικό σύστημα αποτελεί η αποτελεσματικότερη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, σύμφωνα με τα όσα δήλωσε ο κ. Θεόδωρος Μητράκος, Υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος κατά τη δεύτερη ημέρα του συνεδρίου 11ο RED Business Forum που διεξάγεται στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Η αποτελεσματικότερη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων χωρίς προκαταλήψεις και υπερβολές στη βάση του πλαισίου που έχει ήδη διαμορφωθεί, η αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας στα πλαίσια του νέου υπερταμείου, και τα διαθέσιμα ευρωπαϊκά προγράμματα και πρωτοβουλίες μπορούν να αποτελέσουν τις πηγές χρηματοδότησης που τόσο έχει ανάγκη η ελληνική οικονομία και οι επιχειρήσεις. Μόνο με τον τρόπο αυτό θα κατορθώσουμε να ξαναχτίσουμε τον παραγωγικό ιστό της οικονομίας και να διασφαλίσουμε την απασχόληση και την κοινωνική συνοχή, ανέφερε ο υποδιοικητής της ΤτΕ.
Όπως υπογράμμισε ο ίδιος το Δεκέμβριο του 2015 το ποσοστό των δανείων σε καθυστέρηση στην Ελλάδα ανήλθε σε περίπου 36% (από 4,5% το 2007) ποσοστό που είναι το δεύτερο υψηλότερο στην Ε.Ε. Αν συμπεριλάβουμε στην περίμετρο των προβληματικών δανείων και τα ανοίγματα αβέβαιης είσπραξης (εμφανίζουν καθυστέρηση μικρότερη των 90 ημερών ή είναι μεν ενήμερα αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι ο οφειλέτης ενδέχεται να μην είναι σε θέση να εκπληρώσει τις δανειακές του υποχρεώσεις – unlikely to pay), τότε το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων ανέρχεται σε περίπου 44% ή 108 δισ. ευρώ.
Το χρέος και η συζήτηση για την αναδιάρθρωση
«Η συζήτηση που ξεκινά για την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους είναι ασφαλώς ένα ακόμα θετικό σοκ για την προσέλκυση επενδύσεων και την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Μία ρύθμιση για το χρέος που θα απομακρύνει οριστικά την αβεβαιότητα ως προς την μακροχρόνια και αντικειμενική βιωσιμότητά του, θα διευκολύνει τόσο την προσέλκυση επενδυτών με μακροχρόνιο ορίζοντα, όσο και την πρόσβαση του δημοσίου και των ελληνικών επιχειρήσεων στις αγορές για την άντληση κεφαλαίων», επισήμανε ο κ Θεόδωρος Μητράκος.
Ο ίδιος σημείωσε ότι μια ρύθμιση για το χρέος θα οδηγήσει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταθετών, επιταχύνοντας έτσι το ρυθμό επιστροφής των καταθέσεων στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα και βελτιώνοντας τη δυνατότητα των τραπεζών να χρηματοδοτούν την πραγματική οικονομία.
Ο κ. Μητράκος επισήμανε στην ομιλία του ότι «η συγκυρία που διαμορφώνεται μετά την επιτυχή αξιολόγηση του προγράμματος και τα θετικά σοκ που αναμένεται να ακολουθήσουν, είναι μοναδική για το γύρισμα της οικονομίας σε αναπτυξιακή τροχιά και δεν πρέπει με κανένα τρόπο ως κοινωνία να την χάσουμε».
Ακίνητα και κατασκευές
Αναφερόμενος στον κλάδο των ακινήτων ο υποδιοικητής της ΤτΕ σημείωσε ότι οι κλάδοι των ακινήτων και των κατασκευών αντιπροσωπεύουν περίπου το 16% της συνολικής τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις. Η ποιότητα του εν λόγω χαρτοφυλακίου εμφανίζεται χειρότερη σε σχέση με το μέσο όρο των υπολοίπων κλάδων. Τα παραπάνω συνδέονται με τις πιέσεις στις εμπορικές αξίες και τα μισθώματα τόσο των οικιστικών όσο και των επαγγελματικών ακινήτων, οι οποίες συνεχίστηκαν το 2015 και το α΄ τρίμηνο του 2016, αν και με μικρότερη ένταση σε σχέση με τα προηγούμενα έτη.
Αντιστέκονται οι γραφειακοί χώροι από την πτώση τιμών το 2015
Ενδεικτικά, τόνισε ο κος. Μητράκος στην ομιλία του, για το σύνολο του 2015, οι τιμές των διαμερισμάτων μειώθηκαν με μέσο ετήσιο ρυθμό 5,0%, έναντι μείωσης κατά 7,5% το 2014. Σωρευτικά, οι τιμές των διαμερισμάτων, σε ονομαστικούς όρους, μειώθηκαν κατά 41,3% από το 2008 (μέσο επίπεδο) έως το α΄ τρίμηνο του 2016 (-44,3% σε πραγματικούς όρους). Όσον αφορά τον κλάδο των επαγγελματικών ακινήτων, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία που συλλέγονται στην Τράπεζα της Ελλάδος από τις Ανώνυμες Εταιρίες Επενδύσεων Ακίνητης Περιουσίας (ΑΕΕΑΠ) και τα πιστωτικά ιδρύματα, το 2015 οι αγοραίες αξίες των γραφειακών χώρων υψηλών προδιαγραφών παρέμειναν σχεδόν αμετάβλητες, ενώ οι αντίστοιχες τιμές καταστημάτων παρουσίασαν μείωση περίπου 3,5% για το σύνολο της χώρας. Σωρευτικά από το 2010 έως το τέλος του 2015 που υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, οι ονομαστικές αξίες των γραφειακών χώρων και των καταστημάτων υψηλών προδιαγραφών για το σύνολο της χώρας υποχώρησαν περίπου κατά 30%.
Πρόβλημα που έχει λύση
Ο υποδιοικητής της ΤτΕ υπογράμμισε πως “η άμεση αναγνώριση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων αλλά και η αποφασιστική λήψη μέτρων για την αντιμετώπισή του αποφέρει σημαντικά οφέλη μεσοπρόθεσμα”. Όσον αφορά στα μέτρα που έχουν ληφθεί για την άμβλυνση των εμποδίων στο θεσμικό πλαίσιο διαχείρισης «κόκκινων» δανείων υπάρχει μια εθνική στρατηγική στο πλαίσιο της οποίας προβλέπονται:
Η επιτάχυνση των διαδικασιών στα Ειρηνοδικεία και Πρωτοδικεία, επιτάχυνση της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης, νέος τρόπος κατάταξης των δανειστών έτσι ώστε όσοι έχουν εμπράγματη εξασφάλιση να έχουν ποσοστό 65% στη διανομή, απλοποίηση στις διαδικασίες εξυγίανσης και ειδικής εκκαθάρισης επιχειρήσεων, ρύθμιση οφειλών υπερχρεωμένων νοικοκυριών, ρύθμιση ζητημάτων που σχετίζονται με τη φορολογική αντιμετώπιση συγκεκριμένων ρυθμίσεων και κυρίως διαγραφών δανείων, θέσπιση νομοθεσίας για τη δημιουργία μιας ενεργούς δευτερογενούς αγοράς δανείων.
Παράλληλα, δήλωσε ο κ. Μητράκος ότι η Τράπεζα της Ελλάδος, σε συνεργασία με τα αρμόδια υπουργεία, έχει αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες για τη διαμόρφωση του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου και την εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Ειδικότερα, με την Πράξη Εκτελεστικής Επιτροπής 42/2014 υποχρέωσε τις τράπεζες:
1) να καθιερώσουν οργανωτικά ανεξάρτητη μονάδα διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων,
2) να θεσπίσουν σαφή στρατηγική διαχείρισης αυτών των ανοιγμάτων,
3) να κατηγοριοποιήσουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια στο χαρτοφυλάκιό τους με βάση σαφή κριτήρια και χαρακτηριστικά,
4) να αναπτύξουν τύπους ρύθμισης για κάθε κατηγορία μη εξυπηρετούμενων δανείων και να προβούν στην καλύτερη αξιολόγηση της οικονομικής κατάστασης των δανειοληπτών,
5) να μεριμνήσουν ώστε η υλοποίηση της διαχείρισης να υποστηρίζεται από τα κατάλληλα μηχανογραφικά συστήματα, διαδικασίες και συστήματα διοικητικής πληροφόρησης,
6) να παρέχουν αυξημένη πληροφόρηση προς την Τράπεζα της Ελλάδος όσον αφορά τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα (συνολικά, αλλά και ανά κατηγορία και κλάδο), συμπεριλαμβανομένων πληροφοριών σχετικά με τους τύπους ρυθμίσεων και διευθετήσεων και τις ενέργειες διαχείρισης των καταγγελμένων απαιτήσεων.
Επιπρόσθετα, η Τράπεζα της Ελλάδος εξέδωσε τον Κώδικα Δεοντολογίας για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, η πορεία εφαρμογής του οποίου παρακολουθείται κάθε τρίμηνο.
Η αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης
Ο υποδιοικητής της ΤτΕ, έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης και επισήμανε ότι στην ανατροφοδοτούμενη διαδικασία ζήτησης και προσφοράς πιστώσεων, σημαντική συμβολή μπορεί να έχει και η αποτελεσματική και διαφανής αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας η οποία περνά πλέον μέσα από το νέο Υπερταμείο, την Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας, με προίκα το Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ), το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ), την Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ) στην οποία θα μεταβιβαστούν κατά κυριότητα και διαχείριση περίπου 70 χιλ. ακίνητα του Δημοσίου, αλλά και την Εταιρεία Δημοσίων Συμμετοχών (ΕΔΗΣ) με τις σημαντικότερες ΔΕΚΟ.
Το νέο σχήμα, μπορεί να δώσει νέα αναπτυξιακή δυναμική στο πρόγραμμα των αποκρατικοποιήσεων, καθώς έχουν επαναπροσδιοριστεί οι στόχοι με βάση τις εμπειρίες των τελευταίων ετών αλλά και τα επικαιροποιημένα δεδομένα της ελληνικής οικονομίας και της αγοράς. Μέσω της Εταιρείας Συμμετοχών και Περιουσίας, με άξονα την διαφάνεια και το δημόσιο συμφέρον, μπορούν να αναζητηθούν νέα σχήματα συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα, να διασφαλιστεί η επιτάχυνση και η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών, μεγιστοποιώντας τα οφέλη για την οικονομία αλλά και τις τοπικές κοινωνίες. Μπορεί πραγματικά να αποτελέσει ένα νέο σύγχρονο αναπτυξιακό εργαλείο χρηματοδότησης των επενδύσεων, επισήμανε ο κ. Μητράκος.
Ο ίδιος συμπλήρωσε πως “είναι γεγονός ότι όσο θα ενισχύεται σταδιακά η εμπιστοσύνη των επενδυτών στις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας, οι εγχώριες επιχειρήσεις θα αποκτούν μεγαλύτερες δυνατότητες πρόσβασης στην τραπεζική χρηματοδότηση, η οποία, εκ των πραγμάτων θα είναι σχετικά περιορισμένη τα επόμενα τρίμηνα, αφενός λόγω των δεσμεύσεών τους για μείωση του ενεργητικού τους στο πλαίσιο της εφαρμογής των σχεδίων αναδιάρθρωσής τους και αφετέρου λόγω της μεγάλης εξάρτησής τους ως προς τη χρηματοδότηση μέσω του Ευρωσυστήματος” είπε ο κος. Μητράκος. “Επομένως, προβάλλει επιτακτική η ανάγκη αναζήτησης εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης πέρα από τον τραπεζικό δανεισμό.
Στην κατεύθυνση αυτή θετικά θα συμβάλουν διάφορες παρεμβάσεις και πρωτοβουλίες που λαμβάνουν χώρα σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Επιγραμματικά αναφέρθηκαν από τον ίδιο.
α) 'Όσον αφορά τη νομισματική πολιτική, η ΕΚΤ με πιο πρόσφατο το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης (quantitative easing - QE) μέσω της αγοράς χρεογράφων (κρατικών ομολόγων, καλυμμένων ομολογιών και άλλων ομολόγων) από το Ευρωσύστημα, έχει βελτιώσει σημαντικά τις συνθήκες ρευστότητας στη ζώνη του ευρώ. Οι αγορές κρατικών ομολόγων και καλυμμένων ομολογιών από την ΕΚΤ στο πλαίσιο της εφαρμογής του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, έφθασαν πλέον συνολικά περίπου στα €750 δισ. ευρώ με μηνιαίο πλέον ύψος στα 80 δισ. ευρώ. Μέσω των ενεργειών αυτών έχουν δημιουργηθεί συνθήκες ιδιαίτερα χαμηλών επιτοκίων, τα οποία διευκολύνουν την άντληση κεφαλαίων από τις κεφαλαιαγορές. Η αναμενόμενη συμμετοχή της Ελλάδος στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ μπορεί να δώσει άμεση ρευστότητα στην ελληνική οικονομία ύψους περίπου 2,4 δισ. ευρώ (ή 3,7 δισ. μετά τα μέσα Ιουλίου).
β) Η εμπιστοσύνη προς τον τραπεζικό τομέα ενισχύεται μέσω της ολοκλήρωσης της πορείας προς την Τραπεζική Ένωση (Banking Union). Ήδη έχουν ολοκληρωθεί δύο σημαντικοί πυλώνες της, με τη λειτουργία του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού από το Νοέμβριο του 2014 και την ανάληψη από την ΕΚΤ της εποπτείας των σημαντικότερων τραπεζών της ζώνης του ευρώ, και με την πρόσφατη ενεργοποίηση (από την 1η Ιανουαρίου 2016) του Ενιαίου Μηχανισμού Εξυγίανσης, ο οποίος έχει στόχο να διασφαλίσει ότι, σε περίπτωση σοβαρών δυσκολιών, η εξυγίανση τραπεζών θα συνεπάγεται το ελάχιστο δυνατό κόστος για τους φορολογούμενους. Παράλληλα, συνεχίζονται με εντατικό ρυθμό οι διαβουλεύσεις για τη δημιουργία σε τρία στάδια έως το 2024 του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Συστήματος Εγγύησης Καταθέσεων, μετά από σχετική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το περασμένο Νοέμβριο. Σε εξέλιξη βρίσκονται και οι διεργασίες για την Ένωση των Κεφαλαιαγορών (Capital Markets Union) σε επίπεδο ΕΕ, ώστε να περιοριστεί ο κατακερματισμός των χρηματοπιστωτικών αγορών και να διευκολυνθεί η πρόσβαση των επιχειρήσεων στις αγορές κεφαλαίων.
γ) Για πιο άμεσα αποτελέσματα, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται η δυνατότητα αξιοποίησης των προγραμμάτων συγχρηματοδότησης δανείων και εγγυοδοσίας με πόρους των Διαρθρωτικών Ταμείων της ΕΕ και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Αξίζει να αναφερθεί η επιτυχημένη ολοκλήρωση των προγραμμάτων ΕΣΠΑ της περιόδου 2007-13 όπου η Ελλάδα πέτυχε το υψηλότερο ποσοστό απορρόφησης μεταξύ των 28 κρατών-μελών της ΕΕ, ενώ για φέτος έχουν ήδη δημοσιευθεί προσκλήσεις δράσεων ύψους περίπου 4 δισεκ. ευρώ (από τα 26 δισεκ. ευρώ του ΕΣΠΑ για την περίοδο μέχρι το 2020). Παράλληλα, οι δαπάνες του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων εκτιμάται ότι θα προσεγγίσουν τα 7 δισεκ. ευρώ, με το τελικό ποσό να αυξάνεται σημαντικά μέσω της μόχλευσης από τον ιδιωτικό τομέα”.
Το Πακέτο Γιούνκερ
Τέλος, είπε ο υποδιοικητής της ΤτΕ οι ελληνικές επιχειρήσεις αναμένεται να επωφεληθούν και από τις δυνατότητες που παρέχει το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕFSI - γνωστό ως πακέτο Γιούνκερ, ύψους 35 δισεκ. ευρώ σε ευρωπαϊκό επίπεδο), καθώς η χώρα έχει ήδη παρουσιάσει κατάλογο με 42 έργα προς χρηματοδότηση συνολικού προϋπολογισμού 5,4 δισεκ. ευρώ, ενώ έχει ήδη εγκριθεί η χρηματοδότηση για το πρώτο έργο ελληνικής επιχείρησης ύψους 15 εκατ. ευρώ.
Το ήμισυ περίπου των κεφαλαίων του προγράμματος αυτού θα χρηματοδοτήσει επενδύσεις στον κλάδο της ενέργειας και τα υπόλοιπα υποδομές μεταφορών, τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνίας, έρευνα και καινοτομία, ίδρυση ή επαναλειτουργία βιομηχανικών μονάδων, καθώς και επενδύσεις στον τουρισμό.
Α. Σχ.
