Η περίοδος που διανύουμε, λόγω της έξαρσης των κρουσμάτων της μετάλλαξης «Ο» και των πιέσεων σε ό,τι αφορά τις τιμές της ενέργειας, δημιουργεί στους πολίτες μια εύλογη δυσθυμία. Όλοι μετά από δύο χρόνια πανδημίας και δώδεκα χρόνια διαδοχικών κρίσεων αισθανόμαστε κουρασμένοι. Η οικονομική ψυχολογία των ανθρώπων επηρεάζεται στη φάση αυτή όχι μόνο από καθαρά οικονομικούς παράγοντες, αλλά και από τον ατομικό φόβο για την υγεία και από τον περιορισμό των ελευθεριών μας.
Υπό τις συνθήκες αυτές το γεγονός ότι η οικονομία έχει καταφέρει το 2021 να ανακτήσει μεγάλο μέρος των απωλειών του 2019 αποτελεί για τη χώρα ένα εξαιρετικά σημαντικό επίτευγμα, η πραγματική απόδοση του οποίου στην καθημερινή ζωή μας πιστεύω θα είναι πολύ μεγαλύτερη το 2022. Για τρεις βασικούς λόγους:
• Χωρίς να υποτιμά κανείς την πανδημία, οι οικονομικές και υγειονομικές επιπτώσεις της το 2022 είναι εξαιρετικά πιθανό να περιοριστούν δραματικά σε σχέση με το 2021. Στους επόμενους λίγους μήνες ο συνδυασμός ολοκλήρωσης του εμβολιασμού, αποτελεσματικών φαρμάκων (π.χ. αυτό της Pfizer) και φυσικής ανοσίας, προβλέπεται από πολλούς επιστήμονες ότι θα μετατρέψει την ασθένεια σε ενδημική έτσι ώστε να πάψει να αποτελεί αφόρητο μέρος της καθημερινότητάς μας.
Πιθανότητες για μια χειρότερη μετάλλαξη (από την ηπιότερη όπως λένε οι επιστήμονες «Ο») ασφαλώς υπάρχουν, όμως η ιστορία των πανδημιών λέει ότι είναι πιθανότερο οι νέες μεταλλάξεις να είναι λιγότερο παθογόνες από τις προηγούμενες μάλλον παρά το αντίθετο. Μια υποχώρηση της πανδημίας μπορεί να έχει εξαιρετικά σημαντικές επιπτώσεις για την ελληνική οικονομία και λόγω αλλαγής της καταναλωτικής ψυχολογίας και της ιδιαίτερα στενής σχέσης μεταξύ τουρισμού και ψυχολογίας.
Η εμπειρία του 2021, που ξεκίνησε ως δυνητικά καταστροφικό τουριστικό έτος και σημείωσε πολύ καλύτερες των αναμενομένων επιδόσεις, είναι ενδεικτική των δυνατοτήτων που μπορεί να υπάρξουν για τον τουρισμό σε μια περίοδο πανδημικής «απελευθέρωσης».
• Οι αρνητικές εξελίξεις στις τιμές των καυσίμων, καθώς οι αγορές αρχίζουν να αντιδρούν (η στροφή μερικών πλοίων με LNG από τις αγορές της Ασίας προς την Ευρώπη επηρέασαν τις τελευταίες μέρες πολύ σημαντικά την τιμή του φυσικού αερίου), δείχνουν κάπως λιγότερο απειλητικές σε σχέση με το προηγούμενο διάστημα.
Όσο ο χρόνος περνά, η μεγάλη ανισότητα στις διεθνείς τιμές του φυσικού αερίου μεταξύ Ασίας, Αμερικής και Ευρώπης μπορούν να κινητοποιήσουν και πρόσθετη παραγωγική δυναμικότητα και αλλαγές στο διεθνές εμπόριο. Ταυτόχρονα βραχυπρόθεσμοι παράγοντες που επηρέασαν τις τιμές στις μεταφορές και σε κάποια άλλα αγαθά αρχίζουν και υποχωρούν, πάλι από την αντίδραση των αγορών και τον περιορισμό των τεράστιων δημοσιονομικών και νομισματικών παρεμβάσεων των μεγάλων χωρών που έγιναν στη διάρκεια της πανδημίας.
• Ειδικά για την Ελλάδα το 2022 θα είναι χρόνος πολύ μεγάλων επενδύσεων. Τόσο ιδιωτικών όσο και δημόσιων. Ήδη γνωρίζουμε πλήθος επενδύσεις που ξεκινούν (μερικές και από εμβληματικές διεθνείς εταιρίες όπως η Pfizer, Microsoft, η Amazon κ.λπ.), ενώ από την αρχή του χρόνου ενεργοποιήθηκαν ή ενεργοποιούνται νέα επενδυτικά εργαλεία (τα δάνεια 12,7 δισ. του Ταμείου Ανάκαμψης και μεγάλα προγράμματα μικρότερων ιδιωτικών επενδύσεων του Ελλάδα 2.0 μέσω επιδοτήσεων για την εξοικονόμηση ενέργειας, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τον αγροτοδιατροφικό τομέα κ.λπ.), που θα προκαλέσουν τον επόμενο χρόνο μια έκρηξη ανατροφοδοτούμενων ιδιωτικών επενδύσεων.
Έκρηξη που ενισχύεται και από τη μείωση της φορολογίας και των ασφαλιστικών εισφορών και από την αλλαγή που έχει επέλθει στο επιχειρηματικό κλίμα και τη διεθνή εικόνα της χώρας λόγω της συνέχισης των μεταρρυθμίσεων από πλευράς κυβέρνησης σε όλη τη διάρκεια αυτής της δύσκολης προηγούμενης διετίας.
Μεταρρυθμιστικό πνεύμα που αναγνωρίζεται από όλους τους διεθνείς παίκτες (ακόμα και από τον Γερμανό υπουργό οικονομικών), κάτι που έχει πολύ μεγαλύτερη πρακτική σημασία από τις γνωστές εδώδιμες μεμψιμοιρίες.
Η αύξηση των επενδύσεων (που συνδυάζεται και με ραγδαία αύξηση των εξαγωγών αγαθών, που το 2021 σημείωσαν ρεκόρ όλων των εποχών), είχε ξεκινήσει ήδη από το 2021, στη διάρκεια του οποίου, παρά την πανδημία, ξεπεράσαμε κατά 10% το 2019, που δεν ήταν πανδημική χρονιά.
Το 2022 ειδικά θα προστεθούν και τεράστιες δημόσιες επενδύσεις -11 δισ.- δηλαδή υπερδιπλάσιες από το 2019, με τη βοήθεια του Ταμείου Ανάκαμψης και της ολοκλήρωσης του προηγούμενου ΕΣΠΑ.
Αν οι τρεις υποθέσεις που προανέφερα επιβεβαιωθούν και συνδυαστούν με αύξηση της κατανάλωσης, με αξιοποίηση των υψηλών καταθέσεων (συν 35 δισ. από τις αρχές της πανδημίας με μεγάλο μέρος της αύξησης να αφορά τα νοικοκυριά) και της βελτιωμένης ψυχολογίας, η οικονομία μπορεί το 2022 να βιώσει την είσοδο σε μια πραγματικά καινούρια εποχή.
Με πυλώνες προφανώς την αταλάντευτη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων και τη μείωση των φόρων, που μαζί με την πολιτική σταθερότητα, αποτελούν το «σήμα κατατεθέν» της κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη.
Για τους λόγους αυτούς, χωρίς να παραγνωρίζω τους κινδύνους και τις αβεβαιότητες αυτής της δύσκολης εποχής, είμαι για πρώτη φορά εδώ και πολλά χρόνια εξαιρετικά αισιόδοξος για την ελληνική οικονομία. Προπαντός γιατί πιστεύω ότι ο ίδιος ο λαός -με τον πλούτο των εμπειριών των τελευταίων 12 χρόνων- επιθυμεί η χώρα να συνεχίσει να πορεύεται σε ένα δρόμο σύνεσης και σωφροσύνης και στα αμέσως επόμενα χρόνια.
