Του Γιώργου Φιντικάκη
Τις γεωπολιτικές ισορροπίες της ευρύτερης περιοχής φιλοδοξεί να αλλάξει ο διαδριατικός αγωγός φυσικού αερίου Trans Adriatic Pipeline (TAP), την κατασκευή του οποίου εγκαινιάζει σήμερα ο Πρωθυπουργός στη Θεσσαλονίκη.
Ακριβώς αυτός είναι ο λόγος που το έργο έχει τη στήριξη των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς προορίζεται να μεταφέρει από το 2020 και μετά το φυσικό αέριο του Αζερμπαϊτζάν στη Γηραιά Ήπειρο, και επομένως να συμβάλλει στον περιορισμό της εξάρτησής της από το ρωσικό αέριο. Διότι ο TAP σε συνδυασμό με το μικρό του "αδελφό", τον ελληνο-βουλγαρικό αγωγό IGB, που έχει σαν στόχο την τροφοδοσία με αζέρικο αέριο της Βουλγαρίας και αργότερα της Ρουμανίας, απειλούν τα επόμενα χρόνια τη γεωπολιτική και οικονομική ισχύ της Μόσχας στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, μια περιοχή που ανέκαθεν αποτελούσε την παραδοσιακή της πελατεία. Σε αυτό θα συμβάλλει και το σχέδιο του πλωτού σταθμού LNG στην Αλεξανδρούπολη, το οποίο επίσης στηρίζουν οι ΗΠΑ.
Εξ ου και οι λόγοι της παρουσίας στη σημερινή τελετή εγκαινίων αφενός του ειδικού απεσταλμένου του State Depertment για θέματα ασφάλειας και ενέργειας Amos Hochstein, αφετέρου του αντιπρόεδρου της Κομισιόν Maros Sefcovic, αρμόδιου για θέματα ενέργειας. Τη σημασία άλλωστε του TAP αναδεικνύει το γεγονός ότι στην τελετή των εγκαινίων θα παρευρίσκονται εκπρόσωποι όλων των εταιρειών που εμπλέκονται στο έργο καθώς και υψηλόβαθμα κυβερνητικά στελέχη από το Αζερμπαϊτζάν, την Αλβανία, τη Βουλγαρία, τη Γεωργία, την Ιταλία και την Τουρκία.
Τα πολλαπλά οφέλη
Για τη Μόσχα ο ΤΑP συνιστά απειλή, για την Αθήνα ωστόσο φέρνει πολλαπλά πλεονεκτήματα. Εκτός από την αναβάθμιση της γεωπολιτικής της θέσης, ο αγωγός αποτελεί σε οικονομικό επίπεδο τη μεγαλύτερη άμεση ξένη επένδυση σε καιρό κρίσης. Το κόστος κατασκευής του ελληνικού τμήματος των 550 χλμ, από τους Κήπους του Έβρου ως την Ιεροπηγή Καστοριάς, στα σύνορα με την Αλβανία, θα ανέλθει σε 1,5- 2 δισ. ευρώ, ενώ προβλέπεται να δημιουργήσει πάνω από 8.000 θέσεις εργασίας. Συμμετοχή στο έργο έχουν διασφαλίσει πάνω από 150 ελληνικές εταιρείες, από τις κατασκευές, την υγεία, την ασφάλεια, έως τη πληροφορική, τη συντήρηση και την παροχή υπηρεσιών. Δύο εκ των τριών χερσαίων τμημάτων της Βορείου Ελλάδος, που αφορούν σε περίπου 360 χλμ, έχει κερδίσει η J&P από κοινού με την ιταλική Bonatti, ενώ τα Σωληνουργεία Κορίνθου (όμιλος Βιοχάλκο) έχουν αναλάβει τη σύμβαση προμήθειας σωλήνων διαμέτρου 48 ιντσών και μήκους περίπου 495 χλμ. Το έργο της κατασκευής των σταθμών συμπίεσης σε Ελλάδα και Αλβανία ανέλαβαν η ΤΕΡΝΑ από κοινού με την ιταλική Renscο.
Ο αγωγός TAP συνολικού μήκους 870 χλμ θα διέρχεται από Ελλάδα, Αλβανία και Ιταλία και ο συνολικός του προϋπολογισμός υπολογίζεται σε περίπου 6 δισ. ευρώ. Λίγες μόλις ημέρες πριν από τα επίσημα εγκαίνια κατασκευής του, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (EBRD) ανακοίνωσε ότι θα εκδώσει για τη χρηματοδότησή του το μεγαλύτερο δάνειο στην ιστορία της, ύψους τουλάχιστον 1,5 δισ. ευρώ. Τα υπόλοιπα κεφάλαια πρόκειται να εξασφαλιστούν από την εταιρεία του ΤΑΡ και τους μετόχους της, από εξαγωγικές γραμμές πίστωσης και δάνεια εμπορικών τραπεζών. Μέτοχοι του ΤΑΡ είναι η βρετανική πολυεθνική ΒΡ με 20%, η κρατική εταιρία αερίου του Αζερμπαϊτζάν Socar με 20%, ο ιταλικός Διαχειριστής αερίου Snam με 20%, οι αντίστοιχοι διαχειριστές του Βελγίου Fluxys με 19% και της Ισπανίας Enagas με 16%, καθώς και η ελβετική εταιρία Αxpo με 5%.
Ο TAP αποτελεί το ευρωπαϊκός σκέλος του λεγόμενου "Νοτίου Διαδρόμου Αερίου", ενός σχεδίου που στηρίζουν εδώ και χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ για τη μεταφορά στη Γηραιά Ήπειρο του αερίου του Αζερμπαϊτζάν και της Κασπίας. Το κοίτασμα που θα τον τροφοδοτήσει αρχικά θα είναι το υπό ανάπτυξη Σαχ Ντενίζ ΙΙ του Αζερμπαϊτζάν, και στόχος είναι σε βάθος χρόνου να διέλθει από το έργο φυσικό αέριο και από άλλες πηγές. Ο "Νότιος Διάδρομος" είναι ένα γιγάντιο δίκτυο αγωγών συνολικού μήκους 3.500 χλμ, που θα ξεκινά από το Αζερμπαϊτζάν, και θα διέρχεται κατά σειρά από τους υπό κατασκευή αγωγούς South Caspian Pipeline στη Γεωργία, Transanatolia Pipeline -TANAP- στην Τουρκία, και TAP σε Ελλάδα, Αλβανία και Ιταλία. Αθροίζει ένα συνολικό προϋπολογισμό ύψους 45 δισ. δολαρίων, που περιλαμβάνει τα έργα για την εκμετάλλευση του κοιτάσματος στην Κασπία, τους παραπάνω αγωγούς και τις τελικές εγκαταστάσεις στην Ιταλία.
Ο στόχος είναι η κατασκευή του TAP να ξεκινήσει στα μέσα του 2016 και να ολοκληρωθεί στο τέλος του 2019, προκειμένου από το 2020 και μετά, οπότε και θα καταστεί λειτουργικός, να μεταφέρει στην Ιταλία περί τα 10 δισ. κυβικά μέτρα αερίου ετησίως. Έχει ωστόσο δυνατότητα να αναβαθμιστεί προκειμένου η μεταφορική του δυναμικότητα να διπλασιαστεί στα 20 δισ. κ.μ. αερίου το χρόνο.
Η επίσκεψη Putin
Εδώ και τουλάχιστον επτά μήνες, από τον περασμένο Οκτώβριο και μετά, η κυβέρνηση έχει αναπροσανατολίσει την πυξίδα των ενεργειακών συμφερόντων της χώρας από την προς Ανατολάς διεύρυνση, την ελληνορωσική συνεργασία για τους αγωγούς και τα ρούβλια που έμειναν στα χαρτιά, πίσω στη Δύση και τη σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ.
Επισήμως το δόγμα Λαφαζάνη για "απεξάρτηση" της Ελλάδας από την ενιαία ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει εγκαταλειφθεί, με την κυβέρνηση να πασχίζει να αναθερμάνει εκ νέου τις σχέσεις με το "μεγάλο αφεντικό" της γεωπολιτικής σκακιέρας στην περιοχή έχοντας ως άξονα τα ενεργειακά projects των αγωγών φυσικού αερίου που θα διέρχονται από ελληνικού εδάφους.
Τους τελευταίους ωστόσο μήνες η κυβέρνηση "φλερτάρει" εκ νέου με ενεργειακά έργα ρωσικού ενδιαφέροντος. Του λόγου το αληθές αναμένεται να επιβεβαιώσει η άφιξη στην Αθήνα στις 28 Μαΐου, έντεκα μόλις ημέρες μετά τα εγκαίνια του TAP, του Ρώσου προέδρου Vladimir Putin. Επισήμως η επίσκεψή του εντάσσεται στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του "αφιερωματικού έτους Ελλάδας - Ρωσίας 2016".
Στην πράξη κεντρικό ζήτημα θα αποτελέσει η ενεργειακή συνεργασία στο μέτωπο των αγωγών. Η Μόσχα δεν έχει πάψει να προωθεί τη δική της "νότια διαδρομή" για τη μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω Ελλάδας και Ιταλίας. Η υπογραφή τον περασμένο Φεβρουάριο στη Ρώμη ενός μνημονίου συνεργασίας μεταξύ ΔΕΠΑ, Edison και Gazprom για την ανάπτυξη αγωγού από την Ελλάδα προς την Ιταλία αποτέλεσε το πρώτο βήμα. Πάνω σε αυτό θα επιχειρηθεί κατά την επίσκεψη Putin να σημειωθεί μια κάποια πρόοδος, τουλάχιστον σε επίπεδο δηλώσεων...
